کارنامه قرآنپژوهی آیتالله ناصر مکارم شیرازی
مرجع تقلیدی که با رمان نویسی برنده جایزه کتاب سال شد
ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه و مفسر قرآن کریم در سال ۱۳۰۵ در شیراز متولد شد. پس از سقوط رضاخان و با پایان محدودیتها و فشارهای فراوان بر حوزههای علمیه در کنار تحصیل در دبیرستان به فراگیری علوم حوزوی در شیراز پرداخت. در ۱۸ سالگی وارد حوزه علمیه قم شد و به محفل درس خارج فقه آیتالله سید حسین طباطبایی بروجردی، زعیم حوزه علمیه قم راه یافت.
نسیم آنلاین : ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه و مفسر قرآن کریم در سال ۱۳۰۵ در شیراز متولد شد. پس از سقوط رضاخان و با پایان محدودیتها و فشارهای فراوان بر حوزههای علمیه در کنار تحصیل در دبیرستان به فراگیری علوم حوزوی در شیراز پرداخت. در ۱۸ سالگی وارد حوزه علمیه قم شد و به محفل درس خارج فقه آیتالله سید حسین طباطبایی بروجردی، زعیم حوزه علمیه قم راه یافت. درسی که چهرههای برجستهای ازجمله سید محمد محقق داماد، سید محمدرضا گلپایگانی و امام خمینی در آن حضور مییافتند. مکارم شیرازی سپس در سال ۱۳۲۹ در حوزه علمیه نجف مشغول به تحصیل شد و در مدت کوتاه اقامت خود از مجلس درس مراجع و فقیهانی ازجمله سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و سید عبدالهادی شیرازی بهره برد و اجازه اجتهاد خود را در ۲۴ سالگی دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۰، به تدریس سطوح عالی و سپس خارج فقه و اصول فقه پرداخت و درس هفتگی تفسیر قرآن را نیز در حوزه علمیه قم دایر کرد. مکارم شیرازی پس از پیروزی انقلاب به نمایندگی از مردم شیراز، عضو مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی شد.
فیلسوفنماها رمانی در نقد ماتریالیسم دیالکتیک
آیتالله ناصر مکارم شیرازی اولین اثر خود با نام «جلوه حق» را در دهه ۱۳۳۰ در نقد اهل طریقت تألیف کرد. او همچنین اثری با عنوان «فیلسوفنماها» در نقد ماتریالیسم دیالکتیک و در قالب رمان نگاشت که در سال ۱۳۳۵ جایزه بهترین کتاب سال را دریافت کرد. آثار و تألیفات آیتالله ناصر مکارم شیرازی در موضوعاتی ازجمله تفسیر قرآن کریم، فقه و اصول فقه، اعتقادات و کلام و شرح نهجالبلاغه به بیش از ۷۰ عنوان میرسد.
تفسیر نمونه تفسیری برای مخاطب عام
مهمترین اثر تفسیری مکارم شیرازی تفسیر ترتیبی نمونه است که در ۲۷ جلد به زبان فارسی نگاشته شده و گروهی از قرآنپژوهان حوزوی در پژوهش و تألیف آن همکاری کردهاند. تفسیر نمونه در پی آن بود تا در زمانه مواجهه جامعه اسلامی با مکاتب و مسائل جدید، حیات خود را با اتکا به فرهنگ اسلامی و قرآنی سامان دهد. برای نیل به همین هدف بود که در متن تفسیر نمونه چندان ردپایی از رویکردهای ادبی و عرفانی نمیتوان یافت و در مقابل، آموزههای اجتماعی و کاربردی قرآن مانند حقوق زنان، فلسفه حج و دلایل تشریع احکامی مانند حرمت ربا، شراب و قمار مورد توجه قرار گرفته است. به گواهی کارشناسان زبان تفسیر نمونه سلیس و روان و عاری از اصطلاحات پیچیده علمی است تا امکان فهم معانی قرآن برای عموم مردم فراهم شود.
تفسیر نمونه علاوه بر آنکه بارها تجدید چاپ و به زبانهای انگلیسی، عربی، اردو و بوسنیایی ترجمه شده نقطه شروعی برای تألیف آثار دیگر با نظارت مکارم شیرازی و همکاری شاگردان وی بوده است؛ ازجمله خلاصهای پنججلدی از تفسیر مذکور که با عنوان «برگزیده تفسیر نمونه» و به قلم احمد علیبابایی در سال ۱۳۷۲ انتشار یافت، «ترجمه قرآن کریم» که در سال ۱۳۷۳ با همکاری دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی چاپ شد و تفسیر موضوعی با عنوان «پیام قرآن» که با رویکردی اعتقادی و کلامی در ده جلد انتشار یافت و از صفات خداوند تا حکومت اسلامی را با رویکردی قرآنی بررسی کرده است.
قران کتابی برای هدایت و انسانسازی
برخی از منتقدان تفسیر نمونه را ذیل تفاسیر علمی دستهبندی کردهاند، اما آیتالله مکارم شیرازی بر آن است که قرآن کریم نه کتاب علمی، بلکه منبع هدایت و انسانسازی است و اشاره به مسائل علمی نیز از رهگذر نیل به هدایت است. شاید از همین رو است که این مفسر قرآن کریم در کتاب دیگر خود «قرآن و آخرین پیامبر» استناد به فرازی از آیه ۸۹ سوره نحل برای اثبات وجود همه علوم در قرآن را نادرست دانست و این تعابیر را ناظر به بیان همه اموری دانسته است که انسان را در راه هدایت بهپیش میبرد. به باور آیتالله مکارم شیرازی تفسیر آیات علمی قرآن باید بر اساس علوم قطعی، پایبندی به قواعد و ضوابط تفسیری، تلقی حقیقی از زبان قرآن در آیات علمی و سرانجام با توجه به بُعد هدایت و انسانسازی قرآن صورت پذیرد.
در باب ترجمه آیتالله مکارم شیرازی منتقدان و کارشناسان نظرات متفاوتی ابراز کردهاند. سید یحیی یثربی، استاد فلسفه ترجمه مکارم شیرازی را برترین اثر حوزویِ ترجمه قرآن کریم دانسته است. درحالیکه مرتضی کریمینیا، قرآنپژوه ازآنجاکه این ترجمه از برگردان فارسی آیات در تفسیر نمونه برداشت شده و مترجم به بازنگری مداوم آن با ملاحظه آیات قبل و بعد نپرداخته است، بیشتر آیات، جملات، ترکیبها و واژههای یکسان و مترادف به گونههای مختلف و گاه متخالف ترجمه شدهاند .
تفسیر با روش قران با قران و روایات تفسیری
آیتالله مکارم شیرازی در کتاب «مبانی تفسیر قرآن» که در سال 1395 انتشار یافت به تبیین مبانی تفسیر قرآن را در قامت 20 اصل پرداخت. بهتصریح این مفسر و مرجع تقلید شیعه، گرچه هرکدام از مفسران تنها به یکی از شیوههای تفسیری اتکا کردهاند، اما پی بردن به تفسیر صحیح قرآن نیازمند بهرهگیری همزمان از روش قرآن با قرآن و همچنین روایات تفسیری است.
برنامه تلویزیونی «سوره» که به موضوع قرآن اختصاص دارد، در شبهای ماه مبارک رمضان هر شب ساعت 22:45 دقیقه از شبکه چهار سیما پخش میشود. تکرار این برنامه نیز ساعت 17 میباشد.