آخرین تحرکات انتخاباتی عارف، پزشکیان و مطهری

«محمدرضا عارف، علی مطهری و مسعود پزشکیان، سه چهره مهم و کلیدی دوره دهم مجلس شورای اسلامی بودند. هر سه آنان با «لیست امید» اصلاح‌طلبان وارد مجلس دهم شدند و مورد حمایت احزاب و جریان اصلاحات نیز قرار گرفتند. رقابت‌های انتخاباتی که به انتهای مسیر خود رسید و مجلس دهم آغاز به کار کرد، عارف به عنوان رییس فراکسیون امید برای ریاست به نبردی درون‌پارلمانی با لاریجانی رفت و اگرچه ناکام ماند اما پزشکیان برای چهار سال تمام و مطهری نیز برای سه سال نخست دوره دهم به عنوان نواب رییس مجلس فعالیت‌شان را در مجلس پیش بردند.

با پایان مجلس دهم و درحالی که اصلاح‌طلبان خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 آماده می‌کنند اما این سه هر کدام به ‌نحوی بیرون از جریان اصلاحات وارد فضای انتخابات شده‌اند. عارف با وجود انتقادهایی که به دوران ریاستش بر فراکسیون امید وارد شد، ترجیح داد که مدتی سکوت کند و نه ‌تنها از کاندیداتوری مجدد برای مجلس یازدهم خودداری کرد، بلکه حتی از ریاست شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان هم کناره گرفت.

پزشکیان علی‌رغم ردصلاحیت نمایندگان اصلاح‌طلب دوره دهم، از سد نظارت شورای نگهبان گذشت و فراتر از آن، بار دیگر با رای تبریزی‌ها خود را به «بهارستان» رساند و مطهری هم پس از ردصلاحیت در انتخابات مجلس یازدهم، مدتی به سبک سابق به فعالیت‌های سیاسی مشغول شد و اخیرا به‌ طور رسمی برای انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کاندیداتوری کرده است.

در هر صورت شاید بتوان گفت که این سه چهره سیاسی پس از مجلس دهم به نوعی از جریان و تشکل‌های اصلاح‌طلبی فاصله گرفتند و اکنون که در آستانه انتخاباتی سرنوشت‌ساز، فصل فعالیت‌های هماهنگ سیاسی است نیز خبری از همراهی‌شان با «جبهه اصلاحات ایران» در کار نیست. مطهری که رسما اعلام کرده که به ‌صورت مستقل در انتخابات ریاست‌جمهوری حضور می‌یابد و زمزمه‌هایی نیز از احتمال کاندیداتوری عارف و پزشکیان به صورت مستقل شنیده می‌شود. 

عارف-اصلاح‌طلبان؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

با این وجود اما اوضاع عارف با دو چهره دیگر، حتی پزشکیان متفاوت است، چراکه مطهری اساسا هرگز ادعای اصلاح‌طلبی نداشته و پزشکیان هم اگرچه حتی ازجمله وزرای دولت اصلاحات بوده و سیاستمداری اصلاح‌طلب شناخته می‌شود اما کمتر به فعالیت‌های تشکیلاتی جناحی و حزبی باور داشته است. عارف اما خود در چند انتخابات گذشته، ازجمله چهره‌های موثر در وحدت‌آفرینی در جریان اصلاحات بوده و فارغ از جایگاهش به عنوان رییس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در حدود یک دهه گذشته، بنیاد امید ایرانیان که به ریاست او فعالیت می‌کند و دفتر این بنیاد نیز محل بسیاری از رایزنی‌ها و دیدارهای سیاسی اصلاح‌طلبان بوده است؛ حال آنکه ظاهرا دیگر خبری از آن تعامل سابق نیست. آن‌هم درحالی که عارف، رییس نهاد بالادستی پیشین جریان اصلاحات حالا در نهاد تازه‌تاسیس این جریان سیاسی حاضر نیست.

اما جواد امام، چهره سیاسی اصلاح‌طلب و ازجمله افراد موثر در شکل‌گیری‌ «جبهه اصلاحات ایران» درباره تعامل عارف با این نهاد تازه‌تاسیس و علت کمرنگ شدن روابط عارف گفته است: «من چنین برداشتی از اظهارات اخیر عارف ندارم. باید این نکته را در نظر گرفت که اصلاح‌طلبانی که قصد کاندیداتوری داشته باشند، بدون پشتوانه و نظر نهاد اجماع‌ساز و کار سختی پیش‌رو دارند. آنها یا باید مستقل در انتخابات شرکت کنند یا پشتیبانی جریان‌های دیگر را با خود داشته باشند. کاندیدایی نمی‌تواند اعلام کند که من اصلاح‌طلب هستم، اما با جبهه اصلاح‌طلبان و سی‌ویک حزب اصلاح‌طلب خداحافظی کرده و با آنها کاری ندارم. عارف همچنین حرفی نزده است. او سه دوره ریاست شورای عالی را برعهده داشته و بعید می‌دانم چنین دیدگاهی داشته باشد.

عارف اگر بنای حضور در انتخابات داشته باشد، نمی‌تواند ریاست نهاد اجماع‌ساز را عهده‌دار شود؛ زیرا در آیین‌نامه نهاد اجماع‌ساز تصریح شده کسانی که بخواهند کاندیدای انتخابات مجلس شورای اسلامی، شورای شهر، خبرگان و ریاست‌جمهوری شوند، باید از شورا خارج شوند. در مجموع من برداشت دلخوری عارف از نهاد اجماع‌ساز را ندارم.» با وجود این اما برخی ناظران معتقدند عارف قصد دارد به هر قیمت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری باشد.

هرچند او درباره احتمال کاندیداتوری خود در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده گفته که فعلا در حال بررسی شرایط است. در همین حال تعاملی هم بین او و دیگر احزاب اصلاح‌طلب دیده نمی‌شود و این یعنی، چنانچه عارف بخواهد در انتخابات 1400 نام‌نویسی کند، به نوعی باید جدا از سیستم سازمان‌یافته اصلاح‌طلبان وارد گود شود؛ چراکه اکنون تقریبا همه احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب اعلام کرده‌اند که درباره انتخابات 1400 تابع نظر جبهه اصلاحات ایران هستند. 

استقلال به ‌سیاق مطهری 

اگر عارف همچنان سعی می‌کند از اعلام مسیر خود را جدا کرده ولی علی مطهری تاکید دارد که مستقل است و رابطه‌ای با اصلاح‌طلبان ندارد. البته مطهری پیش از مجلس دهم همچنین رویه‌ای را در دستور کار خود داشت و هرگز خود را اصلاح‌طلب معرفی نکرده اما به‌ هر حال در مجلس دهم با پرچم «لیست امید» کنار اصلاح‌طلبان ایستاد و با پشتیبانی فراکسیون امید توانست که به نایب رییسی مجلس دهم برسد. اما او حالا که برای انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کاندیداتوری کرده، بر کاندیداتوری مستقل تاکید دارد.

او در گفت‌وگویی که با پایگاه خبری-تحلیلی انتخاب داشته، در این باره گفته است: «مستقل وارد شدم. از نظر فکری نیز اصولگرا‌ها از بعضی مواضع فرهنگی من خیلی استقبال می‌کنند و اصلاح‌طلبان چندان راضی نیستند و در بعضی مواضع اجتماعی و سیاسی من نیز مثل تاکید بر آزادی بیان و نوع برخورد با منتقدان، اصولگرایان چندان خوش‌شان نمی‌آید و اصلاح‌طلبان استقبال می‌کنند. من روی عقاید خودم هستم که مبتنی بر اسلام و افکار شهید مطهری است و از خودم معمولا چیزی نمی‌گویم بیشتر افکار ایشان است.»

مطهری درباره ویژگی‌های شخصی‌اش برای کاندیداتوری توضیح داده است: «من خودم را اصلح می‌دانم؛ گرچه ممکن است برخی کاندیدا‌ها از جنبه‌های دیگری از من قوی‌تر باشند، اما من درباره خودم احساس می‌کنم در مجموع تواناتر و قوی‌ترم و بیشتر به مصلحت کشور است که این سکان را کسی مثل من به دست گیرد، اما تشخیص با مردم است.»

این سخنان مطهری نشان می‌دهد که او چندان علاقه‌ای به بازگشت به جمع اصلاح‌طلبان ندارد و احتمالا آینده حیات سیاسی خود را نیز به ‌طور مستقل و بدون حضور در یکی از دو جریان سیاسی مسلط تصویر می‌کند.

پزشکیان چراغ‌ خاموش می‌آید

مسعود پزشکیان از نمایندگان باسابقه مجلس محسوب می‌شود که در دولت سیدمحمد خاتمی هم سابقه وزارت دارد. او که از معدود اصلاح‌طلبان مجلس اصولگرای نهم بود، در مجلس دهم نیز با پرچم اصلاح‌طلبان وارد پارلمان شد و ازجمله افرادی بود که در ابتدای شروع به کار مجلس تاکید می‌کرد که باید در نحوه اداره مجلس تغییراتی رخ دهد.

با شروع به کار مجلس دهم به عنوان عضوی از فراکسیون امید و با حمایت این فراکسیون به نایب رییسی نخست مجلس رسید. تا همین ماه‌های اخیر پزشکیان با اینکه همچنان عضوی از پارلمان است و یکی از اعضای مجلس پرهیاهوی یازدهم اما سعی کرده از تنش‌های گاه و بی‌گاه مجلس یازدهم دور بماند و جالب آنکه آن‌طور که در گزارشی در هفته‌ای که گذشت، خبر دادیم، او حالا گزینه اصلی فراکسیون اقلیت برای نایب‌رییس مجلس است؛ فراکسیونی که البته حالا زمزمه‌هایی از عضویت حدود یکصد نماینده میانه‌رو کنار معدود اصلاح‌طلبان دوره دهم به گوش می‌رسد و در حالی نام «مستقلین ولایی» بر خود گذاشته که در قیاس با فراکسیون اکثریت، دست‌کم معتدل و میانه‌رو به حساب می‌آید.

پزشکیان اما اگرچه پشت پرده همکاری‌های تشکیلاتی خود را با میانه‌روهای دوره یازدهم آغاز کرده اما بیرون مجلس خبری از همکاری و همراهی تشکیلاتی او به ‌خصوص با «جبهه اصلاحات ایران» نیست. شاید به این دلیل که قصد دارد فعلا به‌ دور از تحرکات انتخاباتی و جدا از اصلاح‌طلبان فعالیت کند و به قول مطهری مستقل بماند؛ هر چند اصلاح‌طلبان می‌گویند احتمالا از کاندیداهایی که به صورت فردی یا مستقل گام ‌برمی‌دارند، حمایت نمی‌کند.»