تحریم هم نبودیم چاره‌ای جز ساخت پتروپالایشگاه نداشتیم

نسیم آنلاین : در پاییز سال گذشته هم زمان با اعلام فرمان آغاز مجدد تحریم‌های نفتی از سوی رئیس جمهور آمریکا، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام «افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» در دستور کار خود قرارداد. طراحان این طرح بر این باورند که در شرایط ویژه کشور و بر اساس پیشی بینی‌هایی که از وضعیت آینده بازار محصولات پالایشگاهی و پتروشیمی صورت گرفته است، باید استراتژی کشور از تولید نفت خام و صادرات آن، به تولید نفت خام، فرآورش میان دستی و پایین دستی و سپس صادرات آن تغییر کند تا تولید و صادرات فرآورده جایگزین خام فروشی گردد. اگر ایران تعللی در این امر داشته باشد به زودی بازارهای خود را از دست خواهد داد و از طرف دیگر منابع عظیم نفت و گاز خود را به غیر اقتصادی ترین نحو ممکن استفاده می‌کند و در حقیقت آن را هدر می‌دهد.

متاسفانه به دلیل نگرش حاکم بر وزارت نفت مبنی بر عدم سودآوری ساخت پالایشگاه در کشور، در دو دهه اخیر جز احداث پالایشگاه میعانات گازی خلیج فارس و تعداد محدودی طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌های قدیمی موجود، تلاش درخوری برای افزایش ظرفیت و توسعه واحدهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی در ایران صورت نگرفته است. اما شرایط تحریمی کنونی فروش نفت فرصتی را مهیا کرده تا مجلس دست به کار شده تا بر اساس طرحی، دولت را مکلف کند بسترهای سرمایه گذاری برای افزایش ظرفیت و احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه ها را در کشور فراهم کند.

فارغ از مزایای ویژه طرح مانند الزام صدور مجوز خوراک تنها به واحدهایی که کمتر از 10 درصد فرآورده ‌شان نفت کوره باشد، امکان صادرات فرآورده و نیز عرضه محصولات در بورس کالا و انرژی، این طرح ویژگی‌های متمایزی دارد که سبب می‌شود توجه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این گونه پروژه‌ها که عمدتا سرمایه‌های فراوانی نیاز دارند، جلب شود. در ایران سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پالایشگاهی به دلیل بالا بودن زمان بازگشت سرمایه، سرمایه فراوان، ضعف در مدیریت پروژه و به تبع آن طولانی شدن مدت زمان احداث و انجام پروژه، جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارند. از طرفی به دلیل شرایط تحریمی نیز امکان جذب فاینانس و استفاده از منابع مالی خارجی در این حوزه‌ها وجود ندارد. مجلس در این شرایط در طرح خود تسهیلات و امتیازات ویژه‌ای از طریق مکانیزم تنفس قرار داده است که مدت زمان بازگشت سرمایه را به 3 تا 4 سال کاهش داده و در عین حال IRR پروژه را نیز به میزان 5 تا 6 درصد افزایش می­دهد. در این طرح شرکت مجری می‌تواند برای ساخت پروژه پیش‌قدم شده و بخشی از سرمایه برای مثال از ۱۰ تا ۵۰ درصد تأمین کند. برای تأمین مالی باقی‌مانده روش‌های مختلفی نظیر پذیره‌نویسی در بازار سوم فرابورس، فاینانسِ تجهیزات بزرگ و گلوگاهی، انتشار اوراق، استفاده از صندوق پروژه و تسهیلات بانکی وجود دارد که شرایط تنفس خوراک در این طرح می‌تواند همه آنها را تسهیل کند. در طرح مجلس هزینه تنفس خوراک از منابع صندوق توسعه ملی پیش بینی شده است.

اگر تحریم هم نبودیم باید در همین راستا گام بر می داشتیم

این طرح هم اکنون موافقت کمیسیون انرژی مجلس را به همراه داشته و قرار است در هفته آتی در صحن مجلس مورد بحث قرار گیرد. در همین مورد مهرداد لاهوتی نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با نسیم آنلاین ضمن برشمردن نکات مثبت طرح، کلیات آن را قابل قبول می‌داند. لاهوتی با ذکر موارد مثبت طرح نظیر تعیین سهم تولید نفت کوره در محصولات واحدها به میزان کمتر از 10 درصد، تعیین هزینه خوراک تحویلی بر مبنای نرخ فوب خلیج فارس و بازپرداخت تنفس خوراک به صندوق توسعه ملی به مدت 12 سال و با نرخ 2 درصد ارزی و 6 درصد ریالی، این اقدام مجلس را در راستای آرمان مقابله با خام فروشی قلمداد کرد. لاهوتی اعتقاد داشت که حتی اگر تحریم هم نبودیم باید در همین راستا گام بر می داشتیم.

دست اندازی به منابع صندوق توسعه از نقاط ضعف این طرح است

لاهوتی عقیده دارد به طرح ایراداتی وارد است که نمایندگان در صحن آن را اصلاح خواهند کرد. او برخی از امتیازات و تسهیلات در نظر گرفته شده برای بخش خصوصی را در این طرح، بیش از حد دانسته و گفت: «محصولات پتروپالایشگاهی در مجموع محصولاتی اقتصادی هستند، و برخی معتقدند تسهیلات درنظر گرفته شده در این طرح فرای آن چیزی است که باید باشد. ما نباید شرایطی فراهم کنیم که عده ای هوس کنند در این شرایط خاص و حساس،‌ تسهیلات ارزان قیمت ارزی و ریالی بگیرند تا بروند کارشان را بکنند و پس ندهند! تسهیلات ارزان را همه می گیرند و موقع پس دادن که می شود همه دنبال راه حلی هستند که پس ندهند.»

وی در ادامه با این مطلب که دست اندازی به منابع صندوق توسعه از نقاط ضعف این طرح است، اذعان داشت که تصمیم گیری در خصوص چنین طرح‌هایی در اختیار مسئولین خود صندوق است. لاهوتی با انتقاد از روند قانون گذاری‌ها برای صندوق بیان کرد که عملا با این نحو از تعیین تکلیف برای صندوق دست عملا هئیت مدیره و هئیت امنای صندوق نقشی ندارد.

وی تامین هزینه تنفس خوراک از منابع صندوق را مغایر با فسلفه وجودی آن دانسته و گفت: فلسفه وجودی صندوق توسعه به گونه ای بود که ما نفت را از بودجه عمومی کشور حذف کنیم که هنوز به این هدف نرسیدیم. ما قبلا یک حساب ذخیره ارزی داشتیم که مازاد درآمد نفتی در آن واریز می‌شد. از مجلس هشتم صندوق توسعه را راه اندازی کردیم و دولت ملکف شد که سالی 20 درصد از فروش نفت را با افزایش سالیانه سه درصد به آن واریز کند، ‌که تازه آن را هم بعدا به دو درصد تغییر دادیم. متاسفانه الان یعنی در سال 98، به گونه ای شده که در قانون بودجه سهم صندوق را 20 درصد معین کردیم در حالی که باید 34 درصد از درآمد نفتی را به صندوق واریز می‌کردیم! حالا ما داریم احکام مختلفی صادر می کنیم که عملا سرنوشت صندوق توسعه ملی به همان گرفتاری حساب ذخیره ارزی دچار می‌شود؛ بگونه ای که در زمان آقای احمدی نژاد نزدیک به 400 میلیارد دلار از آن صندوق به هر شکلی هزینه شد! خب این ها مسائلی است که به صندوق توسعه ملی آسیب می‌زند.