"شفاعت"، تضییع حق خوبان نیست؟

گروه فرهنگی « نسیم آنلاین »- شفاعت، چیستی آن و نسبتش با عدالت خداوند از جمله سوالات مشهور مطرح شده است. مقام شفاعت حقیقتی است که برای پیامبر اسلام ثابت است چنان که مفسران مقام محمود را که در قرآن به پیامبر وعده داده شده را مقام شفاعت دانسته اند .

خداوند در قرآن می فرماید: "وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی‏ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً(1) و پاسی از شب را(از خواب برخیز، و) قرآن(و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافی برای توست امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد!" که مفسران بر اساس روایات مقام محمود را به مقام شفاعت تفسیر کرده اند.(2)

اما سخن در آن است که حقیقت شفاعت چیست و شامل چه کسانی می شود؟

شفاعت در اصطلاح آن است که شخص موجباتی فراهم ‏سازد که به وسیله ارتباط با شفیع، خود را از موقعیت نامطلوب در وضع مطلوبی قرار دهد که شایسته و مستحق بخشودگی گردد. لذا شفاعت عبارت است از همان مغفرت که هر گاه به خدا نسبت داده شود، مغفرت و هر گاه به دیگران نسبت داده شود، شفاعت گفته می شود(3) بنابر این شفیع به منزله بال دوم برای کسی است که دارای یک بال است و با کمک شفیع، بال دیگری برای پرواز مییابد، در کلمات امیر مؤمنان آمده است :

" الشیفیع جناح الطالب"؛(4) در نتیجه شفاعت امری مطلق و برای همه نیست و کسانی که در ظلمت کامل قرار دارند، زمینهای برای شفاعت در آن ها وجود ندارد و از شفاعت شافعان محروم خواهند بود. شفاعت گرچه حقیقتی غیر قابل انکار است و بدون تردید عدهای از شفاعت بهرهمند میشوند، اما بذر هدایت دنیوی در آخرت به صورت شفاعت شکوفه میزند. توقع شفاعت از سوی کسی که در دنیا بذر هدایت را دریافت نکرده، در آخرت درست مثل کشاورزی است که بدون پاشیدن بذر توقع محصول داشته باشد.(5)

امیرالمؤمنین(ع) می‏فرماید: "اِستَجِیبُوا الاَنبیاءَ وَ سَلِّمُوا بِاَمرِهِم وَ اعْمَلوا بِطاعَتِهِم تَدخُلُوا فِی شَفاعَتِهِم؛(6)دعوت و ندای پیامبران گرامی را بپذیرید. نسبت به فرمان‏های آن بزرگواران تسلیم باشید. عمل شما طبق دستور و فرمان آنان باشید تا مشمول شفاعت آنان گردید ".

آری، کسانی که در دنیا از اولیای خدا و علمای ربّانی پیروی کرده باشند، در آن روز هم می‏توانند از آنان بهره گیرند و مشمول شفاعت آن بزرگواران باشند، یعنی باید بذر شفاعت را در دنیا کاشت تا در آخرت برداشت کرد. اما کسی که در دنیا اهل معاصی و آلودگی های گوناگون باشد نمی تواند توقه بهره مندی از شفاعت را داشته باشد. چون شفاعت در روز رستاخیز بی حساب و بی قید و شرط نیست، بلکه برنامه دقیقی دارد .

عارف بی بدیل معاصر امام خمینی(ره) در این خصوص سخنی شنیدنی دارد :

" شفاعت در آن عالم امر جزافی نیست و از روی تناسب یعنی شافع و مشفوع له است. از این جهت کسانی که از نور توحید و ولایت بیبهرهاند، ممکن نیست به نور شفاعت نایل شوند و اهل معاصی نیز اگر کدورت معاصی آن ها را زیاد فرا گرفته باشد، ممکن است پس از مدتها مدیدی به شفاعت نایل شوند، بنابر این باید به فکر اصلاح خود باشیم و با انوار اطاعت و مودّت اولیا(ع) خود را متناسب با آن ها کنیم تا مورد شفاعت آن ها شویم و نور شفاعت آن ها با نورانیت اطاعت ما شفع و جذبه روحانیت آن ها ما را مجذوب کند".(7) با توجه به آن چه بیان شد، شفاعت نعمتی نیست که به کمک هر فردی بیاید، بلکه تنها نصیب کسانی خواهد شد که جلوهای از نور هدایت و ایمان در وجود آن ها وجود دارد، ولی به دلیل غفلت لغزشهایی از آنان سر زده است .

اما کسانی که از روی عناد و کفر و لجاجت با حق و حقیقت بیگانه بوده و در دنیا هرگز در مسیر هدایت نرفتهاند، معلوم نیست بهره ای از شفاعت داشته باشند .

در نهایت توجه به این نکته هم ضروری است که جایگاه شفاعت در قیامت است. چنان که روایاتی از ائمه معصومنیز، موئد این بیان می باشد، چنان که از امام صادق(ع)نقل شده است :

" و الله ما اخاف علیکم إلاّ البرزخ فاذا صار الامر الینا فنحن اولی بکم"(8)؛ به خدا سوگند! تنها از برزخ بر شما میترسم، ولی هنگامی که کار به دست ما آید، ما به شما سزاوارتریم(یعنی آن گاه که در قیامت اجازه شفاعت به ما بدهند، غیر از شما را مقدم نمی‏داریم‏)

در نتیجه بر فرض که کسی آلوده به گناه باشد و در قیامت هم به شفاعت ائمه اهل نجات باشد و درجات پایینی از بهشت نصیب او بگردد، اما این فاصله عالم برزخ یعنی حد فاصل بین مرگ و روز رستاخیز که ممکن است میلیون ها سال دیگر به درازا بیانجامد را چگونه در عذاب جهنم برزخی طی خواهد نمود؟ آیا تحمل لحظه ای عذاب در عالم دیگر متصور و قابل تحمل است؟

روشن است که کسی که در دنیا اهل فسق و فجور و معاصی بود در برزخ وضعیتی نامناسب و بسیار بد را تجربه خواهد نمود بخلاف کسی که در دنیا اهل عبادت وبندگی و عمل صالح و ترک محرمات بوده در برزخ در نعمت های بهشت برزخی متنعم خواهد بود تا روز قیامت فرا برسد و در بهشت ابدی داخل گردد. در مورد سایت های دیگر نیز اظهار نظری نمی کنیم. هرچند قبول داریم دفاع نادرست از حقایق دینی گاهی موجب لطمات بیشتر به حقیقت دین و آموزه های دینی می گردد .

پی نوشت ها :

1 . اسراء(17)آیه 79 .

2 . ر. ک، مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، چ دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1379ه ش، ج 12، ص 225 .

3 . مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، چ صدرا، 1370ش، تهران، ج 1، ص 259 .

4 . نهج البلاغه، حکمت 63 .

5 . سیمای اهل بیت در عرفان امام خمینی، نشر مؤسسه آثار امام، 1387ش، ص 191 .

6 . سید هاشم بحرانی، تفسیر برهان، نشر موسسه البعثت بیروت 1419 ق، ج 3، ص 57 .

7 . امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، نشر مؤسسه آثار امام خمینی، 1377ش، ص 374 .

8. علامه مجلسی، بحارالانوار، چ الوفاء بیروت، 1404ق، ج 6، ص 214.