روش‌های درمان PTSD و آشنایی با علائم این اختلال
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD یکی از اختلالات روانی پیچیده و ناتوان‌کننده است که در پی تجربه یک رویداد بسیار تروماتیک یا آسیب‌زا مانند جنگ، تصادف شدید، تجاوز، بلایای طبیعی یا از دست دادن ناگهانی عزیزان رخ می‌دهد. این اختلال می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات جدی روانی، اجتماعی و جسمی شود. در این مقاله ابتدا به بررسی علائم PTSD می‌پردازیم و سپس روش‌های درمانی مؤثر برای مقابله با این اختلال را معرفی خواهیم کرد.
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD یکی از اختلالات روانی پیچیده و ناتوان‌کننده است که در پی تجربه یک رویداد بسیار تروماتیک یا آسیب‌زا مانند جنگ، تصادف شدید، تجاوز، بلایای طبیعی یا از دست دادن ناگهانی عزیزان رخ می‌دهد. این اختلال می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات جدی روانی، اجتماعی و جسمی شود. در این مقاله ابتدا به بررسی علائم PTSD می‌پردازیم و سپس روش‌های درمانی مؤثر برای مقابله با این اختلال را معرفی خواهیم کرد.
علائم اختلال استرس پس از سانحه
افرادی که دچار PTSD می‌شوند، ممکن است طیف وسیعی از علائم روانی و رفتاری را تجربه کنند. این علائم معمولا به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
مرور مکرر خاطرات تروماتیک
یکی از بارزترین ویژگی‌های PTSD، مرور مکرر خاطرات تلخ و آسیب‌زا است. این خاطرات ممکن است به صورت افکار مزاحم، کابوس‌های شبانه یا فلش‌بک‌هایی ظاهر شوند که فرد احساس می‌کند دوباره در همان موقعیت تروماتیک قرار گرفته است. این حالت‌ها اغلب با اضطراب شدید، تپش قلب، تعریق و ترس همراه است.
اجتناب از موقعیت‌ها و افکار مرتبط
افراد مبتلا به PTSD معمولا تلاش می‌کنند از هر چیزی که خاطرات تروماتیک را یادآوری می‌کند، دوری کنند. این اجتناب می‌تواند شامل مکان‌ها، افراد، گفتگوها یا حتی افکار مرتبط با حادثه باشد. این رفتار اجتنابی ممکن است زندگی اجتماعی و حرفه‌ای فرد را به شدت محدود کند.
تغییرات منفی در افکار و احساسات
این افراد ممکن است دچار احساس گناه، بی‌ارزشی، بی‌اعتمادی به دیگران، ناامیدی نسبت به آینده و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره شوند. همچنین ممکن است دچار مشکلات در تمرکز، حافظه و تصمیم‌گیری شوند.
واکنش‌های بیش‌فعالی یا برانگیختگی
تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، واکنش‌های شدید به صداهای بلند یا اتفاقات ناگهانی، گوش‌به‌زنگ بودن مداوم و تمایل به رفتارهای پرخطر از دیگر نشانه‌های شایع PTSD هستند. این واکنش‌ها ناشی از آمادگی همیشگی بدن برای مقابله با تهدیدات فرضی است.
این بخش از مطلب از مقاله PTSD چیست ؟ استخراج شده است.
روش‌های درمان اختلال استرس پس از سانحه
درمان PTSD به شرایط فردی بیمار، شدت علائم و عوامل زمینه‌ای بستگی دارد. با این حال، چند روش درمانی اصلی وجود دارد که توسط روان‌پزشکان و روان‌درمانگران مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی از مؤثرترین روش‌های درمان PTSD است. این روش به فرد کمک می‌کند تا افکار منفی و غیرواقعی درباره حادثه را شناسایی و جایگزین افکار منطقی‌تر کند. در این درمان، فرد یاد می‌گیرد که چگونه با خاطرات آسیب‌زا روبرو شود و از مرور مکرر آن‌ها جلوگیری کند.
یکی از زیرشاخه‌های CBT، درمان پردازش شناختی است که به بررسی باورهای تحریف‌شده پس از حادثه می‌پردازد. برای مثال، فردی که خود را مقصر در یک حادثه می‌داند، در این درمان یاد می‌گیرد که مسئولیت خود را به‌درستی ارزیابی کند و از احساس گناه غیرواقعی رهایی یابد.
مواجهه‌درمانی
در این روش، درمانگر به تدریج فرد را در معرض خاطرات و شرایطی قرار می‌دهد که از آن‌ها اجتناب می‌کند. این فرایند به مرور زمان باعث کاهش حساسیت فرد نسبت به محرک‌های تروماتیک می‌شود. مواجهه‌درمانی ممکن است به صورت ذهنی (تصور کردن موقعیت) یا واقعی (حضور در محل حادثه) انجام شود. البته این روش نیاز به نظارت دقیق متخصص دارد و باید با احتیاط کامل اجرا شود.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
در این رویکرد، به جای تلاش برای حذف خاطرات و احساسات ناخوشایند، فرد یاد می‌گیرد که آن‌ها را بپذیرد و در عین حال، به ارزش‌ها و اهداف زندگی‌اش پایبند بماند. این شیوه به فرد کمک می‌کند تا با انعطاف‌پذیری بیشتری با استرس و اضطراب روبرو شود و از اجتناب مداوم دست بردارد.
درمان با کمک چشم‌حرکت‌درمانی
درمان EMDR یا حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد با حرکات چشم، یک روش نوین و مؤثر برای درمان PTSD است. در این روش، فرد در حالی که به خاطرات تروماتیک فکر می‌کند، حرکات چشم خاصی را طبق دستور درمانگر دنبال می‌کند. این حرکات باعث فعال شدن سیستم‌های پردازش اطلاعات در مغز می‌شوند و به پردازش بهتر خاطرات و کاهش بار عاطفی آن‌ها کمک می‌کنند.
مصرف داروهای روان‌پزشکی
در برخی موارد، برای کاهش علائمی مانند اضطراب شدید، افسردگی، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری، داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب تجویز می‌شوند. داروهایی مانند SSRIها (مانند سرترالین یا پاروکستین) از رایج‌ترین داروهای مورد استفاده در درمان PTSD هستند. این داروها باید زیر نظر روان‌پزشک مصرف شوند و ممکن است در کنار روان‌درمانی مؤثرتر باشند.
درمان گروهی و حمایت اجتماعی
جلسات درمان گروهی با حضور افرادی که تجربه مشابهی داشته‌اند، می‌تواند موجب همدلی، درک متقابل و کاهش احساس انزوا در بیماران شود. حمایت خانواده و دوستان نیز نقش کلیدی در روند بهبود دارد. آموزش خانواده درباره PTSD و نحوه برخورد با بیمار می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری کند.
استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و مراقبه
تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و تمرینات ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش اضطراب و تنش در بیماران مبتلا به PTSD کمک کنند. این روش‌ها به بیمار آموزش می‌دهند که چگونه توجه خود را از خاطرات ناخواسته به لحظه حال بازگرداند و کنترل بهتری بر واکنش‌های جسمی و ذهنی خود داشته باشد.
سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی
ورزش منظم، خواب کافی، تغذیه مناسب و پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند در بهبود علائم PTSD بسیار مؤثر باشد. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا یا هنرهای رزمی ملایم می‌توانند به کاهش اضطراب و افزایش حس کنترل بر بدن و ذهن کمک کنند.
درمان‌های مکمل و جایگزین
برخی بیماران ممکن است از روش‌های درمانی مکمل مانند هنر‌درمانی، موسیقی‌درمانی، حیوان‌درمانی یا طب سوزنی بهره‌مند شوند. اگرچه این روش‌ها جایگزین درمان‌های اصلی نیستند، اما می‌توانند به عنوان مکمل به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند.
درمان با رویکردهای جدید و فناوری‌های نوین
در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی برای مواجهه‌درمانی، نوروفیدبک برای تنظیم فعالیت‌های مغزی، و حتی درمان‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در حال گسترش است. این روش‌ها همچنان در مرحله تحقیقاتی هستند اما نتایج اولیه نشان‌دهنده تأثیرات امیدوارکننده‌ای هستند.
نتیجه‌گیری
اختلال استرس پس از سانحه یک بیماری پیچیده و جدی است که نیاز به درمان حرفه‌ای و جامع دارد. آگاهی از علائم این اختلال و استفاده از روش‌های علمی و مؤثر درمانی می‌تواند به کاهش رنج بیماران و بازگشت آن‌ها به زندگی عادی کمک کند. هر فردی ممکن است با روش درمانی خاصی بهتر پاسخ دهد، بنابراین مشورت با روان‌درمانگر و روان‌پزشک برای انتخاب بهترین مسیر درمان اهمیت دارد.
