رهبر آینده القاعده کیست؟

نسیم آنلاین : منابع خبری متعددی از وضعیت جسمانی بسیار وخیم ایمن الظواهری رهبر سازمان جهانی القاعده خبر می‌دهند. بیماری جدی وی باعث شده پیرامون جانشین وی و رهبر بعدی القاعده گمانه‌زنی‌های مختلفی صورت پذیرد که در این گزارش به اجمال به آن‌ها اشاره می‌شود.

منابع غربی از بیماری جدی قلبی ایمن الظواهری خبر می‌دهند. یکی از مسئولین سازمان اطلاعات پاکستان نیز در این مورد می‌گوید رهبر القاعده به کمک مراقبت‌های پزشکی زنده مانده و در چنین شرایطی نمی‌تواند امور مربوط به اداره این سازمان را شخصا انجام دهد. در گزارش رسمی سازمان ملل که به اعضای شورای امنیت ارائه شد نیز بر «وضعیت جسمی بسیار وخیم» الظواهری تصریح شده است.

در چنین شرایطی اعلام خبر کشته شدن حمزه بن لادن از اهمیت به سزایی برخوردار است. به نظر می‌رسید حمزه بن لادن در میان نسل جدید، یکی از مهم‌ترین آلترناتیوها برای ایمن الظواهری بود و می‌توانست رهبری القاعده را به دست گیرد؛ اما قتل وی بسیاری از معادلات پیشین را بر هم زده است.

«احمد عطا» از پژوهشگران حوزه جنبش‌های تکفیری در این مورد می‌گوید: «جمع‌بندی متواتر اکثر سازمان‌های امنیتی غربی بر این است که ایمن الظواهری از سرطان کبد رنج می‌برد و دیگر نمی‌تواند القاعده را رهبری کند. او الآن کاملا نقش بر زمین شده و باید کبد وی تحت جراحی‌های پیشرفته قرار گیرد. اما این پرسش مطرح است که رهبر القاعده را به کدام بیمارستان پیشرفته می‌توان منتقل کرد؛ در حالی که رقبای احتمالی در درون تشکیلات می‌توانند حضور وی در آن بیمارستان یا کشور را افشا کنند؟ کدام دولت حاضر است عواقب پذیرش وی را تحمل کند؟»

در چنین شرایطی، سازمان القاعده برای اداره امور خود نیازمند یک رهبر یا فرمانده فعال و پرکار است. به گفته عطا، شورای مرکزی القاعده خواستار بیعت [موقت] با «ابو محمد المصری» مدیر شاخه‌های آفریقای القاعده شده است. ابو محمد المصری یا «عبدالله احمد عبدالله المصری» از افراد بسیار نزدیک به اسامه بن لادن بود و حمزه بن لادن نیز به دامادی وی درآمد.

ابو محمد المصری متولد سال ۱۹۶۳ میلادی کم‌تر از ۶۰ سال سن داشته و از نظر سلامت جسمی نیز در وضعیت مناسبی به سر می‌برد. او در گذشته فوتبالیست حرفه‌ای و بازیکن باشگاه «غزل المحلة» از استان «غربیه» مصر بود که در دهه‌های ۷۰ تا ۹۰ میلادی در زمره قوی‌ترین باشگاه‌های فوتبال مصر محسوب می‌شد. ابو محمد بابت اتهام در طراحی عملیات‌ انفجار سفارت آمریکا در تانزانیا و کنیا از سال ۱۹۹۸ میلادی در لیست تروریست‌های تحت تعقیب آمریکا قرار دارد. دفتر تحقیقات فدرال آمریکا جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای کسب اطلاعات از وی تعیین کرده است.

عمرو فاروق از پژوهشگران حوزه تروریسم در این مورد می‌گوید: «از زمانی که وضعیت جسمی ایمن الظواهری رو به وخامت نهاد، گمانه‌زنی در مورد جانشین وی بالا گرفت. در این میان "ابو الخیر مصری" از بیش‌ترین اقبال برخوردار بود. در واقع او نفر دوم سازمان القاعده بود که در سال ۲۰۱۷ در سوریه هدف بمباران ائتلاف قرار گرفت.»

ابو الخیر مصری، داماد بن لادن، با نام حقیقی «عبدالله محمد رجب عبد الرحمن» در سال ۱۹۵۷ در استان الشرقیه مصر به دنیا آمد. در سال ۱۹۹۸ در قضیه مشهور به «افراد بازگشته از آلبانی» به حبس ابد محکوم شد. او از سال ۲۰۰۵ در لیست تروریست‌های تحت تعقیب آمریکا قرار دارد. او در سال ۲۰۱۷ در سوریه هدف بمباران ائتلاف آمریکا قرار گرفت و به قتل رسید.

عمرو فاروق پیرامون بقیه گزینه‌های رهبری القاعده برای دوره بعد از الظواهری، افراد ذیل را به ترتیب فهرست می‌کند: «بعد از ابو الخیر مصری، بالاترین اقبال به ترتیب با ابو محمد المصری، سیف العدل مصری و ناصر الوحیشی ملقب به ابو بصیر بود که در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار گرفتند.»

نکته جالب در میان لیست فوق این است که علاوه بر ابو الخیر مصری، «ناصر الوحیشی» نیز در سال ۲۰۱۵ در حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی در استان حضرموت یمن به قتل رسید. در نتیجه از لیست فوق، الآن فقط دو نفر زنده مانده‌اند «ابو محمد المصری» و «سیف العدل مصری»

محمد صلاح الدین زیدان ملقب به سیف العدل در اوائل دهه شصت میلادی در استان «المنوفیه» مصر به دنیا آمد. او در سال ۱۹۸۷ در پرونده معروف به «اعلامیه احیا سازمان جهاد» (إعادة إحیاء تنظیم الجهاد) و نقش‌آفرینی در ترور وزیر کشور سابق مصر حسن ابو باشا به زندان افتاد؛ اما توانست با فرار از زندان به سودان رفته و از طریق سودان در سال ۱۹۸۹ خود را به افغانستان رساند تا به القاعده بپیوندد.

سیف العدل اکنون در سوریه حضور دارد و یکی از رهبران پشت پرده گروه تروریستی «حراس الدین» محسوب می‌شود. این احتمال به صورت جدی مطرح است که سیف العدل یکی از افراد پشت صحنه در ماجرای شناسایی و ترور حمزه بن لادن باشد!