تهدیدات ترامپ برای تحریم نفتی جواب داد

علی جمشیدی: در شرایطی که اقتصاد ایران روزهای به‌شدت متلاطمی را سپری می‌کند، انتشار دو خبر مهم درخصوص فروش نفت ایران هم مسکنی برای تلاطمات بود و هم نشانه‌ای بر غلط بودن بسیاری از تحلیل‌های داخلی و خارجی. اواخر هفته گذشته خبری مهم درخصوص خرید نفت ایران از سوی چین اعلام شد، رویترز گزارش داد که مقامات چینی اعلام کرده‌اند برخلاف درخواست آمریکا، خرید نفت خود از ایران را کاهش نخواهند داد. علاوه‌بر این، در خبرها آمد که فروش نفت ایران به هند رکورد زد و در ماه جولای به بیشترین میزان خود رسید. این دو خبر امیدوار‌کننده حداقل حامل دو پیام مهم بود؛ اول اینکه آمریکایی‌ها برای رسیدن به اهداف خود در راستای به صفر رساندن صادرات نفت ایران با مشکلات جدی مواجه هستند و دوم اینکه با همین استدلال این نتیجه حاصل می‌شود که نقش تحریم‌های ایالات متحده در ایجاد التهاب و افسارگسیختگی ارزی و طلایی آنقدر درخور توجه نیست و باید ریشه‌های آن را در دیگر معضلات از جمله مدیریت داخلی دانست. البته این در حالی است که تحلیلگران می‌گویند بیشترین احتمال برای کاهش صادرات نفت ایران، رقمی 400 تا 800 هزار بشکه‌ای خواهد بود. در این مطلب تلاش کرده‌ایم به ریشه‌های این اتفاق بپردازیم.

آمریکا، سد راه آمریکا

دونالد ترامپ با خروج از برجام تلاش می‌کند حداقل آن محدودیت‌هایی را که اوباما در سال‌های 90 تا 92 برای صادرات نفت ایران ایجاد کرد، تکرار کند؛ مسیری که در کلام شاید با تندی‌های ترامپ و اقدامات بی‌محابای وی همخوانی داشته باشد، اما در عمل آنچنان هم به تحقق نزدیک نیست. اولین چالش آمریکا بر سر راه محدودسازی تحریم‌های ایران حرکت سینوسی این کشور است؛ روزی تحریم می‌کنند، روز بعد مذاکره، روزی امضا می‌کنند و روز بعد از همان معاهده خارج می‌شوند، امروز از تحریم سخن می‌گویند و فردا از آغاز گفت‌وگوهای بدون قید و شرط پیشین. این رفتارهای سینوسی که نشان از بی‌برنامگی‌های آمریکا‌یی‌ها دارد، قاعدتا باعث ترسیب تجربه میان کشورهای مختلف و تصمیم‌گیران بین‌المللی می‌شود و لذا به‌طور طبیعی کاهش اثر تصمیم‌های آنها را به دنبال دارد. از طرفی ترامپ با درگیری‌هایی که با اروپا، چین، کانادا، مکزیک، روسیه و برخی دیگر از کشورها درخصوص اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی ایجاد کرده است، خود به‌خود باعث ایجاد مانع بر سر تحقق دیگر اهداف اقتصادی این کشور شده و همین تنش تجاری که حالا در ماجرای فولاد و آلومینیوم به چیزی شبیه جنگ تبدیل شده است، اجازه نمی‌دهد کشورهای مختلف درخواست‌های جدید ایالات متحده را بپذیرند.

علاوه‌براین، تحریم‌های آمریکا در سال‌های ابتدایی دهه 90 از پشتوانه قطعنامه‌های سازمان ملل برخوردار بود؛ قطعنامه‌هایی که امروز وجود ندارند و لذا تاثیرگذاری تحریم‌های آمریکا را در حوزه‌هایی به غیر از تبادلات دلاری با محدودیت مواجه کرده‌اند.

شرایط ایران هم متفاوت شده

تولید نفت ایران در یک سال اخیر چیزی نزدیک به چهار میلیون بشکه است که حدود 7/2 میلیون بشکه از آن روزانه به کشورهایی از جمله چین، هند، کره، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا، یونان، ژاپن، فرانسه و چند کشور دیگر صادر می‌شود. اگرچه شاید این رقم در مقیاس کلان آنقدرها هم زیاد نباشد، اما به دلیل تقاضای گسترده برای نفت خام از جمله نفت مرغوب ایران، مشتری‌های پروپا قرصی در این زمینه وجود دارد؛ مشتری‌هایی که حتی اوبامای دموکرات و پیگیر هم نتوانست آنها را از خرید نفت ایران منصرف کند. اینها کشورهایی هستند که با ایران روابط استراتژیک دارند و ترجیح می‌دهند به فشارهای آمریکا و درخواست‌های این کشور بی‌توجهی کنند، مخصوصا اینکه ایران با راهکارهایی نشان داده که به هر ترتیب هم قادر است مشکل کشتیرانی خود را مرتفع سازد هم بیمه مرسولات را. روسیه، چین، ترکیه و هند از جمله کشورهای یادشده هستند.

روسیه که معلوم است؛ به دلیل اتحادی که در مورد منطقه با ایران بسته و البته مثل ایران تحریم هم شده، فشارپذیر نیست و با آمریکایی‌ها کنار نخواهد آمد، علاوه‌بر اینکه در سفر اخیر علی‌اکبر ولایتی آنها تعهد کرده‌اند با خرید 700 هزار بشکه‌ای نفت از ایران تحریم‌های آمریکا در این حوزه را پوشش دهند. همکاری‌های دو همسایه یعنی ایران و ترکیه فراتر از معادلات سیاسی است؛ کشورهایی که در جریان یک تجربه تاریخی به این رسیده‌اند که باید مراودات تجاری خود را به صورت ویژه از هر گزندی مصون بدارند، چراکه ممکن است روزی هرکدام‌شان به دیگری نیاز خاص و منحصربه‌فردی پیدا کنند. البته این کشورها به خوبی می‌دانند که همکاری با ایران باعث مصونیت آنها در تلاطمات اقتصادی و حتی نظامی در منطقه خواهد شد.

تصمیم‌گیری براساس منافع ملی

چین درگیر جنگ تعرفه با ایالات متحده است و برای واردات از آمریکا تعرفه‌های سنگینی وضع کرده. در این میان تعرفه 25 درصدی هم گفته شده بود که بر محصولات انرژی آمریکا وضع خواهد شد. همین عامل یکی از دلایلی است که اجازه نمی‌دهد مراودات اقتصادی چین- آمریکا به‌ویژه در مساله نفت که برای چینی‌ها حیاتی است، آنقدر گسترش یابد که نیاز‌های نفتی این کشور به ایران پوشش داده شود.

بازداشت چندین تبعه ترکیه در ایالات متحده چالش میان این دو کشور را بالا برده است. همچنین ترکیه تقریبا از پیوستن به اتحادیه اروپا هم ناامید شده است. این دو علت عاملی برای گسست این کشور با غرب و نزدیک شدن به کشورهای همسایه است.

آلمانی‌ها اگرچه نمی‌توانند خود را از سیطره آمریکا برهانند، اما هم‌اکنون به دوعلت یکی درگیری تجاری با آمریکا و دوم ادامه حضور در برجام، فرصتی برای تبادل تجاری با ایران را باز گذاشته‌اند.

دستیار وزیر امور خارجه آلمان چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرد که «آلمان در موضوع تحریم آمریکا علیه ایران به‌نفع خود عمل خواهد کرد و ما امیدواریم هند نیز با ادامه خرید نفت از ایران در این راستا قدم بردارد.» این شرایط مشابه شرایطی است که فرانسوی‌ها دارند، چراکه آنها نیز علاوه‌بر درگیری با‌ آمریکا و نیازمندی توامان به نفت ایران، در چندین پروژه تجاری پرسود با ایران همکاری دارند و به دنبال فرصتی برای ادامه همکاری تجاری با ایران هستند.

منبع: فرهیختگان