مخاطب هست اما کم است...

به گزارش نسیم‌آنلاین، به نقل از فرهیختگان؛ شیوع ویروس کرونا طی دوسال اخیر، بسیاری از مناسبات اجتماعی را در سطح جهان دگرگون کرده است. تغییراتی که حتی چینش‌ و حضور رسانه‌ در فضای اجتماعی را تحت تاثیر قرار داد. در فضای رسانه‌ای کشور هم شاهد قدرتمند شدن پلتفرم‌ها و رسانه‌هایی در بستر اینترنت بودیم و به‌دنبال آن فضای جدیدی از رقابت بین رسانه‌ مجازی و رسانه‌های رسمی شکل گرفت. اگرچه تولید برنامه در وضعیت کرونایی سخت شده بود، اما اوضاع در سال 1400 نسبت‌به 99 بهتر شد. رسانه ملی توانست از این مرحله عبور کند و تولیداتش را بیش از سال قبلش کند. با این‌حال سیاست «تک‌ستاره»‌ای تلویزیون ادامه داشت و یک سریال یا مسابقه همه بار سرگرم کردن مردم را به دوش می‌کشید. درکنار این تک‌ستاره‌ها، شاهد حجم زیادی از تولیداتی بودیم که نه مخاطبان همیشگی تلویزیون را راضی می‌کرد و نه جایی در دل منتقدان داشت. در گزارش پیش‌رو نگاهی داریم به برنامه‌ها و سریال‌هایی که در سال 1400 پخش شدند، اما به دلایل مختلف نتوانستند توفیقی در جلب‌نظر مخاطبان داشته باشند و در نظرسنجی‌های تلویزیون هم جایگاه قابل‌توجهی نداشتند. سریال‌هایی که به‌واسطه تولیدات بیشتر، سهم بیشتری از این فهرست دارند و مسابقاتی که قرار بود موفقیت فصل‌های ابتدایی را تکرار کنند، اما نتوانستند. در این فهرستی که در ادامه می‌خوانید، سهم شبکه‌سه به‌واسطه تولیدات بیشترش، طبیعتا بیشتر است و کم بودن سهم شبکه‌های دیگر صرفا به‌واسطه عملکرد کم‌نقص‌شان نبوده است.

ناموفق براساس تعداد مخاطب

بعضی از سریال‌ها و برنامه‌هایی که در سال 1400 تولید شدند از لحاظ آماری نتوانستند توجه مخاطبان تلویزیون را به خودشان جلب کنند و برای مدتی فقط روی آنتن بودند و به پایان رسیدند. برخی از این سریال‌ها با وجود کیفیت قابل قبول‌شان در زمان نامناسب پخش شدند و برخی دیگر به واسطه ضعف‌های زیادشان دیده نشدند. مخاطبان در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که برای بهتر شدن سریال‌ها صبر زیادی ندارند و اگر یک مجموعه نتواند تا قسمتهای 4 و 5 آنها را راضی کند باید قید پرمخاطب بودنش را بزند.

سریال «روزگار جوانی 2»
این سریال به کارگردانی اصغر توسلی و تهیه‌کنندگی سپهر محمدی برای تابستان 1400 در شبکه پنج سیما روی آنتن رفت. بازیگرانی چون: رسول نجفیان، آریا توسلی، سینا کرمی، سعید زارعی، لاله صبوری و زهرا داود نژاد در آن ایفای نقش کردند. داستان این سریال از این قرار است که پس از گذشت سال‌ها، بیوک میرزایی تصمیم می‌‌گیرد که بخشی از خانه مسکونی‌‌اش را به تعدادی جوان دانشجو اجاره دهد. دانشجویان جدید همسایه او می‌‌شوند و ماجراهایی برایشان پیش می‌آید و قصه ادامه پیدا می‌کند. شنیدن اسم «روزگار جوانی» خودش دلیلی برای سوق تماشاگر به سمت تلویزیون بود اما عملا این اتفاق نیفتاد و حافظه مخاطبان به داد فصل دوم این سریال نرسید. . در سال 78 سریالی با این عنوان تولید شد که در زمان خودش از پربیننده‌ترین‌های تلویزیون بود اما در سال 1400 که دومین فصل این سریال پخش شد همان مخاطبان قدیمی را هم از دست داد. فیلمنامه‌ای که به فصل اول مربوط نبود، انتخاب بازیگرانی که چهره‌های معروفی نداشتند و متفاوت با فصل اول بودند، کش‌دار شدن داستان و در عین حال بی‌معنی بودنش، ازجمله عواملی بود که باعث شد این سریال مخاطبان خود را از دست بدهد و در دسته سریال‌های شکست خورده تلویزیون در سال 1400 قرار بگیرد. این موضوع نشان‌دهنده آن بود که برای دنباله‌سازی یک سریال علاوه‌بر قصه، حضور بازیگران اصلی و محبوب آن هم لازم است.

سریال «صفر 21»
این سریال به کارگردانی مشترک سیدجواد رضویان و سیامک انصاری و تهیه‌کنندگی مهدی فرجی برای شبکه سه سیما به روی آنتن رفت. سیامک انصاری، سیدجواد رضویان، رویا میرعلمی، نگار عابدی، امیرحسین رستمی و سیاوش طهمورث در این سریال ایفای نقش کردند. داستان «صفر 21» درباره دو خواهری است که در دو طبقه یک ساختمان با یکدیگر زندگی می‌کنند و همسران‌شان هم با یکدیگر در یک شرکت کار می‌کنند و در این مسیر مشکلاتی با یکدیگر پیدا می‌کنند. این مشکلات گاهی بین خودشان است و گاهی هم با یکدیگر تیم می‌شوند و برای دیگران برنامه‌ریزی می‌کنند. درواقع سریال بر محور زندگی این خانواده به نمایش درآمده است. این سریال با ژانر طنز تولید شده است و با وجود بازیگرانی که در آن ایفای نقش کردند گمانه‌زنی‌ها بر این بود که شاهد سریالی طنز خواهیم بود، اما پس از گذشت چند قسمت تماما این گمانه‌زنی‌ها نقش بر آب شد. این سریال پر از شوخی‌های تکراری و کلیشه‌ای و نخ‌نما بود و به صورت خیلی صریح شوخی‌های سیاسی ناموفق می‌کرد. علاوه‌بر فیلمنامه‌ای که در آن هیچ متن طنزی وجود نداشت، یک قاب تکراری مشاهده می‌شد. «صفر 21» با وجود در میان بودن اسم انصاری و رضویان بسیار مورد انتقاد قرار گرفت و جزء فیلم‌های ناموفق سال 1400 بود.

سریال «روزهای آبی»
مجموعه تلویزیونی «روزهای آبی» به کارگردانی محمدرضا حاجی غلامی و تهیه‌کنندگی پرویز امیری تولید شبکه پنج سیماست. بازیگرانی چون ویدا جوان، مهران رجبی، نادر سلیمانی و ایرج نوذری در آن ایفای نقش کردند. این سریال درباره خانواده‌ای است که بنابر شرایط زندگی‌شان مجبور هستند از شهر به روستا بروند و در سبک زندگی‌شان تغییری ایجاد کنند. داستان این سریال روند کندی دارد و در آن اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد که مخاطب را وادار به تماشای آن کند. کمبود موقعیت‌های کمدی و اتفاقات بامزه به‌شدت در «روزهای آبی» دیده می‌شود. درواقع می‌توان گفت روند یکنواخت این سریال مخاطب را ترغیب نمی‌کند تا منتظر قسمت بعدی بنشیند. با نشان دادن شرایط اقلیمی و گویش‌های نامشخص مخاطب دقیقا نمی‌داند این سریال در کدام روستا فیلمبرداری می‌شود و دقیقا مقصود کارگردان چیست و چه چیزی را می‌خواهد نشان دهد. درنهایت این سریال کمترین درصد مخاطب را براساس آمارها به خود اختصاص داده است.

مسابقه «اعجوبه‌ها»
«اعجوبه‌ها» به تهیه‌کنندگی سیدمهدی حسینی و به سردبیری مصطفی صادق‌محمدی برای شبکه سه سیما تولید شده است. «اعجوبه‌ها» در راستای نشان دادن توانمندی کودکان به روی آنتن رفت. در فصل اول آن مهران غفوریان و نادر سلیمانی این برنامه را اجرا می‌کردند و در فصل دومش حامد سلطانی این کار را برعهده داشت. درواقع کارگردان و تهیه‌کننده به این نتیجه رسیدند که استفاده از سلبریتی‌ها برای اجرا به تنهایی باعث جذب مخاطب نمی‌شود و نیاز به یک خلاقیت وجود دارد. «اعجوبه‌ها» با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد که تاحدودی قابل قبول بودند. این برنامه که از یک نمونه خارجی کپی شده بود حتی در استفاده از نور و رنگ هم خلاقیتی از خود نشان نداده بود. درواقع علاوه‌بر اینکه بدون هیچ نوآوری روی آنتن رفت بلکه نتوانست نخبه‌سازی کند و بیشتر محرکی برای تقلید بود. البته «اعجوبه‌ها» تلاش کرد در فصل دومش از مقدار کپی بودنش کم کند و اولین قدمش حذف سلبریتی‌ها از برنامه بود اما با تغییر رویه هم عملکردش چندان موفقیت‌آمیز نبود. در قسمت‌هایی از این برنامه اگر کودک اشتباهی کند والدینش در بازی مجازات می‌شوند و این حس عذاب وجدان به کودک انتقال داده می‌شود. می‌توان گفت با وجود حضور روانشناسان در طول این برنامه در بعضی موارد عملکرد درستی اتفاق نیفتاده است. درنهایت «اعجوبه‌ها» مورد استقبال تعداد زیادی از مخاطبان قرار نگرفته است.

مسابقه «دورهمی»
این مسابقه فصل پنجم برنامه «دورهمی»، به کارگردانی و اجرای مهران مدیری است که با تغییر کلی نسبت به فصل‌‌های پیشین و بدون نمایش در قالب مسابقه تلویزیونی برگزار می‌شود. این برنامه در حقیقت تقلیدی از مسابقه آمریکایی سامورایی ذهنی است. «دورهمی» در ابتدا به صورت تاک شو برگزار می‌شد و جزء پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون بود. اجرای مهران مدیری، حضور بازیگران معروف و روند طنزمحور برنامه در این موضوع بی‌تاثیر نبود اما با گذشت چهار فصل و عوض شدن روند برنامه در فصل پنجم و یک کپی ناموفق در برنامه، تعداد تماشاگران تا حد زیادی کاهش پیدا کرد. موضوع این مسابقه مشخص نیست که آیا براساس اطلاعات عمومی است یا یک پرسش پاسخ تخصصی یا اصلا ترویج ویکی پدیاخوانی. با شکل جدیدی که «دورهمی» به خود اختصاص داده است دیگر نمی‌توان گفت طنز است و باعث سرگرمی مخاطبان می‌شود. با حجم مخاطبی که این برنامه در فصل‌های قبلی‌اش داشته تغییر روند هوشمندانه‌ای را برای خود انتخاب نکرده است و باعث نمی‌شود بنابر اسمی که یک روز لبخندی به روی لب‌ها می‌آورد دوباره تماشا شود و مخاطبان به‌خصوصی را به خود اختصاص دهد. با تغییر روند، این تاک شو به مسابقه، جزء برنامه‌های شکست خورده سال 1400 محسوب می‌شود.

آمار مخاطبان سریال‌ها و برنامه‌های ناموفق در سال 1400
با توجه به آمارهای مرکز تحقیقات صداوسیما، میزان رضایت مخاطبان از این 7 سریال و 2 برنامه، کمتر از 50 درصد است. سریال «صفر 21» و «روزهای آبی» با درصد 8/3کمترین میزان رضایت و سریال «احضار» با درصد 7.49 بیشترین میزان رضایت را در نظرسنجی مردمی دارد. قابل ذکر است که سریال «روزگار جوانی 1» که در سال 1378 تولید شد 637، 280 بازدید را در تلوبیون به خود اختصاص داد در صورتی که «روزگار جوانی 2» که در سال 1400 تولید شد تنها 008، 57 بازدید را به خود اختصاص داده است.

بررسی سریال‌هایی که ازنظر منتقدان ناموفق بودند

در این بخش اسامی سریال‌هایی دیده می‌شود که شاید ازنظر تعداد مخاطبان سهم قابل‌توجهی از بازدید تلویزیون را به خودشان اختصاص دادند، اما بنابر دلایل فنی، تخصصی و موضوعی نتوانستند توجه منتقدان را به خود جلب کنند.

سریال «دودکش 2»
مجموعه تلویزیونی «دودکش 2» به کارگردانی برزو نیک‌نژاد و تهیه‌کنندگی زینب تقوایی برای شبکه یک سیما تولید شد. فصل اول این سریال به کارگردانی محمدحسین لطیفی و نویسندگی برزو نیک‌نژاد ساخته شد. داستان این سریال از این قرار است که خانواده فیروز مشتاق به سفری رفته‌اند و در راه بازگشت به تهران با دختری همسفر می‌‌شوند که ازنظر بهروز، نیمه گمشده آن است. در این میان ماجرا‌هایی آغاز می‌شوند که تاثیرگذار هستند. باتوجه به اینکه «دودکش 1» جزء پربیننده‌ترین سریال‌های زمان خودش بود، از فصل 2 آن هم، همین انتظار می‌رفت. این سریال در فصل جدیدش فاقد خلاقیت بود و داستان‌های تکراری را روایت می‌کرد. طبق معمول بهروز دختری را دیده بود و عاشقش شده بود و سریال بر این محور روبه‌جلو حرکت می‌کرد. شخصیت‌ها هم مثل داستان تکراری هستند و واکنش‌هایی از خودشان نشان می‌دهند که کاملا قابل‌پیش‌بینی است. با درنظر گرفتن تعداد مخاطب فصل اول این سریال، «دودکش 2» از تعداد مخاطب کمتری برخوردار است و در سال 1400 در دسته سریال‌های ناموفق قرار می‌گیرد.

سریال«احضار»
«احضار» سریالی در ژانر ملودرام و ماورایی به کارگردانی علیرضا افخمی تولید شبکه یک سیما، ویژه‌برنامه ماه رمضان 1400 بود. بازیگرانی چون آرش مجیدی، مریم سرمدی، علی دهکردی، رضا توکلی و افسانه چهره‌آزاد در این سریال ایفای نقش کردند. در مجموعه «احضار» شخصی به‌نام «کامرانی» عاشق دختری به نام «زهره» می‌شود. زهره دختردایی «مائده» است و کامرانی در گذشته خواستگار او بوده و مائده چون هنوز هم عاشق کامرانی است، دخالت‌هایی در این میان انجام می‌دهد که باعث مرگ کامرانی می‌شود. او برای رهایی از عذاب وجدان خود به‌دنبال یک فالگیر می‌رود که با احضار روح کامرانی با او صحبت کند و داستان در این مسیر ادامه پیدا می‌کند. این سریال بیش از آنکه جنبه ماورایی داشته باشد و در ژانر ملودرام تولید شده باشد، جنبه طنز دارد. دقیقا مشخص نیست هدف این کارگردان از تولید سریالی با این موضوعات پوچ و بی‌سروته چیست. ازطرفی هم بازیگرانی را انتخاب کرده که هرکدام به نوبه خود بیشتر به پوچی داستان و خسته‌کننده کردن آن کمک می‌کنند. انتخاب بازیگران دیده‌نشده برای نقش اول، آن‌هم برای سریالی که فیلمنامه خوبی ندارد، در انتقادات به این سریال بی‌تاثیر نبود. در ابتدا و با نشان دادن تیزر «احضار» که جن و روح در آن است عده زیادی منتظر شروع شدن آن بودند، اما با شروع شدن و مشاهده روند کند و یکنواختی که داشت، به‌مرور زمان این انتظارها به پایان رسید.

سریال «یاور»
مجموعه تلویزیونی «یاور» به کارگردانی سعید سلطانی و اصغر نعیمی و تهیه‌کنندگی آرمان زرین‌کوب، ویژه‌برنامه ماه رمضان سال 1400 بود. این سریال از شبکه سه سیما پخش می‌شد و بازیگرانی چون داریوش ارجمند، ارسلان قاسمی، شبنم فرشادجو، فقیه سلطانی و... در آن ایفای نقش کردند. «یاور» مجموعه‌ای داستانی معمایی ۳۰ قسمتی است. این فیلم محتوا و دیالوگ‌‌های شدیدا ضد زن دارد و درمعرض انتقادات زیادی قرار گرفت. نقدهای بسیاری به داستان تکراری و بدون خلاقیت در این سریال شده است و گویا کارگردان آن علاقه زیادی به روایت‌های مشابه و کلیشه‌پراکنی دارد. گویا کارگردان تلاشی برای نوشتن فیلمنامه نکرده و دوباره خواسته شخصیت داریوش ارجمند را همانند حشمت فردوس در داستانی دیگر به نمایش درآورد. باتوجه به اینکه فردوس در سریال «ستایش» بسیار محبوب بود، اما در این سریال، تکرار دوباره شخصیت آن، موفقیت‌آمیز نبود. نقش‌آفرینی زهرا سعیدی به‌عنوان یک مادر فداکار و نقش‌های تکراری دیگر، زیاده‌گویی‌ها، کلیشه‌های فراوان و تکراری بودن داستان باعث شد «یاور» در دسته سریال‌های شکست‌خورده و کم‌مخاطب قرار بگیرد. درواقع می‌توان گفت این سریال یک تقلید دست‌دوم از «ستایش» بود. شاید سریال «ستایش» در زمان خودش از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون بود، اما تکرار آن با شخصیت‌های متفاوت و با حضور نقش اصلی آن هم با رفتارهای همیشگی چندان چنگی بر دل مخاطب نزد.

سریال «بوتیمار»
این سریال به کارگردانی علیرضا نجف‌زاده و تهیه‌کنندگی مهران مهام تولید شبکه‌سه سیما در ژانر طنز، خانوادگی و اجتماعی است. بازیگرانی چون حمید لولایی، مرجانه گلچین، اشکان اشتیاق، مهران رجبی و هدایت هاشمی در این سریال نقش‌آفرینی کرده‌اند. داستان این سریال درمورد خانواده «گلابی» است که قبل از شیوع ویروس کرونا چهار خودرو از شرکت لیزینگ خریداری کرده‌‌اند تا آنها را بفروشند و خانه بزرگی برای مادر خانواده بخرند، اما خودروها تحویل داده نمی‌‌شود تا اینکه پدر خانواده متوجه می‌شود این شرکت کلاهبرداری بوده و برای پیدا کردن طلاهای خانم خود که به یکی از کارمندان لیزینگ داده بود، عازم شمال می‌شود. باوجود اینکه ژانر این سریال طنز است، درطول سریال هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد که مخاطب را شاد کند. بیشتر قصد دارد تا شخصیت پدر خانواده را به‌عنوان یک آدم بی‌دست‌وپا که به‌راحتی گول می‌خورد و سریعا عصبی می‌شود، نشان دهد. کلیشه‌سازی در این فیلم بسیار دیده می‌شد. پدری که عاشق دخترش است و با ازدواج او مخالف است، دختری که محرمانه با پسری دوست است و مادری که سعی می‌کند همه مسائل را به‌درستی نشان دهد و وانمود کند هیچ اتفاقی نیفتاده است. این سریال علاوه‌بر اینکه شادی را به مخاطب انتقال نمی‌دهد، بلکه باعث می‌شود مخاطب در انتهای آن به خود بگوید چرا این فیلم را تماشا کردم. «بوتیمار» باوجود نقش‌آفرینی بازیگران کمدی و محبوب و معروف که پیش از این حضور موفقی در سریال‌های طنز تلویزیون داشتند، نتوانست در دل مخاطب جایی پیدا کند.