الگوی درست حکمرانی، شبکه‌ای نخبگانی است
الزامات هفتگانه ایجاد شبکه حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی در کشور توسط دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تشریح شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در جمع امیران، سرداران و اساتید دانشگاه عالی دفاع ملی با بزرگداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه و تجلیل از شهید مفتح و شهدای غزه به ویژه شهدای اخیر نیروی انتظامی گفت: در موضوع حکمرانی پژوهشی، الگوی درست حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی است. در موضوع نظامی، شیوه حکمرانی مطلوب، حکمرانی هرمی است، در این شیوه فرمانده دستور می دهد و دیگران مجبور به اطاعت هستند، اگر چه فرمانده نیز در هنگام تصمیم گیری از نظریات نخبگان می تواند استفاده کند، اما در موضوع حکمرانی پژوهشی نمی توان الزام کرد که مثلا 10 نظریه علمی تولید شود، این شدنی نیست، شاید بتوان برای اساتید تعیین کرد که مثلا 3 مقاله علمی ارائه دهند و عدم ارائه به عنوان رکود علمی شناخته شود ولی ارائه نظریه علمی و تولید حرف نو، نمی تواند دستوری باشد.
دیبر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: حکمرانی شبکه‌ای باید نخبگانی شود البته کار خیلی سختی است به هر حال اگر چه در دانشگاه عالی دفاع ملی، افراد غیر نظامی هم تحصیل می کنند اما جمع قابل توجهی از دانشجویان، افراد نظامی هستند، جمع کردن بین حکمرانی هرمی و حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی، امری دشواری است، همین موضوع نیازمند الگویی است تا روش اجرایی آن مشخص شود، به هر حال این دانشگاه تاکنون خروجی های ارزشمندی داشته است که یکی از این دستاوردهای مهم، مدرسه حکمرانی شهید بهشتی است که واقعا از برکات این دانشگاه و آثار ارزنده این دانشگاه است، الحمدالله این مرکز آن چنان تاثیر داشته است که دانشگاه های مانند دانشگاه تهران که 1313 تاسیس شده است در حال استفاده از این دانشگاه، الگو می گیرند که این دستاورد نرم افزاری، بسیار بزرگی است که باید قدر و ارزش آن دانسته شود.
حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه با اشاره به اینکه در موضوع حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی، در سه بعد سیاستگذاری، تنظیم گری و تصدی گری نیاز به الزاماتی داریم گفت: یکی از این الزامات، تدوین سیاست های پژوهشی کلان کشور است که این موضوع در قالب نقشه جامع علمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و ابلاغ شده است اگر چه با توجه به سرعت فراوان در تولید علم، باید هر 5 سال، این سند بازنگری شود مثلا در سند موجود، فناوری کوانتومی یا موضوع هوش مصنوعی دیده نشده است.
وی افزود: بازنگری و تدوین نسخه نقشه جامع علمی کشور نیز با توجه به تغییراتی که در دوره جدید فعالیت فرهنگستان علوم انجام شده است، به این فرهنگستان با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی واگذار شده که با نهایی شدن آن در چند ماه آینده، نیاز کشور به تدوین سیاست های کلان پژوهشی کشور برطرف می شود و این الزام تامین می شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه بانک نیازها و نظام موضوعات پژوهشی الزام دوم برای ایجاد حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی است، گفت: هم اکنون مقالات علمی و پایان نامه ها متنوع در دانشگاهای مختلف کشور تدوین می شود، اما سوال این است که این کارهای پژوهشی، چه نیازی از نیازهای کشور را برطرف می کند؟ ممکن است این مقالات علمی در ارتقای اساتید موثر باشد اما در ارتقای علمی کشور چه تاثیری دارد؟ البته برخی از مقالات کارآمد است و رشدهای علمی صورت گرفته در زمینه های مختلف حاصل همین مقالات علمی است اما نکته مهم این است که همه مقالات کشور باید کارآمد باشند طبیعی است که نمی توان استاد دانشگاه بدون کار پژوهشی و دانشگاهی و تولید علم را تصور کرد.
وی تصریح کرد: رکن دانشگاه پژوهش و تولید علم است و نگاه مقام معظم رهبری نیز انجام کارهای پژوهشی و تدوین مقالات کارآمد در مراکز دانشگاهی است. البته برخی از مقالات در رشته های بنیادین هستند و پژوهش در این علوم بنیادین، مقدمه پژوهش های کاربردی در علوم کاربردی هستند. اگر در حوزه فیزیک کوانتوم کار نشود آیا می توان در حوزه فناوری کوانتوم مثلا در حوزه بیولوژی کوانتومی، سنسورهای کوانتومی یا کامپیوترهای کوانتومی کار کرد؟ روشن است که امکان ندارد. همانگونه که اگر در موضوعات فلسفی کار نشود بعد امکان پژوهش در فلسفه علم، فلسفه اخلاق یا فلسفه جامعه یا دیگر فلسفه های مضاف کار کرد و طبیعتا بدون آن، در حوزه های علوم انسانی نظریه پردازی کنیم.
استاد خسروپناه گفت: نظریه شخصیت و نظریه هویت دقیقا مبتنی بر نظریه های فلسفی است. به بیان دیگر تحقیقات بنیادین و تحقیقات کاربردی باید در یک منظومه ای از پژوهش قرار گیرند. بنابراین بانک نیازها و نظام موضوعات پژوهشی مورد نیاز است که این کار نیز در سامانه نظام ایده ها و نیازها که با نام مخفف ((نان)) شناخته می شود انجام شده است. این کار توسط موسسه ISC انجام شده و به حمدالله روز به روز در حال توسعه است.
وی سامانه شناسایی نخبگان را نیاز سوم برای حرکت به سمت حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی دانست و گفت: برای شناسایی برخی از نخبگان مثلا در رشته های مانند کوانتوم، استان به استان مسافرت انجام شد تا نخبگان مرتبط شناسایی شوند و به میز کوانتوم در دبیرخانه شورا وصل شوند. اگر نظام شناسایی نخبگانی داشته باشیم، خیلی از کارها با سرعت بیشتری انجام می شود. البته انجام این موضوع به موسسه ISC واگذار شده و این موسسه سامانه دانا مخفف درگاه آشنایی با نخبگان و آینده سازان است که در شیراز فعالیت خود را آغاز کرده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، کاربست نیازها در کارآمدی اعضاء هیات علمی و پژوهشگران را نیاز چهارم دانست و گفت: اگر نیازها نوشته است اما صاحب نظران و نخبگان، برای رفع این نیازها اقدامی نکنند، صرفا این نیازها نوشته می شود اما نخبگان کار دیگری را انجام می دهند، این موضوعی زمانی انجام می شود که آیین نامه روزآمد ناظر به نیازها داشته باشیم، پس باید در آیین نامه ارتقای اساتید نیز اصلاحات جدی انجام شود، از تجربه ها برخی از دانشگاه ها نیز برای این موضوع استفاده شده است. دانشگاهای ارتش، سپاه و وزارت علوم پیشنهاد بسیار خوبی رسیده است که اصول حاکم بر آیین نامه ارتقا تدوین شده است که با نهایی شدن این آیین نامه، این الزام چهارم هم نهایی خواهد شد. موضوع آمایش سرزمینی و دانشگاه های ماموریت محور نیز الزام پنجم است که باید مورد توجه قرار گیرد.
حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه با اشاره به اینکه الان دانشگاه ها، جامع محور هستند و در همه موضوعات علوم پایه، علوم مهندسی، علوم انسانی ورود می کنند، گفت: در این آمایش سرزمینی ماموریت اصلی دانشگاه ها مشخص می شود، برخی از این دانشگاه ها باید تجمیع بشوند، الان با دانشگاه های متکثّر با امکانات و ظرفیت های متکثّر مواجه هستیم که بسیار ضعیف عمل می کنند. اینها اگر تجمیع شوند قوی می شوند. گاهی در این موضوع مسئولان محلی مخالفت می کنند که این نیازمند عقلانیت است. دانشگاه ها باید تجمیع شوند و با توجه به آمایش سرزمینی، ماموریت محور شوند که این وظیفه به وزارت علوم سپرده شد تا انجام شود. البته همه این تغییرات، در نهایت برای تصویب به شورای عالی ارسال می شود.
وی اضافه کرد: الزام ششم که در حوزه تنظیم گری حکمرانی قابل توجه است تنظیم گری سازمانهای اجرایی کشور با نهادهای آموزشی و پژوهشی کشور است، به عنوان نمونه وزارت کشاورزی یک موسسه پژوهشی به عنوان موسسه تحقیق، آموزش و توسعه کشاورزی با دو هزار هیات علمی دارد و نیازهای پژوهشی وزارت خانه را انجام می دهد که انصافا هم کارهای موثری انجام داده اند، اما هم اکنون ما ده هزار هیات علمی کشاورزی در کشور داریم که یا در دانشگاه ها دولتی یا آزاد یا در مراکز پژوهشی کشاورزی فعالیت می کنند و تقریبا هیچ نسبتی میان این فعالیت های علمی این هزاران نفر با نیازهای پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی یا حتی زمین کشاورزی چیست؟ تنظیم گری در این زمینه وجود ندارد. البته این موضوع هم در دستور کار شورای عالی قرار گرفته تا تصمیم گیری نهایی شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی الزام هفتم را الزام نظریه پردازی دانست و گفت: تاکنون نزدیک به 8 هزار کرسی نظریه پردازی ترویجی در کشور شکل گرفته است اما تنها به حدود 70 نظریه یا نوآوری منجر شده است، چه اشکالی وجود دارد که ما نظریه پرداز در کشور کم داریم؟ نظریه پردازی از طریق روش شناسی و شناخت فلسفه علم است. همه نظریه پردازان غربی، آشنایی با فلسفه علم داشته اند، اگر چه این بررسی کاملی در این زمینه صورت نگرفته اما هنوز مورد نقضی پیدا نشده است. بعد از مشخص شدن مبانی نظریه، نوبت به استراتژی تحقیق و سپس روش تحقیق و سپس نوبت به تکنیک های تحقیق می رسد، اما آنچه که الان در دانشگاه ها داریم، تکنیک های تحقیق است نه روش یا استراتژی تحقیق. چون فلسفیت نداریم، روش شناسی تحقیق هم نداریم. فعالیتهای پژوهشی نیازمند کار فلسفی است.
