دو کشور قزاقستان و ترکمنستان برای تامین آب شیرین خود از آب دریای خزر استفاده می‌کنند
انتقال آب خزر به کویر؛ آخرین راه‌حل ممکن؟
طرح شیرین سازی و انتقال آب دریای خزر، به گفته مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست چون بنای سازمان محیط زیست، تعیین تکلیف پروژه ها است، انجام این پروژه در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس گفته های وی قرار است در این پروژه سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب از دریای خزر به سمنان منتقل شده که سهم ۵۰ میلیون متر مکعب آن برای مصارف شرب و سهم ۱۵۰ میلیون متر مکعب دیگر آن برای مصارف صنعتی است.
نسیم آنلاین : با انتشار خبر موافقت سازمان محیط زیست، مجددا طرح ۱۳ ساله انتقال آب خزر به مناطق مرکزی کشور در صدر توجهات رسانه‌ها و به فعالان محیط زیست قرار گرفت. عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست، در نامه ۱۸ مهر ماه خود به وزیر نیرو اجرای پروژه انتقال آب خزر را از سوی سازمان متبوع خود بلامانع دانست و اعلام کرد که به زودی ظرف یک ماه آینده ضوابط اجرایی زیست محیطی طرح را ابلاغ خواهد کرد.
طرح شیرین سازی و انتقال آب دریای خزر، به گفته مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست چون بنای سازمان محیط زیست، تعیین تکلیف پروژه‌ها است، انجام این پروژه در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس گفته های وی قرار است در این پروژه سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب از دریای خزر به سمنان منتقل شده که سهم ۵۰ میلیون متر مکعب آن برای مصارف شرب و سهم ۱۵۰ میلیون متر مکعب دیگر آن برای مصارف صنعتی است.
تاکنون نیز دو کشور قزاقستان و ترکمنستان برای تامین آب شیرین خود از آب دریای خزر استفاده می‌کنند. به گفته احمد ربیعی، مدیرعامل بنیاد خزر، ترکمنستان و قزاقستان سالانه بیش از نیم میلیون مترمکعب از آب دریا را شیرین‌سازی می‌کنند. که البته این میزان در مقایسه با طرح مد نظر وزارت نیرو، بسیار ناچیز است.
مسعود تجریشی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، در واکنش به انتقادات مطرح شده پیرامون این طرح، بیان کرد: وزارت نیرو به‌صراحت به ما پاسخ داد که تمام راه‌حل‌های جایگزین را بررسی کرده است اما هیچ راهکاری به جز انتقال آب از دریای خزر وجود ندارد.
منتقدان چه می‌گویند؟اما از سوی دیگر بسیاری منتقدان و فعالان محیط زیست، معتقدند که وزارت نیرو هنوز گزینه‌های دیگری برای تامین آب مناطق استان‌های مرکزی وجود دارد. و اگر وزارت نیرو تنها بخش کوچکی از هزینه‌های هنگفت این پروژه را صرف اقدامات صرفه جویی در مصرف آب چه در بخش صنعتی و چه در بخش کشاورزی و آب شرب نماید، می‌توان تا حد خوبی آب مورد نیاز این مناطق را برطرف کرد.
اما این پروژه منتقدین دیگری هم دارد. انجمن جنگل‌بانی ایران در بیانیه‌ای خواهان توقف فوری این پروژه شد. در این بیانیه ضمن اشاره به گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی که اجرای پروژه را اقتصادی نمی‌داند، آمده است: این فشارها برای تصویب و اجرای پروژه درحالی صورت می گیرد که بنابر آمار این طرح قرار است در سال ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر شیرین سازی شده و برای مصارف شرب و صنعت به سمنان انتقال یابد. از سوی دیگر سالانه در حدود یک میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی استان سمنان مصرف می شود که اگر سیستم های سنتی تبدیل به سیستم های جدید و گلخانه ای شود، و فقط به میزان ۲۰ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی شود، همان میزان آب مورد نظر در انتقال از خزر به سمنان یعنی ۲۰۰ میلیون مترمکعب حاصل شده و دیگر نیاز به این انتقال آب توام با هزینه های هنگفت و خسارت های جبران ناپذیر به محیط زیست نخواهد بود.
در ادامه این بیانیه به تخریب گسترده بافت جنگلی شمال کشور اشاره شده و این انجمن اعلام کرده است: نکته دیگری که باعث نگرانی کارشناسان و فعالین بخش منابع طبیعی کشور شده است، تخریب گسترده اکوسیستم های جنگلی و کوهستانی در طول مسیر خط لوله انتقال آب است. بنابر اطلاعات موجود قرار است بیش از ۴۰۰۰ اصله درخت قطع-ممنوع ارس و بیش از ۲۶ هزار اصله درختان جنگلی هیرکانی (و بیش از ۵۰ هزار پایه با احتساب درختچه های جنگلی) به همراه چندین میلیون تن خاک مرغوب جنگلی در طول مسیر نابود شود که ضربه غیرقابل جبرانی به اکوسیستم حساس جنگل های ارس و نیز جنگل های هیرکانی، به عنوان میراث جهانی، می باشد. نابودی این تعداد درختان ارس یک فاجعه بزرگ محیط زیستی است که تا کنون در کشور سابقه نداشته است و بر مسئولین کشور تکلیف است که هرچه سریعتر دستور به توقف این امر دهند .
ارتفاعات شمال سمنان از بهترین رویشگاه های گونه ارس بوده که به وفور درختان چندصد ساله و گاهی درختان چندهزارساله دیده می شوند و به عنوان ذخائر ژنتیکی کشور محسوب می شوند.
انجمن اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، در بیانیه‌ای در مورد نابودی جنگل‌ها و پوشش گیاهی در اجرای پروژه انتقال آب هشدار داده و در بیانیه خود آورده است: چرا ما از طرح‌های بلندپروازانه در گذشته عبرت نمی‌گیریم و سرمایه‌های کشور را به باد می‌دهیم؟ بزرگراه تهران - شمال چند دهه است که سرمایه‌های کشور را بلعیده، زیست‌بوم‌های زیادی را ویران کرده و هنوز هم به بهره‌برداری نرسیده است؟ بی‌توجهی به نظرات کارشناسی در انتقال آب دریای خزر و زیان‌های ناشی از این امر، چگونه قابل جبران خواهد بود؟»
اداره کل منابع طبیعی مازندران نیز یک روز قبل از اعلام موافقت عیسی کلانتری با اجرای پروژه انتقال آب خزر، در بیانیه‌ای مخالفت خود را با اجرای طرح اعلام کرد. از جمله علل مخالفت این اداره کل عبارت است از: در مسیر پیشنهادی طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران، پنج ایستگاه پمپاژ در حوزه استان مازندران پیش بینی شده، در حالی که این نقاط در مناطق جنگلی واقع شده و طبیعتا فاقد برق هستند و طرح و نقشه انتقال برق به آن‌ها ارائه نشده است .
در مورد دیگری بیان شده است که برای انتقال آب دریا در این طرح، لوله‌هایی به قطر دو متر در نظر گرفته شده که لازمه اجرای این خط لوله وسیع و قطور، حجم بزرگی از خاکبرداری و اجرای پروژه بزرگ عمرانی است که موجب خواهد شد، محدوده بزرگی از جنگل‌های هیرکانی، که میراث بشری هستند و به ثبت جهانی رسیده اند، از بین برود.
و نکته مهم دیگری که در این متن اشاره شده، این است که بخش‌هایی از مسیر رانشی است و اساسا تثبیت خط لوله در آن‌ها ناممکن است؛ اما اگر هم ممکن شود، ارتعاشات ناشی از انتقال آب با فشار بالا در آن موجب بروز رانش خواهد شد و یا این نکته عجیب دیگر که مسیر انتقال آب دریا به کویر در بخش‌هایی با خط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی و همچنین خطوط مخابراتی تلاقی دارد که سوای اشکال آفرینی، مخالفت دیگر مجموعه‌ها را در پی خواهد داشت.
