تلاش الکاظمی برای میانجی‌گری

نسیم آنلاین؛ جعفر برزگر: «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان امروز به بغداد سفر کرد تا با «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر این کشور گفت وگو و رایزنی کند. این سفر اهمیت ویژه ای برای محافل سیاسی و رسانه ای دارد و پیرامون آن گمانه زنی ها و تحلیل های مختلفی شده چرا که الکاظمی در حالی ظریف را میزبانی می کند که فردا دوشنبه به ریاض سفر خواهد کرد و با محمد بن سلمان مرد اول قدرت عربستان به رایزنی خواهد پرداخت و جالب تر این که سه شنبه الکاظمی در تهران میهمان مقامات ایرانی خواهد بود. این اتفاق باعث شده که تحلیل گران و رسانه ها سخن از تلاش های الکاظمی برای میانجی گیری بین تهران و ریاض مطرح کنند و حضور ظریف در این مقطع زمانی در بغداد را انتقال پیام های ایران به الکاظمی برای ارائه به مقامات عربستان تحلیل کنند.

این گمانه زنی ها باعث شده که سفر ظریف به بغداد و در ادامه سفر های الکاظمی، مورد توجه ویژه رسانه ها و تحلیلگران قرار گیرد. بازخوانی شهادت سردار سلیمانی و توجه به این نکته که ایشان حامل پیام هایی برای ریاض بود و قرار بود این پیام‌ها را به عراق به عنوان کشور واسط منتقل کند در رسانه ها مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر الکاظمی روابط حسنه ای با محمد بن سلمان و مقامات عربستان دارد و همین روابط باعث شده که برخی تحلیلگران از احتمال بالای موفقیت او در میاجی گری بین تهران و ریاض سخت بگویند.

نکته دیگری که این کنش و واکنش ها را مهم کرده علاقه دو طرف یعنی ایران و عربستان به کاهش تنش ها است. هر دو کشور در وضعیتی قرار گرفته اند که ادامه تنش ها نه تنها برایشان مطلوب نیست که حتی مقدور هم نیست.

ایران تحت شدیدترین فشارهای اقتصادی قرار گرفته که عامل کرونا هم آن را تشدید کرده است. علاوه بر این، مدیریت پرونده های منطقه ای بدون توجه به همه طرف ها امکان پذیر نیست. از سوی دیگر تهران در راستای توجه به همسایگان و کشورهای اسلامی علاقه مند است روابط خود را با این کشورها گسترش دهد.

عربستان هم در حال حاضر گزینه بهتری نسبت به کاهش تنش ها با ایران ندارد. عربستان در یمن در وضعیتی قرار گرفته که بدون همراهی ایران امکان خروج از باطلاق یمن برایش فراهم نیست و ادامه این منازعه علاوه بر تحمیل هزینه نظامی و مالی بر عربستان باعث مخالفت افکار عمومی داخلی و بین‌المللی نسبت به رفتار عربستان خواهد شد. همچنین عربستان در پرونده سوریه نتوانسته اهداف خود را محقق کند. در عراق هم ایران حضور پررنگی دارد که باعث نگرانی عربستان شده است.

از سوی دیگر با کاهش درآمدهای نفتی و بدتر شدن وضعیت اقتصادی، افزایش تنش ها ممکن است با مخالفت های داخلی مواجه شود. از سوی دیگر سیاست های ترامپ هم در قبال کشورهای عربی به نحوی است که این کشورها همانند گذشته نمی توانند به آن اتکا کنند و بر اساس این سیاست ورزی با کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی مواجه شوند بنابراین باید سطح تنش ها را کاهش داده و با جمهوری اسلامی ارتباطات خود را گسترش دهد.

الکاظمی کیست؟

الکاظمی مدتی به عنوان ستون نویس و سردبیر بخش عراق المانیتور بین المللی کار می کرد. مقالات وی با هدف بالابردن روحیه صلح، مشارکت اجتماعی در عراق و نمایش آینده و موقعیت تاریخی مناسبی برای کشور و افشای پشت پرده ناکامی ها و سردرگمی ها با تاکید بر تجربه سیستم های سیاسی و راه های رفع آن بود.

او همچنین در طول زندگی حرفه ای خود کتاب هایی نیز منتشر کرده است که مهمترین آنها کتابی با عنوان «مسئله عراق؛ آشتی بین گذشته و آینده» است. الکاظمی به عنوان یک چهره مخالفت رژیم صدام ، مدتی را در تبعید بود. در واقع اوایل دهه ۱۹۸۰ به دنبال صدور حکم اعدام علیه اش به دلیل وابستگی به حزب الدعوه اسلامی عراق، کشور را ترک کرد

او در دهه ۸۰ به حزب الدعوه اسلامی عراق پیوسته است. وی همان زمان با دختر مهدی العلاق از رهبران حزب الدعوه ازدواج کرد. از این رو به عنوان چهره نزدیک به حزب الدعوه شناخته شده است. الکاظمی تا سال ۲۰۱۶ از جایگاه ممتازی در ساختار حاکمیت عراق بهره مند نبود. الکاظمی بعد از ۲۰۰۳ وارد عراق شد و در سلیمانیه به کار رسانه‌ای خود ادامه داد و در همین برهه نیز رابطه خوبی با دو حزب عمده کردستان (دموکرات و اتحادیه میهنی) برقرار کرد. او در ۲۰۰۷ با همکاری «برهم صالح» رییس جمهوری کنونی عراق، نشریه ای به نام «الاسبوعیه» (هفته نامه) را منتشر کرد.

با توجه به تجربه‌ای که این چهره در زمینه‌های جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات دارد، حیدر العبادی نخست وزیر (۲۰۱۴ - ۲۰۱۸) او را در ۷ ژوئن ۲۰۱۶ (۱۸ خرداد ۹۵) به عنوان رییس سازمان امنیت و اطلاعات عراق برگزید. گفته می شود که الکاظمی از وقتی مسوولیت سازمان اطلاعات و امنیت عراق را برعهده گرفته، نقش و اثرگذاری آمریکا به ویژه سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا (سیا) را بر این سازمان امنیتی عراق کاست. از مهمترین اقدامات او در این سازمان، حذف شعبه‌ای به عنوان «شعبه ایران» بوده که سازمان سیا در آن ایجاد کرده بود.

در حالی که این اقدامات و سوابق باعث خوشبینی در ایران نسبت به الکاظمی شده اما برخی مواضع و اقدامات او در مدت کوتاه نخست وزیری اش هم باعث نگرانی هایی در طرف ایرانی شده. در واقع الکاظمی تلاش کرده در روابط خود با ایران، امریکا و عربستان تعادل ایجاد کند هر چند تا به امروز برآیند کلی این است که الکاظمی بیشتر مایل به سمت آمریکا و عربستان است.

بهرحال الکاظمی قدم در مسیر حل اختلافاتی گذاشته که از سال ۹۱ تشدید شده است و امروز در بدترین زمان خود قرار دارد. به گزارش برخی منابع عراقی نخست وزیر عراق قصد دارد به واشنگتن، تهران و ریاض با هدف میانجی گری میان آن‌ها سفر کند. این منابع اعلام کردند که قرار است الکاظمی با مقامات این کشور‌ها در خصوص لزوم دور نگه داشتن عراق از درگیری‌ها هم بحث و گفتگو کند. ظریف هم امروز در بغداد به رسانه ها اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران همواره بر همکاری منطقه ای تاکید داشته و پیشنهادهای مختلفی را برای پیشبرد این همکاری ها مطرح کرده که آخرین مورد آن طرح «صلح هرمز» یا «طرح امید» است که رییس جمهوری محترم ایران مطرح کرده است. ظریف در مورد همزمانی سفر او به بغداد با سفر الکاظمی به ریاض و تهران هم گفته برنامه سفر من به بغداد قبل از برنامه ریزی برای سفر الکاظمی به ریاض و تهران، صورت گرفته و این دو سفر با هم ارتباطی ندارند اما این سفر فرصت خوبی برای انجام هماهنگی های بیشتر قبل از سفر منطقه ای نخست وزیر عراق به ریاض و تهران فراهم کرده است.

موفقیت و عدم موفقیت الکاظمی بستگی به مولفه هایی دارد که در ماه های آتی بروز پیدا خواهند کرد. با این حال شرایط موجود بهترین زمان ممکن برای کاهش تنش‌ها بین ایران و عربستان و میانجی گری بین این دو کشور اسلامی است.