تلویزیون و فرصت «احیا»

نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: نقد نیازمند انصاف است و این بی‌انصافی‌ست اگر از همان ابتدا از این نگوییم که تلویزیون و دست‌اندرکاران آن امسال با توجه به شرایطی که به واسطه شیوع بیماری کرونا پیش آمد، تلاش زیادی کردند تا برنامه‌های متنوعی را برای شب‌های قدر روانه آنتن کنند و تقریبا همه شبکه‌ها حتی شبکه‌هایی همچون نهال نیز برای این شب برنامه‌هایی را در نظر گرفته بودند که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی گسترده برای حضور در این عرصه بود. ولی این تلاش بسیار مانع از نقد اشتباهات و یا کاستی‌ها برای جبران آن در ادامه مسیر نیست؛ کاستی‌هایی که جبران آن‌ در کنار تاکید بر نقاط قوت می‌تواند منجر به اتفاقات بهتری برای تلویزیون ملی جمهوری اسلامی ایران شود.

شب نزول قرآن، بدون قرائت قرآن؟!

همان‌طور که در ابتدای متن نوشتیم، امسال تلویزیون تنوع خوبی در زمینه پخش ویژه‌برنامه‌های مرتبط با شب‌های احیا در شبکه‌های مختلف داشت؛ از شبکه اول سیما که امسال احیا در حرم امام هشتم حضرت علی ابن موسی‌الرضا(ع) را پوشش داد تا شبکه دوم که به سراغ احیا در حرم حضرت معصومه(س) رفته بود تا شبکه سوم و مجلس باصفای مناجات‌خوانی حاج مهدی سماواتی و جلسه دعا و قرآن‌به‌سر شیخ حسین انصاریان که الحق و الانصاف حس و حال معنوی ویژه‌ای دارد. شبکه‌های دیگر هم به نوبه خود، هر کدام به سراغ یکی از اماکن زیارتی از جمله کربلای معلی، مسجد مقدس جمکران و حرم حضرت عبدالعظیم(ع) و دیگر اماکن متبرکه رفته بودند و احیا را در آنجا پوشش دادند.

تا اینجا کار تلویزیون حداقل در زمینه تنوع پوشش اماکن مختلف مذهبی به ویژه در این شرایط کرونایی که اساسا امکان حضور در این اماکن متبرکه برای عموم مردم ممکن نیست، عملکرد خوبی داشته اما در کنار آن، جای برخی از برنامه‌های تازه در خلال پخش این برنامه‌ها احساس می‌شد. یکی از نمونه‌های آن که در اعمال همه شب‌های قدر مشترک است و امسال با توجه به شرایط کرونا می‌شد جدی‌تر به آن توجه کرد، قرائت قرآن و سوره‌های توصیه شده برای این شب‌ها در کنار قرائت زیارت عاشورا بود. به ویژه آن که برنامه‌های قرآن به سر و احیا در همه شبکه‌های سیما تقریبا قبل از ساعت ۳ بامداد به اتمام می‌رسید و تا اذان صبح حدود یک و ساعت نیم فاصله بود و امکان اضافه کردن حداقل یک مورد از این موارد به برنامه‌های همه شبکه‌ها وجود داشت.

اشکی بوَد مرا که به دنیا نمی‌دهم

هر چند که تلویزیون با وجود همه تلاش‌هایی که می‌کند بدون شک نمی‌تواند به شکل کامل جای خالی حضور در محافل مذهبی و جلسات عزاداری و اتمسفر معنوی و خاص آن را پر کند؛ ولی حالا که بیشتر مردم از فیض حضور در این جلسات محروم شدند؛ توجه به مسئله پخش روضه در این شب‌های عزیز، موضوعی بود که باید در تلویزیون جدی‌تر گرفته می‌شد. البته در شب ۲۱ ماه رمضان و در احیا دوم که شب شهادت حضرت امیرالمومنین علی(ع) بود، پخش روضه‌ در شبکه‌های مختلف سیما پررنگ‌تر شد اما باز هم جا داشت تا در کنار توجه به موضوع مهم مناجات‌خوانی در شب‌های قدر، روضه‌خوانی برای مصائب اهل بیت(ع) نیز پررنگ‌تر باشد که حقیقتاً فیض عظیم شب‌های قدر با ذکر مصیبت اهل بیت(ع) و عرض ادب به محضر آن‌ها، تکمیل می‌شود.

ابتکار ویژه، شب‌قدر در کنار بیماران کرونایی

اما با وجود برخی کاستی‌ها، یکی از اتفاقات مثبت شب‌های احیا در رمضان امسال، ابتکار شبکه سلامت سیما در نمایش مراسم احیا در بیمارستان بقیه‌الله تهران به عنوان یکی از مراکز درمانی بستری بیماران کرونایی بود. اتفاقی جالب توجه از خط مقدم مبارزه با ویروس منحوس کرونا که نه تنها تصویری متفاوت از این محیط به مخاطبان عرضه می‌کند بلکه می‌تواند باعث دلگرمی کادر درمانی بیمارستان و سایر مجموعه‌های درمانی نیز شود.

جالب اینکه ادعیه و مناجات‌خوانی مخصوص این شب نیز در جمع پرسنل و در مقابل دوربین توسط یکی از پزشکان بیمارستان خوانده شد. یک مراسم شست و رفته که حاصل حرکتی ابتکاری برای شب قدر امسال بود. سالی که کرونا توجه همه مردم را به مدافعان و تلاشگران عرصه سلامت و بیمارانی که روی تخت بیمارستان‌اند جلب کرده است و چه چیزی بهتر از اینکه از خط مقدم مبارزه با این ویروس منحوس به پیشگاه مناجات به خدا رفت.

وقتی بچه‌ها جدی گرفته می‌شوند

هر چند نگارنده دقیقا از اینکه آیا در سال‌های قبل نیز شبکه‌ نهال در شب‌های قدر برنامه خاصی برای مخاطبانش داشت یا نه ، اطلاعی ندارد اما یکی از اتفاقات جالب امسال را هم باید برنامه‌های شبکه نهال برای شب‌های قدر امسال دانست. پخش برنامه‌های متناسب با نونهال و کودکان در همان حال و هوای شب‌های قدر، حرکت مثبت شبکه نهال در این شب‌ها بود؛ ارزش این موضوع زمانی بیشتر نمایان می‌شود که این نکته را به خاطر بیاوریم که بسیاری از خانواده‌ها به واسطه کرونا امسال در شب‌های قدر خانه‌نشنین بودند و پخش این برنامه‌ها می‌تواتند در کنار آشنایی کودکان به برخی از آموزه‌های دینی و الهی، فضای خانه را برای آن که والدین در آرامش بیشتری به راز و نیاز با خدا بپردازند، آماده کند.

آمار بالا لزوماً دلیل کیفیت بالا نیست

روز جمعه، محمدرضا رنجبران مدیر روابط صداوسیما با انتشار توئیتی در صفحه شخصی‌اش از این نوشت که تا پایان شب دوم مراسم احیا رمضان، بیش از ۵۱ درصد مردم، امسال پای تلویزیون احیا گرفته‌اند که ۱۹ درصد آن‌ها پای احیای استاد شیخ حسین انصاریان از شبکه سه بوده و ۱۳ درصد هم با شبکه یک احیاء گرفته‌اند.

هر چند که این آمارها نشان‌دهنده تعداد بالای مخاطبان تلویزیون در شب‌های احیا رمضان امسال است ولی مسئله اصلی آن است که میزان مخاطبان تلویزیون در شب‌های احیای امسال با توجه به شرایط کرونایی پیش آمده لزوماً ملاکی برای بالا بودن کیفیت برنامه‌های پخش شده در شب‌های احیا امسال نیست. هر چند که همان‌گونه که در ابتدای متن به آن اشاره شد هیچکس نمی‌تواند منکر زحمات دست‌اندرکاران این برنامه‌ها برای رساندن آن‌ها به آنتن در این شرایط خاص شود اما بدون شک آمار ۵۱ درصد مخاطبان تلویزیون در شب‌های احیا نباید مانع از این شود که مدیران این رسانه ضعف‌های وارد بر این برنامه‌ها را نیز نادیده بگیرند. ضعف‌هایی که رفع کردن آن‌ها می‌تواند همچون یک تیر و دو نشان، هم به کام مخاطبان باشد و هم زمینه‌ساز «احیا» واقعی تلویزیون شود.