توقف و کندشدن کارِ ۱۰ پالایشگاه تولید بنزینِ ایرانی در دولت روحانی/ واردات روزانه بنزین ۱۶ میلیون لیتر شد

گروه اقتصادی «نسیم آنلاین» - رکورد شکنی در واردات بنزین، درست در ابتدای ماه سوم سالجاری را به جرات می‌توان در رده یکی از مهمترین رخدادهای اقتصادی در کشور برشمرد که اکنون وزارت نفت آن را در پرونده کاری خود به ثبت رسانده است؛ میزان واردات بنزین بین ۱۵ تا ۱۶ میلیون لیتر در روز.

گمان می‌رود با ادامه وضع موجود، در بهترین حالت، واردات بنزین در انتهای سالجاری از رقم ۱۷ میلیون لیتر در روز کمتر نباشد، واقعه‌ای بس تلخ که بلا درنگ چوب حراج به منافع ملی را در ذهن تداعی می‌کند. اجرایی شدن چنین سیاستی دایر بر ابراز رضایت از واردات این حجم از بنزین ، یعنی چراغ سبزی واضح به خروج لااقل دو میلیارد دلار ارز از کشور.

از قرار معلوم میزان واردات بنزین از سال 92 تا انتهای سال ۹۴ به کشور، روندی صعودی داشته و از رقم روزانه حدود 4.5 میلیون لیتر در سال 92 به ۸.۵ میلیون لیتر در سال ۹۴ رسیده که اکنون این رقم به روزانه ۱۵ میلیون لیتر هم رسیده است.

ورود روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین به کشور یعنی افزایش دقیقا دو برابری واردات این محصول مهم سوختی در کشور در کمتر از چند ماه.

شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی گزارش داده که در ۹ پالایشگاه کشور در سال قبل حدود ۶۲ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بنزین در روز تولید شده و به طور متوسط ۷۰ میلیون و۵۰۰ هزار لیتر در کشور هم مصرف شده ، به عبارت بهتر روزانه هفت میلیون لیتر بنزین از خارج کشور به سمت مرز ایران سرازیر شده است. دیگر می توان با محاسبه دقیق، تایید کرد که وزارت نفت در اعلام آمار واردات بنزین کم اظهاری می کند.

اتفاقی که مهمترین دلیل آن فرار از نگاه سنگین رسانه ها نسبت به عملکرد بسیار ضعیف سکاندار وزارت نفت در تولید بنزینی بوده که تا اکنون همه ژنرا‌ل‌های زنگنه در وزارت نفت هم نتوانسته اند گره ای ازگره های نرسیدن به خودکفایی را باز کنند. به گزارش نسیم آنلاین درست در همان نقطه ای که روزگاری ، وزیر کهنه کارنفت کشور، آن را نقطه تمرکز سرجوخه هایی می دانست که با همه درجه های پایینشان توانستند در بحبحه تنگتر شدن حلقه تحریم ها، کشور را از واردات بنزین در همین چهار سال قبل مصون دارند. بر کسی پوشیده نیست که واردات بنزین دستاوردی جز وابستگی بیش از پیش کشور به واردات بنزین، افزایش روزافزون خروج ارز از کشور و حرکت در مسیر مخالف اقتصاد مقاومتی ندارد.

پس پرسش اساسی این است که چرا وزارت نفت تن به واردات روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین داده اما تلاشی برای رسیدن به ایستگاه خودکفایی در این محصول مهم نفتی نمی‌کند؟

به ویژه آنکه طبق آمار وزارت نفت میانگین مصرف بنزین کشور در اردیبشهت ماه سال جاری از عدد ۷۸ میلیون لیتر در روز فراتر رفته که این رقم یعنی مصرف این فراورده نفتی کشور در ماه دوم سالجاری نسبت به میاینگین کل سال قبل روزانه ۷.۵ میلیون لیتر بیشتر شده است. این رقم در نوع خود یک رکورد جدی محسوب شده که تا اکنون نهادهای نظارتی نسبت به واردات این حجم از بنزین واکنشی از خود نشان نداده اند. دلایل مختلفی برای افزایش حجم واردات بنزین به کشور تا اکنون برشمرده شده که از جمله آنها می‌توان به مواردی چون بدعت غلط زنگنه درعدم توجه به ساخت پالایشگاه در کشور، وجود رانت شدید در واردات بنزین، تاخیر در زمان اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها ، افزایش نامناسب قیمت بنزین در فاز دوم و تک نرخی شدن آن در فازسوم اشاره داشت .

با این حال، یک دلیل مهم دیگر وجود داشته که کمتر به زیر ذره بین رسانه‌ها لغزیده و آنهم تاخیر در طرح های راه اندازی پالایشگاه های تولید بنزین در کشور بوده است؛ احداث پالایشگاه‌های نفت ستاره خلیج فارس، آناهیتای کرمانشاه، نفت سنگین خوزستان، نفت سنگین هرمز «بهمن گنو»، نوسازی و ارتقای پالایشگاه‌های پارس شیراز، طرح تثبیت پالایشگاه‌های نفت اصفهان و آبادان، پالایشگاه شهریار تبریز و کاسپین گلستان و مجتمع بنزین سازی پالایشگاه بندرعباس که همه این موارد به دلایل مختلف فنی، عملیاتی و تامین منابع مالی و اعتباری متوقف و یا از پیشرفت لاک پشتی برخوردار هستند.

هرچند که بیژن نامدار زنگنه، سالجاری را سال خودکفایی کشور در تولید بنزین خوانده اما هنوز معلوم نیست چگونه به این مهم دست خواهد یافت. برای مثال، گزارش ها نشان می دهد که پیشرفت فیزیکی پالایشگاه بندر عباس ۹۱ درصد بوده ، مجموعه ای که طرح بنزین سازی آن ۹ سال پیش آغاز شده و اکنون طبق اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی پایان شهریورماه افتتاح خواهد شد.

جلیل سالاری، مدیر عامل اسبق شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی به نسیم آنلاین گفته که پیشرفت فیزیکی پالایشگاه ستاره خلیج فارس ماهانه ۳ دهم درصد بوده که برآورد می شود این طرح پالایشی در انتهای سال هم به بهره برداری نرسد.

او اذعان دارد که دولت قبل، طرح بنزین سازی بندر عباس را با ۹۲ درصد پیشرفت فیزیکی تحویل دولت یازدهم داده که با گذشت ۳ سال هنوز این طرح به بهره برداری نرسیده است، موضوعی که در صورت قرین به صحت بودن ، نمی تواند امری سهوی به نظر آید، به ویژه آنکه رانت واردات بنزین در کشور همواره یکی از سوژه های داغ رسانه ها بوده است.

دست اندرکاران امر معتقدند که سیاست های نادرست وزارت نفت در راه اندازی طرح های پالایشی، کشور را به یکی از وارد کنندگان مهم بنزین در منطقه خاورمیانه مبدل ساخته و اذعان دارند که عدم ایجاد تمایز بین پالایشگاههای فعال و کمتر فعال از سوی وزارت نفت ،سبب شده تا انگیزه تولید رقابتی بنزین در بین پالایشگاهها هم به شدت فروبکاهد.

منهای اشاره به سود کلان دلالان از واردات بنزین تا اکنون، اما طرح های توسعه ای بزرگ تولید بنزین در کشور از سرعت خوبی برخوردار نبوده که این امر دیگر به تحریم ارتباطی نداشته و از افت اهمیت رسیدن به خودکفایی در تولید بنزین در راس هرم وزارت نفت حکایت دارد.

هر چند که این اواخر وزارت نفت خبرداده که با شش کشور برای مشارکت در خرید سهام پالایشگاه نفت در حال مذاکره و همکاری است اما این امر چیزی از مسئولیت وزارت نفت در به بهره برداری رسیدن از طرح های داخلی ساخت بنزین کم نمی کند. با گذشت سه سال از عمر دولت تدبیر و ادامه این رفتار می توان رای قطعی داد که خودکفایی در بنزین در کشور به سال چهارم دولت تدبیر هم قد نخواهد داد. موضوعی که یکی از اولویت های اصلی زنگنه در اخذ رای اعتماد، در بدو ورود او به مسند وزارت نفت به شمار می رفت. اما تا اینجای کار و با شکست در برنامه های وزیر در رسیدن به خودکفایی بنزین به سختی می توان باور داشت که زنگنه به هدف از پیش تعیین شده خود در یکسال باقیمانده برسد. آیا ذخایرمدیریتی زنگنه برای همیشه به پایان رسیده است؟