حضرت علی، یاری کننده‌ واقعی دین خدا

گروه فرهنگی « نسیم آنلاین » ؛ توصیف و بیان خصوصیات افراد باید طوری باشد که این تعریف نه موجبات افراط در تعریف از شخصیت فرد باشد که به غلوگویی کشیده شود و نه تفریط و کم گذاشتن از بیان خصوصیات فرد باشد، در نتیجه تعریف از شخصیت‌های افراد بالاخص آنهایی که الگو برای مردم هستند، بسیار حساس بوده و نیاز به رعایت اعتدال است. یکی از شخصیت‌هایی مهم در تاریخ جهان اسلام، که الگویی بزرگ، از حیث علمی و عملی، که اگر بدون هیچ تعارفی از اوصاف او سخن به میان آوریم کاری بس دشوار و سخت است، سخن گفتن از فضایل و اوصاف امیرالمومنین علی (علیه السلام) است، همو که پیامبر (صلی الله علیه و آله) همان کسی که از روی هوا و هوس سخنی به زبان نمی‌آورد در توصیف ایشان اینطور می‌فرمایند: «و أَنَ‏ الرِّیَاضَ‏ أَقْلَامٌ‏ وَ الْبَحْرَ مِدَادٌ وَ الْجِنَّ حُسَّابٌ وَ الْإِنْسَ کُتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِب‏ [1] اگر همه درختان باغ‌ها قلم شوند و تمام دریاها مرکّب و جوهر و جن‌ها حسابگر و انسانها نویسنده گردند، نمی‌توانند فضایل علی (علیه السلام) را شماره کنند».

یکی از خصوصیات امیرالمومنین (علیه السلام) که مورد توجه همگان چه شیعیان یا اهل سنت است، «یاری دهنده‌ی دین خدا» می‌باشد.

خداوند در قرآن می فرماید، یاری کنندگان دین من 5 خصوصیت را دارا هستند:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ [مائده/54] ای کسانی که ایمان آورده اید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد، به خدا زیانی نمی‌رساند، خداوند جمعیّتی را می آورد که آنها را دوست دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع، و در برابر کافران سرسخت و نیرومندند آنها در راه خدا جهاد می‌کنند، و از سرزنش هیچ ملامتگری هراسی ندارند. این، فضل خداست که به هر کس بخواهد (و شایسته ببیند) می‌دهد و (فضل) خدا وسیع، و خداوند داناست». تمامی این خصوصیات را می توان در امیرالمومنین (علیه السلام) به عینه مشاهده کرد.

1ـ دوستدار خدا و خداوند نیز دوستدار او. (یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ) از جمله خصوصیاتی که در امیرالمومنین (علیه السلام) می توان نام برد محب و محبوب خدا بودن است، زیرا پیامبر اکرم در جنگ خیبر علی (علیه السلام) را با این صفت معرفی می نمایند، وقتی در جنگ خیبر عده‌ای نتوانستند قلعه را فتح کنند، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: فردا پرچم را به دست کسی می‌دهم، که خدا را دوست دارد و خدا هم او را دوست می‌دارد، همه در روز بعد مشاهده کردند که پیامبر پرچم را بدست امیرالمومنین علی (علیه السلام) دادند. [2]

2ـ تواضع (أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ) تواضع به لحاظ معنای لغوی به معنی فروتنی کردن و احترام به دیگری است. و صفتی است مخالف صفت تکبر که باعث شکسته نفسی انسان می شود تا خود را از دیگران برتر نبیند. [3] از جمله خصوصیاتی که می‌توان در امیرالمومنین علی (علیه السلام) برای بهتر شناختن و تعریف از خصوصیات ایشان نام برد تواضع و فروتنی حضرت است که همگان این صفت علی (علیه السلام) را شناخته و بیاد دارند که حضرت بچه های یتیم کوفه را بر پشت خود سوار کرده و آنها را سواری می دادند. یا همسفره شدن ایشان با فقرا و کمک مردم در حفر چاه را بیان کرد، که این فروتنی حضرت و نادیده گرفتن مقامات دنیایی که مثلا خلیفه هستم یا در شان من این کارها نیست، نشانه تواضع علی (علیه السلام) است.

3ـ شجاعت (أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ) شاعت و نترس بودن امیرالمومنین علی (علیه السلام) زبانزد عام و خاص بوده، کسی که در شب لیله المبیت در بستر پیامبر خوابیدند که احتمال کشته شدن هم بود یا تنها فردی که در مقابل عمرو بن عبدود در جنگ خیبر که کسی جرات نمی‌کرد با این جنگجوی مبارز بجنگد و او مداوما در طبل «هل من مبارز» می کوبید و این باعث دلسردی مسلمانان شده بود؛ ولی علی (علیه السلام) در سن جوانی این جنگجوی عرب را شکست دادند و این علی (علیه السلام) همان کسی است که، فردی بخاطر ندارد که در جنگ پشت به دشمن کرده باشد به همین خاطر زره او از پشت محافظی نداشت. اینها تنها چند نمونه از صدها نمونه از شجاعت علی (علیه السلام) است که در این مجال اندک نام برده شد.

4ـ جهاد در راه خدا (یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ) صفت چهارمی که خداوند در مورد یاری کنندگان دین خدا بدان اشاره می‌فرمایند، جهاد در راه خدا است، که خود حضرت این صفت را در خود اینطور توصیف و بازگو می‌کنند: «پس از ستایش پروردگار، همانا خداوند سبحان، حضرت محمّد (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) را مبعوث فرمود، در روزگارانى که عرب کتابى نخوانده و ادّعاى وحى و پیامبرى نداشت، پیامبر اسلام (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) با یارانش به مبارزه با مخالفان پرداخت، تا آنان را به سر منزل نجات کشاند، و پیش از آن که مرگشان فرا رسد آنان را به رستگارى رساند... همه را نجات داد، و در جایگاه مناسب رستگارى، استقرارشان بخشید، تا آن که آسیاب زندگى آنان به چرخش در آمد، و نیزه‏شان تیز شد. به خدا سوگند! من در دنباله آن سپاه بودم، تا باطل شکست خورد و عقب نشست، و همه رهبرى اسلام را فرمانبردار شدند، در این راه هرگز ناتوان نشدم، و نترسیدم، و خیانت نکردم، و سستى در من راه نیافت. به خدا سوگند! درون باطل را مى‏شکافم تا حق را از پهلویش بیرون کشم». [4]

5ـ نترسیدن از سرزنش‌ها (لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ) از صفات بارز حضرت می‌توان به نترسیدن از سرزنش دیگران نام برد و همین روحیه‌ی حضرت موجبات دشمنی و مخالفت بعضی از دوستان ایشان با حضرت شد، زیرا امیرالمومنین علی (علیه السلام) در جایی که تقابل میان دین و مردم به وجود می‌آمد، آنچه موجبات خشنودی خداوند را ایجاد می‌کرد، انجام می دادند و برای حضرت مخالفت یا سرزنش دیگران مهم نبوده است.

در نتیجه باید گفت برای تعریف و بیان شخصیت افراد باید از توصیفاتی استفاده کرد که از افراط و تفریط جلوگیری بعمل آید، و از جمله شخصیت‌هایی که باید در تعاریف محتاطانه برخورد کرد، الگوهای دینی در جوامع مذهبی هستند، که از آن جمله امیرالمومنین علی (علیه السلام) است که از خصوصیات بارز آن حضرت، یاری کننده‌ی دین خداست.

-------------------------- پی نوشت: [1]. اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة)، ج1، ص112، بنى هاشمى، تبریز، چاپ: اول، 1381ق. [2]. ماهنامه اطلاع رسانی، مبلغان، رمضان المبارک، ص80، 1432ق. [3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج13، ص372-374. [4]. شریف الرضى، محمد بن حسین دشتى، محمد، نهج البلاغة / ترجمه دشتى، خطبه104، ص193، مشهور - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1379ش.