چرا پدربزرگ امام خمینی(ره) از وجوهات بی‌نیاز بود؟/ نحوه شهادت پدر آقا روح‌الله به روایت تاریخ

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، کتاب «الف لام خمینی» اثر هدایت الله بهبودی که انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی آن را منتشر کرده اثری روان و خواندنی از کودکی تا چند ماه پس از انقلاب اسلامی است.

در این گزارش بخش هایی از این کتاب مربوط به نیای بنیان گذار کبیر انقلاب را می خوانید:

*خانواده آقا روح الله

«سید احمد (پدربزرگ امام خمینی) دست کم چهل و پنج سال در خمین زیست. او و سکینه خانم، همسر سومش، صاحب چهار فرزند، سه دختر و یک پسر، شدند: سلطان خانم، آغابانو خانم، صاحب خانم و آقا مصطفی.

سلطان خانم، نخستین دختر سید احمد، با کریم خان، فرزند علی خان سرتیپ، یکی از خوانین مقتدر کمره، ازدواج کرد. آغابانو خانم با شکرالله خان قلعه ای، فرزند حاجی باباخان، از خوانین و معاریف خمین پیوند همسری بست. این دو سال ها بعد از هم جدا شدند و آغابانو به عقد ملامحمد جواد مجتهد، از علمای مشهور و با نفوذ کمره، درآمد. صاحب خانم، کوچکترین دختر سید احمد، با شکرالله خان از خوانین و رؤسای طایفه بربرود و جاپلق ازدواج کرد. گویا شکرالله خان در همراهی با برادرش، کریم خان، علیه قوای دولتی کشته شد. صاحب خانم به خمین بازگشت و چندی بعد به عقد شوهر خواهرش، ملامحمد جواد مجتهد، درآمد. آغابانو، همسر ملامحمد جواد و خواهر بزرگتر صاحب خانم، پیش از این در گذشته بود.

آقا مصطفی، پدر روح الله، کوچکترین فرزند سید احمد بود.»

*دفن در جوار بارگاه سیدالشهدا(ع)

سید احمد چهارپنج سال بیش از مرگ، املاک و اموالش را میان فرزندان خود تقسیم کرد و در اواخر 1285 ق یا اوایل 1286 ق در خمین وفات یافت. او بخش کوچکی از اموالش را برای هزینه های پس از مرگ، به ویژه انتقال پیکرش به کربلا، کنار گذاشته بود. خرید نماز و روزه، رد مظالم و انتقال جنازه به کربلا، یکصد و چهل تومان شد. سید احمد را در جوار بارگاه امام حسین علیه السلام به خاک سپردند.

آنچه از ویژگی های شخصی سید احمد موسوی بیان شده، این گفته سید مرتضی پسندیده (برادر امام خمینی) است: «از قراری که در طفولیت شنیدم، بسیار جدی و شدید العمل در امر به معروف و نهی از منکر بوده و از خلاف شرع ها و این نوع امور متأثر می شده و با شمشیر در مقام جلوگیری بر می آمده است. شنیدم حاکم خمین نسبت به جوانی قصد عمل نامشروع داشته است. به محض شکایت به ایشان و اطلاع یافتن، با شمشیر با دارالحکومه رفته و پسر را نجات داده و حاکم را مؤاخذه کرده است؛ در حالی که در آن ایام حکام تام الاختیار و تمام امور دیوانی به عهده حاکم بوده است.»

*بی نیاز از وجوهات شرعی

مصطفی، کوچکترین فرزند سید احمد، در 29 رجب ۱۲۷۸ قمری/ ۱۱ بهمن 1240 شمسی پا به هستی گذاشت. هفت هشت ساله بود که پدر دیده از جهان فروبست. درس آموزی را در مکتب خانه ای در خمین آغاز کرد. سپس شاگرد آقا میرزا احمد خوانساری، پسر آخوند حاج ملاحسین خوانساری شد. آنچه از میرزا احمد خوانساری فرا گرفت لابد بخشی از مقدمات علوم رایج طلبگی بود. موقعیت مالی خانواده این اجازه را به سید مصطقی می داد که بدون دغدغه راهی حوزه علمیه اصفهان شود و ادامه تحصیل دهد.

از شمار سال های توقف او در اصفهان و اینکه تا چه سطحی از معارف دینی را آموخت خبری داده نشده، اما آیت الله محمد تقی نجفی اصفهانی و آیت الله محمد حسین فشارکی او را می شناختند؛ که با توجه به فاصله سنی 15 سال (آقانجفی) و 12 سال (ملاحسین) با سید مصطفی، احتمالاً حق استادی نیز بر او داشته اند. در 1295 ق که سید مصطفی 17 ساله بوده، در مدرسه ای از مدارس علوم دینی اصفهان اقامت داشته است.

سید مرتضی پسندیده، پسرش، می نویسد که پس از 1300 ق پدرمان اردواج کرد؛ شاید در بیست و سه بیست و چهار سالگی همسر او دختر نخستین استادش در خمین، میرزا احمد خوانساری بود. هاجر آغا خانم خیلی زود همراه شوهرش راهی نجف شد. فرزند نخست این زوج، مولود آغا خانم، در 18 جمادی الثانی 1305 به دنیا آمد. در طول اقامت تحصیلی سید مصطفی در نجف، که می توان آن را بالای پنج سال دانست، بر شمار اعضای خانواده او افزوده نشد.

وقتی سید مصطفی موسوی به موطن خود بازگشت به درجه اجتهاد رسیده بود. از روی اسناد املاکی که سید مصطفی در 1311 ق خرید، روشن می شود که وی در این زمان یا سالی پیش از آن به ایران بازگشته است. این جوان 33 ساله از مراجع نجف اجازه اجتهاد داشت و گفته شده از وجوهات شرعی استفاده نمی کرد؛ نیازی هم نداشت.

*ملجا محرومان و مظلومان

زندگی او از راه کشاورزی اداره می شد. املاک او در روستاهای زورقان، واسوران، طنجران، خمین و کرمو، و نیز کاروانسرایی که پدرش، سید احمد، خریده و به او بخشیده بود، درآمد او را سالیانه تا یک هزار تومان می رساند. خانه او با بیرونی های فراوان، محل آمد و شد برخی علما و مسافرانی بود که برای زیارت عتبات عالیات از خمین می گذشتند. در باغچه منضم به خانه او انواع درخت میوه به بار می نشست. صیفی کاری هم می شد. سید مصطفی نسبتاً متمول و دست به جیب بود. بیش از یک دهه هم در حوزه های علمیه دینی تحصیل کرده بود. همین دو ویژگی او را ملجا محرومات و مظلومان کرده بود؛ در نتیجه، مناسبات او با حکام و خوانین محلی شکل دیگری یافت و سرنوشت او زود به پایان رسید.

*پسری که چهارماه بیشتر پدر را درک نکرد

پنجمین فرزند آقا مصطفی و هاجرآغاخانم در 1318 ق پا به جهان هستی گذاشت. آقازاده خانم، سومین دختر آنان بود. سال 1320 ق دو حادثه شیرین و تلخ، به فاصله چهار ماه و اندی خاندان سید مصطقی موسوی را شادکام و خیلی زود سوگوار کرد. رخداد شیرین، تولد روح الله، سومین پسر و ششمین فرزند آقا مصطفی و هاجرآغاخانم، و رویداد تلخ آن سال کشته شدن رئیس خانواده، روحانی 42 ساله کمره، آقا سید مصطفای مجتهد بود.

*گلوله ای که از قرآن رد شد و بر قلب نشست

آقامصطفی 11 ذی قعده ۱۳۲۰ قمری / ۲۰ بهمن ۱۲۸۱ شمسی خمین را به قصد سلطان آباد ترک کرد. او تنها نبود گروهی از تفنگداران، و نیز خواهرزاده اش، امام قلی خان صارم لشکر (بیگلربیگی)، او را همراهی می کردند. این راه به طور معمول دو روز پیموده می شد آنان شب را در روستای پردار و درخت ورچه گذراندند. فردای آن، 12 ذی قعده، زمانی که کاروان پیچ و خم باقی مانده راه را پشت سر گذاشت و به آخرین سرازیری جاده رسید، سروکله دو نقابدار پیدا شد. اطرافیان آقامصطفی شاید به دلیل بی توجهی، شاید به این گمان که دیگر خطری جان او را تهدید نمی کند و... فاصله گرفته، یا به کار خود مشغول بودند. رضاقلی سلطان و جعفرقلی خان زمانی از کمین خود خارج شدند که دو نگهبان بیشتر کنار آقامصطفی نبود. آن دو نقاب از چهره برداشتند و آقامصطفی با تعجب گفت که شما قرار نبود بیایید! جملاتی کوتاه ردوبدل شد و رضاقلی سلطان با چابکی دو نگهبان را خلع سلاح کرد و جعفرقلی خان سمت آقامصطفی نشانه گرفت و از فاصله ای نزدیک به قلب او شلیک کرد. آقاسید مصطفای مجتهد پیش از آنکه از اسب به زمین افتد، این جمله را برزبان آورد: «بی غیرتی کردید.» صدای شلیک گلوله، تفنگداران عقب افتاده را به محل حادثه رساند. قاتلان گم و گور شده بودند. گلوله از قرآن درون جیب بالاپوش گذشته، برقلب آقامصطفی نشسته بود.

همراهان، که خود را باخته بودند، بی آنکه به تعقیب قاتلان بروند، پیکر بی جان آقامصطفی را بر اسب گذاشته، راهی سلطان آباد شدند. خبر حادثه زودتر رسیده بود. گروهی از مردم به استقبال جنازه آمدند. معتمدالسادات، عالم شهیر منطقه، بانی کفن و دفن و مراسم گردید. پیکر آقامصطفی در قبرستان اراک، سرقبر آقامحسن عراقی به امانت دفن شد.

آن روز سلطان آباد تعطیل شد و مردم در مراسم تشییع حاضر شدند. خبر که به خمین رسید، اهالی بهت زده و خشمگین شدند دسته های عزاداری شکل گرفت و گروه گروه برای ابراز همدردی به خانه آقامصطفی آمدند.

*بازتاب شهادت پدر آقا روح الله در روزنامه ها

خمین تا روزهای بعد تحت تأثیر کشته شدن مجتهد 42 ساله شهرش بسر برد. خبر به گلپایگان و اصفهان و تهران هم که رسید بزرگداشت و ختم گرفتند. کمتر از یک ماه بعد، خبر این حادثه در روزنامه ایران نیز درج گردید. اخبار شهرها از طریق منشیان هر ولایت تنظیم و به تهران ارسال می گردید که ذیل اخبار ولایات در این جریده مهم و نیمه رسمی چاپ می شد.

منبع: فارس

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.