تبلیغات در شبکه‌های ماهواره‌ای تخلف است؟

به گزارش «نسیم انلاین» ، تهیه‌کننده‌های سه فیلم «من سالوادور نیستم»، «50 کیلو آلبالو» و «ابد و یک روز» به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شده‌اند. این خبری بود که در هفته گذشته از رسانه‌ها منتشر شد و در ادامه هم در گروه‌های مختلف مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم دست به دست چرخید. از میان فیلم‌های بالا دو فیلم اول با انتقادات بسیاری همراه بود. منتقدین اعتقاد داشتند که این دو فیلم به بهانه کمدی، بعضی از هنجارهای عمومی را زیر پا گذاشته و آنها را به تمسخر گرفته‌اند. این مساله در مورد فیلم «50 کیلو آلبالو» به حدی غلیظ بود که حتی علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در چند مورد از این فیلم تبری جست و عنوان کرد اگر از محتوا و مضمون این فیلم اطلاع داشت جلوی اکران آن را می‌گرفت.

به هر حال الان و در وضعیت کنونی به جز «ابد و یک روز» اکران دو فیلم دیگر تقریبا تمام شده و نسخۀ ویدیویی آنها آمادۀ ورود به شبکه نمایش خانگی هستند. حال در چنین شرایطی به یکباره اعلام شده است که از جایگاه ریاست صداوسیما علیه این آثار سینمایی اعلام شکایت شده و تهیه‌کننده‌های آنها باید برای پاسخگویی در دادسرا حاضر شوند. سعید ملکان(ابد و یک روز)، منصور سهراب پور-امیر پروین حسینی(من سالوادور نیستم) و مصطفی شایسته(50 کیلو آلبالو) حالا باید در هفته دوم خرداد راهی محکمۀ قضایی شوند و بابت بخشی از پروژۀ تبلیغاتی فیلم‌های خود حساب پس دهند و شفاف‌سازی کنند.

طبق قانون مصوب، ساز و کار تبلیغات و سفارش آگهی تبلیغاتی برای کالاها و محصولاتی که در داخل کشور تولید می‌شوند به عهدۀ دفتر تبلیغات و اطلاع‌رسانیِ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. تمام آژانس‌ها و کانون‌های تبلیغاتی داخلی چنانچه بخواهند برای محصولی کمپین تبلیغاتی اجرا کنند، در تمام مراحل از کسب مجوز قانونی برای بنگاه تبلیغاتی گرفته تا مرحلۀ طراحی ایده، اجرا و محتوای گرافیکی، صوتی یا تصویری باید تاییدیه‌های لازم را از دفتر فوق‌الذکر دریافت کرده باشند.

این دفتر علاوه بر سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی کانون‌های تبلیغاتی در چارچوب قوانین و آیین‌نامه‌های مصوب، در مورد خاصِ تبلیغات از شبکه‌های ماهواره‌ای هم دارای ماموریت و وظایف خاص خود است و باید تمهیدات لازم را برای مقابله با تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌‌زبان، اندیشیده و اجرای سیاست‌های مربوط به ممنوعیت هرگونه همکاری افراد حقیقی و حقوقی در حوزه تبلیغات با شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان را اجرایی کند. این بند به اندازه کافی روشن و گویاست. به عبارت دیگر، فارغ از محتوا و سمت و سوهای مضمونی و سیاسی، بر طبق شرح وظایف ماموریت‌های دفتر تبلیغاتِ وزارت ارشاد، نفسِ تبلیغات در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان تخلف محسوب شده و قابل پیگیری است.

موضوع دیگر در این باب، بحث دستورالعمل‌های ساخت و پخش آگهی‌های رادیو-تلویزیونی است. دفتر تبلیغات و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد با همکاری و مشاورۀ اداره کل بازرگانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی، دستورالعملی در این مورد تدوین کرده که همۀ سفارش دهندگان و تولیدکنندگان این آگهی‌ها باید ملزم به رعایت آن باشند. در صورتی که هر یک از بندهای این دستورالعمل، مبهم بوده یا در مورد یک مصداق خاص از صراحت لازم برخوردار نباشند، حق تفسیر متن نیز به عهده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است. به عبارت دیگر، صلاحیت تفسیر این دستورالعمل صرفا در اختیار صدا و سیماست. در مورد موارد جدیدی هم که این قانون در مورد آنها سکوت کرده یا در متن آن پیش‌بینی لازم نشده است، باز هم حسب مورد یا موارد مربوطه این صدا و سیماست که باید نسبت به پیشامد مربوطه چاره‌اندیشی کرده و دستورالعمل تکمیلی را به کانون‌های تبلیغاتی ابلاغ کند.

قبل از پاسخ به این سوال باید تفاوت بین «مجرم» و «متخلف» را از جایگاه حقوقی تبیین کرد. از منظر حقوقی، اگر فردی دست به ارتکاب عملی بزند که در متن قانون حقوق جزا، برای آن عقوبت و حکم در نظر گرفته شده است، آن عمل، جرم و کسی که دست به ارتکاب آن زده، مجرم است. کسی اگر اموال فرد دیگری را سرقت کند، مجرم است و مطابق قانون جزا باید حدِ آن را تحمل کند. این عمل و حدِ متناسب با آن به طور مشخص در قانون جزا ذکر شده و مرتکب به چنین عملی مجرم است. در مقابل اگر فردی برخلاف دستورالعمل‌ها و ضوابط اداری و سازمانی عمل کند، از آن ضوابط تخطی کرده و متخلف محسوب می‌شود. قانون جزا به طور مشخص برای تخطی‌های متعددی که ممکن است از ضوابط سازمانی صورت گیرد جزایی تعیین نکرده است. آنچه که مشخص است آنکه، این موارد تخطی از قانون تلقی شده و مرتکب آن متخلف محسوب می‎‌شود و باید به نهادهای مربوطه پاسخگو باشد.

بر همین مبنا، فرد یا گروهی که اقدام به تبلیغات در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان می‌کند در جایگاه تخطی از ضوابط و ساز و کارهای نهادی و اداریِ تبلیغات قرار گرفته و متخلف محسوب می‌شود. این تمام ماجرا نیست. با همۀ این موارد اما تبلیغات در این شبکه‌ها می‌تواند «جرم» نیز محسوب شود. در صورتی که نهاد مرجع صلاحیت تشخیص دهد که تبلیغات در این شبکه‎‌ها نه صرفا یک تبلیغاتِ تجاری و بازرگانی بلکه در زمرۀ قاعدۀ «همکاری» با این شبکه‌ها قرار گرفته در این صورت، فرد مشمول قاعدۀ همکاری با شبکه‌های بیگانه و مرتکب «جرم» شده است. در این صورت او مجرم خواهد بود و مطابق قوانین جزا با وی برخورد خواهد شد. حال اینکه تبلیغ فیلم‌های سینمایی فوق‌الذکر در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان مصداق «جرم» است یا «تخلف» باید منتظر بررسی و رای دادسرای فرهنگ و رسانه ماند.

در صورتی که شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان بدون هماهنگی با تولیدکنندۀ محصول اقدام به تبلیغ برای کالایی کنند که داخل کشور تولید شده و تولیدکننده هم هیچ سفارشی به شبکۀ مزبور نکرده باشد، صاحب محصول باید بیانیه‌ای عمومی منتشر کرده و در آن بیانیه از اقدام شبکه‌ مورد نظر تبری جوید. در این صورت بار حقوقی این کار از وی سلب شده و او هیچ مسئولیتی نخواهد داشت.

نه فقط تهیه‌کنندگان فیلم‌های سینمایی مزبور بلکه مالک حقوقی هر کالایی که در داخل ایران تولید شده است اگر دست به تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان بزند، از ضوابط قانونی تخطی کرده و متخلف شناخته می‌شود. حال اگر مرجع صاحب صلاحیت بر حسب قرائنی به این تشخیص برسد که این تبلیغ صرفا یک عمل تجاری نبوده و مالک محصول به نوعی با شبکۀ مزبور همکاری کرده در این صورت او مجرم خواهد بود و طبق مفاد حقوق جزا با وی برخورد خواهد شد. در صورتی هم که شبکه‌های ماهواره‌ای، خودسرانه اقدام به تبلیغ برای یک محصول کرده باشند، مالک محصول باید با انتشار بیانیه‌ای عمومی از این اقدام تبری جوید.

منبع:صبح نو