پیام بودجه‌ای روحانی به داخل

نسیم‌آنلاین؛ مرصاد نظیری: ‌لایحه بودجه 1400 توسط نمایندگان به دولت پس فرستاده شد تا اصلاح شود. مخالفان لایحه‌ی دولت معتقد بودند که این لایحه آسیب‌های جدی به اقتصاد ایران در سال آینده وارد خواهد کرد. دولت دو هفته فرصت دارد تا به نحوی بودجه را اصلاح کند که این آسیب به حداقل برسد. چرا لایحه‌ی بودجه 1400 مخرب است؟

پیش از طرح لایحه در صحن علنی و رد آن، کمیسیون تلفیق با تایید کلیات بودجه به اصلاح آن پرداخت. اصلاحی که البته صدای رئیس جمهور را درآورد و روحانی شخصا با ورود به برخی جزئیات به انتقاد تند از اعضای کمیسیون تلفیق و مجلس پرداخت. یکی از موارد اختلافی درخصوص فروش نفت بود.

بررسی عملکرد دولت در دوسال گذشته نشان می‌دهد که دولت در بودجه‌ی 98 و 99 هم فروش نفت را بیش از مقدار واقعی برآورد کرده بود. اینبار حسن روحانی در دفاع از تصمیمات دولت به منطق خود برای ارائه برآورد بالا برای فروش نفت در بودجه‌های سالیانه اشاره کرد. روحانی در جلسه‌ی هیئت دولت گفت:

«چرا ما در بودجه دو میلیون و سیصد هزار خواستیم برای نفت؟ خواستیم به دنیا اعلام کنیم که فشار حداکثری شکست خورد، تحریم شکست خورد، ما این را میخواستیم بگوییم. دو میلیون و سیصد هزار که گذاشتیم بعضی ها توجه نکردند که معنی این کار چیست. هی با ما جر و بحث کردند. آقا دو میلیون و سیصد هزار می توانید بفروشید. نکند دو میلیون و صدهزار بفروشید؟ بابا ما داریم پیام میدیم به دنیا. ما داریم می گوییم ترامپ شکست خورد. ما داریم میگوییم تروریسم اقتصادی شکست خورد.»

چه ایرادی به این استدلال دولت وارد است؟

اول. رسانه‌های داخلی برای اطلاع از وضعیت فروش نفت کشور از منابع خبری خارجی استفاده می‌کنند. در سال‌های گذشته به خاطر رویکرد مدیران نفتی کشور در محرمانه دانستن همه‌ی اطلاعات، رسانه‌ها با استناد به گزارش‌های رسمی خارجی وضعیت فروش نفت ایران را منتشر می کنند. حتما محکم‌تر از این گزارشات در اختیار دولت‌های متخاصم قرار دارد.

از سوی دیگر وضعیت تحقق اعداد توهمی فروش نفت در بودجه‌ی 98 و 99 در گزارش مرکز پژوهش‌ها، اظهارنظرهای روسای سازمان برنامه و بودجه و گزارشات دیوان محاسبات وجود دارد و در دسترس همگان قرار دارد. پس این تصور که ما می‌توانیم عددی را به عنوان عدد فروش نفت اعلام کنیم و این تصور در اتاق جنگ آمریکا حاکم شود که ایران توانسته بر تحریم غلبه کند خوش خیالانه است.

دوم. یکی از اصول خدشه ناپذیر در تدوین بودجه تراز بودن طرف منابع با طرف مصارف است. وقتی میزان فروش نفت در بخش منابع 2.3 میلیون بشکه اعلام می شود، برای درآمد حاصل از این میزان فروش خرج تراشیده می‌شود. فردای تصویب بودجه دولت اقدام به هزینه کرد از درآمدی می‌کند که وجود خارجی ندارد. پذیرش استدلال آقای روحانی یعنی زیر سوال بردن اصل تراز بودن بودجه و با این کار عملا برنامه‌ی مدیریت یکساله‌ی دولت بی‌اعتبار می شود. راهکاری که دولت برای جبران این بیش برآوردی به کار می گیرد هم به شدت تورم‌زاست. نتیجه‌ی جبران این اعداد و ارقام از روش‌های غیرشفاف، تورمی است که در سال 99 مردم با پوست و گوشت‌ احساسش کردند.   

سوم. بودجه برای تنظیم اقدامات دولت برای مدیریت کشور تدوین می‌شود. از همین رو بودجه باید منضبط و دقیق باشد. همانطور که حسن روحانی در جلسه‌ی هیئت بر آن تاکید کرد.

«در بودجه جای ادبیات سیاسی نیست. بودجه جای ارقام است، اعداد است، محاسبه است، قانون‌گذاری است، برنامه‌ی سال آینده است، حساب و کتاب است.»

عدد توهمی فروش نفت در بودجه تنها عدد نامعتبر نیست. بررسی قانون بودجه‌ی سالهای گذشته توسط نسیم آنلاین نشان از غیردقیق بودن اعداد دیگر در قانون بودجه دارد. یکی از مواردی که این ادعا را اثبات می کند تمایز جدی در میزان تخصیص بودجه‌ است. تخصیص اعتبار برخی ردیف‌ها زیر 50 درصد بوده و تخصیص اعتبار برخی دیگر بالای صددرصد.

عددهای غیرمعتبر دیگر به پیش‌بینی‌های غیرمعتبر درخصوص پروژه‌های عمرانی برمی‌گردد. پیش‌بینی‌هایی که ستون اصلی برنامه‌ریزی برای پروژه‌های عمرانی است. به عنوان مثال در قانون بودجه‌ی سال 98 قرار بود 167 پروژه عمرانی با اعتباری همان سال به اتمام برسد. اما از این تعداد تنها 31 مورد به پایان رسید. 75 پروژه به سال 99 منتقل شد و الباقی سال اتمامشان بعد از سال 99 تعیین شد. این یعنی سازمان برنامه و بودجه توان برنامه‌ریزی یکساله برای پروژه‌های عمرانی را دارا نیست. متاسفانه این عدم دقت در بودجه 99 هم قابل مشاهده است.

لایحه‌ی بودجه‌ 1400 علاوه بر پیام به بایدن، پیام جدی هم برای داخل ایران داشت. پیام این بیش برآوردی این است که دولت حاضر است همه‌چیز را فدای ارسال پیام به بایدن کند. حتی اگر به قیمت نامعتبر شدن برنامه‌ریزی‌های دولت و رقم خوردن بحران اقتصادی باشد. پیام به کارشناسان سازمان برنامه و جریان کارشناسی در کشور این است که همه‌ی زحمت‌های شما برای تنظیم بودجه‌ی دقیق و تراز ممکن است به پای پیام های سیاست خارجی دولت ذبح شود.

باید منتظر ماند و دید که مجلس با وجود تشخیص این اشکال جدی تا چه میزان توان مقابله با منطق اشتباه روحانی را دارد.