هنرِ انقلابی، انقلاب هنری

نسیم آنلاین ؛ سحر دانشور: سالها پیش یادداشتی در خصوص ویژگی‌های هنر انقلاب در دهه شصت نوشتم. در آن یادداشت مردم و نیروهای مردمی را احیاگرانِ هنرِ اصیل انقلاب دانستم. مردمی که با استفاده از ظرفیت‎های موجود در محیط زندگی خود و با تکیه بر پتانسیل‌های درونی به خلقِ آثار هنری در قالب‌هایی چون سرود، تئاتر، نقاشی دیواری و طرحهای هنری می‌پرداختند. پایگاه عمده این فعالیت‌ها نیز مساجد، پایگاههای بسیج و حسینیه‌ها بود.

این روزها با شیوع کرونا، در جبهه انقلاب شاهد تولید آثار مختلف هنری در قالب‌هایی چون کلیپ، فیلم کوتاه، مستند، روایت‌نگاری، طراحی پوستر و پادکست هستیم. با کمی دقت به محتوا و روح آثار تولید شده و همچنین فضای تولید آثار می‌توان شباهت های خاصی میان این فضا و دهه شصتِ هنر انقلاب یافت. اما این ویژگی‌ها و شباهت‌ها کدامند؟! من این ویژگی‌ها را در دو بخش شاخص‌های محتوایی و شاخص‌های تولیدی طرح می‌کنم.

شاخصهای محتوایی این آثار را می‌توان اینگونه برشمرد:

ضرورت تکیه بر امید جهت روحیه‌بخشی به مخاطب و جامعه در خلقِ محتوا در چنین شرایطی بر کسی پوشیده نیست، با کمی دقت به آثاری که تا این لحظه تولید شده‌اند، می‌توان رنگ‌وبویِ امید و نشاط را در آنها دید و یافت.

در روزگار بحران آنچه می‌تواند بر روحیه مقاومت جامعه بیفزاید، انعکاسِ تلاشها و اقداماتِ نیروهایی است که در حال فعالیتند. وظیفه مهمی که اینروزها تولید کنندگان تیزرهای مختلف و فیلمهای کوتاه به عهده گرفته‌اند! این نوع از تولید اثر را می‌توان «تولیدِ شاکر» دانست، تولیدی که بر نقاط قوتِ جامعه، تلاشها و فعالیتهای بخش‌های مختلف در جهتِ رفعِ مسئله به وجود آمده در سطح کشور تاکید می‌کند. تیزرهای «روی ماه مادرم» و «سورپرایز» نمونه ای هستند از این نوع آثار که به خدمات کادر پزشکی و روحانیون جهادی در بیمارستانها می‌پردازد.

بافت آثار خودمانی است، جنس و رنگ‌وبوی مردم معمولی را دارند و با زبانی که برای جامعه ایرانی قابل فهم است تولید می‌شوند. این عنصر مهم باعثِ جذابیتِ مضاعف آثار می‌شود.

نوآوری در برخی تولیدات از ویژگی‌های مهم دیگری است که قابل توجه است. فیلم کوتاه «عهد قدیم» با در هم آمیختنِ تصویرِ تلاشهای زنانِ امروز در جهت رفع نیازهای جامعه برای مقابله با کرونا با صوتِ زنانی که در سالهای دفاع مقدس در پشت جبهه‌ها مشغول فعالیت بودند، نوآوری ویژه ای در این فضا محسوب می‌شود. اثر که سعی خود را در معنابخشی به فعالیتهای زنانِ امروز ذیلِ گفتمانِ دفاع مقدس متمرکز کرده است، با ایجاد بستری خاص و تولیدی ویژه در این مهم موفق شده است. در این حوزه تیزرهای دیگری که از فعالیتهای نیروهای بسیجی و مردمی حین ضدعفونی کردن معابر شهرهای مختلف تولید شده و با صدای شهید آوینی در روایت فتح میکس می‌شدند نیز قابل ذکرند.

آثار موضوعات مختلفی را پوشش داده‌اند. موضوعاتی چون انعکاس تلاشهای افراد مختلف برای خدمت به مردم و مقابله با کرونا، تشویق مردم به رعایت اصول و آموزش آنها، ایده‌پردازی برای دورهم بودن خانواده‌ها، ضرورت کمک‌ به اقشار ضعیف و... از موضوعات مهمی است که در آثار منعکس می‌شوند.

در دسته‌ای دیگر می‌توان آثار را از نظر تولیدی مورد بحث قرار داد.

آثار مردمی هستند، یعنی مردم معمولی به صورت مستقل و یا جمعی در قامت پایگاههای بسیج و مجموعه های هنری اقدام به تولید آنها می‌کنند. نماهنگ تولد خیابانی که به همت یک مسجد تولید شد از این دست آثار است. همینطور نماهنگ‌های دیگری که گروههای مردمی از فعالیت‌های خود در خدمت‌رسانی تولید کرده و منتشر می‌کنند.

جوانان نقش‌آفرینانِ اصلیِ تولید آثارند، این قشر فضایی جهتِ ابرازِ توانایی‌ها و پتانسیل‌های خود یافته و با تکیه بر داشته‌های خود آنها را شکوفا و عملی می‌کند. این اتفاق مهمی است که می‌تواند و باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

آثار دارای اعتماد به نفس‌اند و با جسارتی ویژه مباحثی جدی و ضروری را طرح می‌کنند! به طور مثال تیزری که به نمایش مسجدی که در ایام کرونا محل استقرار کارتون‌خوابها شده بود پرداخت یکی از جسورانه‌ترین این تیزرها بود. طرح ضرورتی انکارناپذیر در نسبت با مسجد که باید خانه اول عدالتخواهی باشد. این نوع نگاه و طرح مباحث خاص نیاز به تهوری داشت و دارد که گویا در این ایام می‌تواند پرورش یابد.

آثار داغِ داغند! به تعبیری بیات نیستند، همزمان با حادثه تولید می‌شوند و به زندگی با واقعه و مخاطب مشغولند! همچون نمازی که با اذان ادا شود... هنرمندانِ در صحنه تولید، مردم و جوانانی هستند که پابه‌پای حادثه مشغول روایت خویشتن‌اند تا آیندگان به روایتِ هنر در صحنه انقلاب را از زبانِ خود این هنر بشنوند! همانگونه که هنرِ دهه شصت با جوانگرایی، تهور، تکلیف‌گرایی، امیدبخشی و مردمی بودن در صحنه بود تا به شکوفاترین و عمیق‌ترین هنرِ تمام عمر انقلاب بدل شود. آیا اینبار باز هم در بحرانی فراگیر شاهدِ شکوفایی هنر انقلاب به تمامی خواهیم بود؟!