محمد علاوی کیست؟؛ از ماجرای قیام حزب الدعوه برای پیاده‌روی اربعین و آوارگی علاوی تا پرونده جنجالی ارتباط مسئولین عراقی با اسرائیل

نسیم آنلاین ، علیرضا مجیدی: شب گذشته برهم صالح رئیس جمهور عراق طی حکمی، رسما «محمد توفیق علاوی» را به عنوان نخست وزیر جدید این کشور منصوب کرد. فرهاد علاء الدین مشاور رئیس جمهور در مورد معرفی محمد علاوی به عنوان نخست وزیر اظهار داشت: «اکثر احزاب و فراکسیون‌های اصلی پارلمان با معرفی محمد علاوی موافقت کرده‌اند.»

ساعتی بعد از انتشار خبر انتصاب وی، علاوی در یک پیام تصویری با معترضین صحبت کرد. پیام مکتوب مقتدی صدر در حمایت از وی نیز منتشر شد . همزمان سندی منتشر - و ساعتی بعد تکذیب شد - که نشان دهنده حمایت فراکسیون البناء و جنبش فتح از محمد علاوی بود. عادل عبدالمهدی، محمد الحلبوسی (رئیس پارلمان)، نماینده آمریکا در امور عراق، نماینده سازمان ملل و... از دیگر افرادی بودند که این انتصاب را تبریک گفتند؛ هرچند بسیاری از آنان ساعتی بعد آن را تکذیب یا از حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی حذف کردند!

هرچند واکنش‌ها در سطح شبکه‌های اجتماعی و خیابان‌های عراق نسبت به انتصاب وی متفاوت بود؛ اما به نظر می‌رسد محمد علاوی از امروز کار خود را رسما به عنوان نخست وزیر آغاز کند. در شبکه‌های اجتماعی، جریان مخالف ایران و متمایل به غرب و رهبران اصلی معترضین به شدت نسبت به انتخاب وی ابراز تأسف و انزجار کردند. در مقابل، فعالین نزدیک به محور مقاومت، بر حمایت از او و تشکیل دولت قدرتمند برای دوره انتقالی تأکید داشتند.

با توجه به شروع به کار محمد علاوی در منصب نخست وزیری، بازخوانی سابقه و مواضع گذشته وی از اهمیت به سزایی برخوردار است. به همین جهت در دو قسمت به بازخوانی مبسوط سابقه، کارنامه و آراء و مواضع نخست وزیر جدید عراق می‌پردازیم. قسمت نخست، به دوران ورود او به حوزه سیاست تا ابتدای دهه جاری اختصاص دارد. در قسمت دوم نیز زندگی و مواضع محمد علاوی را طی دهه اخیر بررسی خواهیم کرد.

او از دوران دبیرستان به شهید محمد باقر صدر و حزب الدعوه علاقمند شده بود و در دوران دانشجویی به این حزب پیوست. این در حالی است که از سال ۱۹۶۹، حکومت وقت عراق فشارها علیه حزب الدوعوه را افزایش داده بود و در سال ۱۹۷۴ دادگاه عالی انقلاب (حزب بعث) عراق حکم اعدام را برای تعدادی از سران حزب الدعوه صادر کرد.

محمد علاوی در سال ۱۹۵۴ میلادی به دنیا آمد و در سال ۱۹۷۷ در سن ۲۳ سالگی مجبور به فرار شد! سال ۱۹۷۷ دقیقا همان سالی است که حزب الدعوه برای احیای راهپیمایی اربعینی و مقابله با ممنوعیت حکومت قیام کرد. توضیح این‌که در سال ۱۹۷۵ حزب بعث، پیاده‌روی از نجف تا کربلا در ایام اربعین را ممنوع کرد! با این حال طی سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۶ همچنان عشائر و تعدادی از شیعیان دلداده سالار شهیدان از طریق مزارع و به سختی سنت پیاده‌روی اربعین را زنده نگه داشتند. در سال ۱۹۷۷ با تشدید تهدیدات حکومت، «حزب الدعوه» در بیانیه‌ای خواستار قیام علیه حکومت شد که به بیانیه «انتفاضة صفر الجریئة» مشهور شد.

در جریان این انتفاضه، تعدادی از سران حزب بعث به قتل رسیدند و در مقابل، کادرهای مختلف حزب الدعوه مجبور به ترک وطن و به دوش کشیدن رنج آوارگی شدند. محمد علاوی نیز از جمله کسانی است که در این مقطع، کشور را ترک کرد و به کویت پناه برد. ماجرای فرار وی از زبان نامزد برادر او در کتاب خواندنی «الحیاة من ثقب الباب» (نوشته «میادة خلیل») بیان شده است.

او اندکی بعد از کویت به لبنان رفت و تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی این شهر از سر گرفت. او در این دوره در بیروت با «احمد چلبی» - و احتمالا با امام موسی صدر - آشنا شد. در همین دوره اقامت در بیروت، محمد توفیق علاوی گرایش‌های مدرن سکولار پیدا می‌کند و همین باعث فاصله گرفتن و در ادامه جدایی قطعی وی از حزب الدعوه می‌شود.

محمد علاوی تا پایان سلطه حزب بعث در کشورهای خارجی زندگی و حتی تابعیت بریتانیا را دریافت کرد. از این دوره، اطلاعات چندانی منتشر نشده و مشخص نیست که او به زندگی شخصی و تجارت و صنعت مشغول بوده یا همزمان با احزاب سیاسی نیز همکاری داشته است؟ ارتباط نزدیک وی با ایاد علاوی و اقامت در لندن و بیروت این احتمال را مطرح می‌سازد که با «حرکک الوفاق» همکاری‌هایی داشته باشد؛ اما نگارنده در این زمینه سند یا گزارش قابل اعتنایی را مشاهده نکرده است.

او در سال ۲۰۰۵ با لیست «العراقیة» به ریاست «ایاد علاوی» در انتخابات حضور یافت. ایاد علاوی دارای نسبت خانوادگی نزدیکی با محمد علاوی بود و از دهه هفتاد میلادی و به موازات جدا شدن ایاد از حزب بعث، روابط نزدیکی میان این دو نفر وجود داشت.

در سال ۲۰۰۶ و در دولت نخست نوری المالکی، «محمد توفیق علاوی» در رأس وزارت ارتباطات قرار گرفت. او در همین دوره توسعه ارتباطات و شبکه موبایل را برای دوره پساصدام پایه‌ریزی کرد که در این زمینه می‌توان به قرارداد با شرکت NGN سوئد، نورتل کاندار، آلکاتل فرانسه، هوآوی چین و قراردادهای زیرساخت‌های ارتباطی و... اشاره کرد. با این حال افشاگری‌های جنجالی در مورد ماهواره و نقش اسرائیل در آن باعث شد تا در پایان سال ۲۰۰۷ وزارت ارتباطات و مخابرات را ترک کند. او بعدها در اردن ادعا کرد که علت واقعی کنار رفتن وی، فشاری بود که از طرف دفتر وقت نخست وزیری به وی وارد شد؛ زیرا نخست وزیر با افشاگری وی در مورد ماهواره و توافق پشت پرده با اسرائیل مخالف بوده است!

محمد علاوی در سال ۲۰۰۸ بار دیگر به پارلمان راه یافت! در این سال، «عایدة عسیران» نماینده پارلمان از لیست انتخاباتی العراقیة فوت کرد و ایاد علاوی به عنوان رهبر این لیست، محمد توفیق علاوی را جایگزین قرار داد تا به عنوان عضو علی البدل به پارلمان راه یابد!

محمد علاوی تا سال ۲۰۱۰ در پارلمان بود. در انتخابات سال ۲۰۱۰ نیز بار دیگر از لیست ایاد علاوی کاندید شد و توانست بار دیگر به پارلمان راه یابد. در پایان این سال، او به مهم‌ترین دوره جنجالی زندگی سیاسی خود - تا پیش از انتخاب به عنوان نخست وزیر - منصوب شد. نوری المالکی در جنجال‌های مربوط به تشکیل دولت دوم خود، وزارت ارتباطات را بار دیگر به محمد علاوی داد تا او یکی از سهمیه‌های لیست الوطنیه (عنوان جدید فهرست انتخاباتی ایاد علاوی) در کابینه هیئت وزیران باشد.

با این حال، دوره دوم وزارت محمد علاوی جنجال‌های بسیاری داشت تا جایی که او را وادار ساخت تا با ترک عراق، بار دیگر زندگی در هجرت را اختیار کند!