موانع خروج آمریکا از عراق

نسیم آنلاین ؛ علیرضا فقیهی راد: پس از تهدیدات مکرر گروه های مختلف مقاومت و احزاب عراقی مبنی بر خروج نیروهای نظامی آمریکا از خاک این کشور، دیروز جمعه راهپیمایی عظیم و میلیونی مردم با محوریت و شعار « آمریگا گشمو بیرون» ، «خارج شوید تا زنده بمانید» برگزار شد. حضور میلیونی که تحلیل گران آن را یادآور انقلاب مردم عراق در ۱۹۲۰ ( ثوره العشرین)جهت اخراج نیروهای اشغالگر انگلیسی از عراق خواندند و در شبکه های اجتماعی هشتگ # ثوره _ العشرین _ الثانیه را داغ کردند. این حضور عظیم مردمی چون رفراندومی جهت اخراج نیروهای تروریست آمریکایی در خاک عراق بود و بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس که در میان جمع کثیری از مردم عراق محبوبیتی عجیب داشتند، می تواند به عنوان مهمترین و اساسی ترین پشتوانه دولت جهت اجرایی کردن مصوبه پارلمان عراق برای اخراج نیروهای آمریکایی از عراق باشد.

هرچند پشتوانه عظیم مردمی به عنوان اساسی ترین مساله می تواند معادلات عراق را جهت دهد و به حضور آمریکایی ها در عراق خاتمه دهد، اما تمامی ماجرا به همین وجه خلاصه نمی شود و ابعاد دیگری نیز دارد که بدون آنها تحقق هدف خروج آمریکا از منطقه و بطور خاص از عراق ممکن نخواهد بود.

نفود و تسلط اقتصادی آمریکا در عراق

یکی از مهمترین ابعاد مغفول که به عنوان پاشنه آشیل عراق مطرح است مشکلات فراوان اقتصادی این کشور است که مردم طی سال های پس از سقوط صدام با آن مواجه هستند. قطعی برق، مشکلات اساسی زیرساختی چون فقدان جاده های مناسب و فاضلاب و بهداشت شهری و...از جمله مواردی است که زمینه ساز اعتراضات اخیر در عراق را نیز فراهم کرده است. در این شرایط وخیم اقتصادی عراق، آمریکا از اهرم فشار و تهدید به تحریم اقتصادی نیز جهت کنترل رفتار عراق استفاده کرده است.

در حالی که یک سوم از فروش نفت عراق، رسما سهم آمریکا به عنوان هزینه های جنگ و اسقاط صدام می باشد، آمریکا به بغداد هشدار داده است در صورت اخراج نظامیان آمریکا از این کشور، عراق را از دسترسی به حساب های نفتی اش را محروم خواهد کرد. طبق قطعنامه ۱۴۸۳ شورای امنیت سازمان ملل تمامی درآمدهای دلاری حاصل از فروش نفت عراق باید در حسابی تحت عنوان صندوق توسعه عراق در فدرال رزرو بانک آمریکا واریز و تحت نظارت معینی صرف مخارج دولت شود. درصورتی که عراق تصمیم به توقف این سازوکار داشته باشد احتمالا با بازگشت ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل مواجه خواهد شد و درصورت اختلال آمریکا در دستیابی عراق به این درآمد حاصل از فروش نفت، عراق با بحران جدی اقتصادی روبرو خواهد شد. این تنها یکی از ابزارهای فشار اقتصادی آمریکا بر عراق است، لازم به یادآوری است اخیرا ترامپ هم بصورت شدید الحنی عراق را تهدید به تحریم های بی سابقه کرد.

از طرفی تعاملات اقتصادی آمریکا با عراق بسیار نزدیک و به هم پیوسته است، به گونه ای که چندماه پیش فقط در یک مورد وام ۵ میلیارد دلاری آمریکا به عراق توافق شد. رئیس کل بانک تجارت عراق نیز در اظهاراتی رسما اعلام کرد که در صورتی که آمریکا معافیت از تحریم های ایران برای عراق را تمدید نکند، پرداخت پول گاز وارداتی از ایران را متوقف خواهیم کرد و این یعنی عراق امروز تا حد زیادی تحت سلطه اقتصادی آمریکا قرار دارد.

نفوذ فرهنگی و تغییر سبک زندگی عراقی ها

آمریکا طی سال های حضور خود در عراق به تاسیس پایگاه های نظامی و حضور گسترده اقتصادی اکتفا نکرده است، و با تاسیس بزرگترین سفارتخانه خود در جهان در خاک عراق برنامه ریزی گسترده ای برای تغییر افکار و سبک زندگی نوجوانان و جوانان عراقی انجام داده است.

در یکی از موارد سفارت آمریکا و دفتر فرهنگی وزارت خارجه آمریکا، برنامه اموزشی موسوم به آیلپ ( IYLEP ) ، که مختص نوجوانان عراقی است طراحی کرده که از زمان آغاز به کار این برنامه در سال ۲۰۰۷ تا سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۵۰۰ نوجوان عراقی تحت آموزش و تربیت این برنامه قرار گرفته‌اند. تمرکز اصلی این برنامه بر آموزش دانش آموزان دبیرستانی ۱۵ تا ۱۷ سال عنوان شده است. در طول سفر چهار هفته‌ای به آمریکا نیز عمده آموزش‌ها توسط مربیان عراقی انجام می‌گیرد که خود پیش از این، آموزش‌های لازم را دیده‌اند. حضور و مشارکت در این برنامه هیچ هزینه‌ای برای دانش آموزان متقاضی ندارد و همه هزینه‌ها از جمله سفر چهار هفته‌ای توسط وزارت امور خارجه آمریکا تأمین می‌شود.

امکان حضور دانش آموزان از همه استان‌های عراق در این برنامه فراهم است. همچنین در طول سفر چهار هفته‌ای به آمریکا، دانش آموزان منتخب آمریکایی نیز در فعالیت‌های این برنامه با دانش آموزان عراقی مشارکت می‌کنند. معمولاً شش ماه بعد از پایان هر سفر نیز نشست مشترکی در اربیل عراق برگزار می‌شود که در آن همه شرکت‌کنندگان گرد هم جمع می‌شوند.

از جمله اهداف اصلی این برنامه که از سوی وزارت امور خارجه آمریکا بیان شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تقویت تفاهم متقابل بین مردم ایالات متحده و مردم عراق، آموزش و تقویت مشارکت‌های مدنی به جوانان عراقی، آشنایی شرکت‌کنندگان با حقوق شهروندی و مسئولیت‌های اجتماعی، تقویت مهارت‌های رهبری جوانان عراقی، تربیت کادر دارای احساس مسئولیت از جوانان عراقی.

همچنین در توضیح اهداف دوره چهار هفته‌ای در آمریکا، آمده که در این مدت آشنا ساختن نوجوانان عراقی با فرهنگ زندگی آمریکایی، آگاهی از موضوعات به روز جهان و تقویت برقراری ارتباط بین جوانان از جنسیت، قومیت و مذاهب مختلف هدف گذاری شده است. این هدف از طریق برنامه‌های مانند بازدیدهای میدانی از موسسات و انجمن‌های مختلف، کلاس‌های آموزشی، گفت و گو با فعالان اجتماعی و... انجام می‌گیرد.

عمده جوانانی که در این برنامه شرکت می‌کنند در فضای مجازی شروع به فعالیت گسترده می‌کنند. روان سالم، یکی از صدها جوان عراقی است که پس از شرکت در این دوره تبدیل به یک فعالان فضای مجازی عراق شده که اقدام به جهت‌دهی و ایفای نقش مهم در اعتراضات اخیر عراق کرده است.

یا در نمونه دیگر موسسه آمریکایی YES Academy با حمایت مالی سفارت آمریکا د عراق ۱۳ سال است که اقدام به برگزاری دوره های مختلفی از جمله آموزش رقص و با مشارکت دختران و پسران عراقی در استان های مختلف عراق کرده است. نوع و محتوای دوره‌ها، جوانان را به هرج و مرج و آشوب‌های خیابانی و ساختارشکن تربیت و ترغیب می‌کند.

تاثیرات این حجم از تبلیغات و نفوذ فرهنگی در میان جوانان و عراق و تغییر سبک زندگی آنها را می توان در اعتراضات اخیر آن هم با نمادهای غربی، شعارها و رفتارهای خاص آنها تحلیل کرد. لذا برای فهم دقیق تر برای خروج آمریکا از عراق باید به این ابعاد نیز توجه جدی کرد و به خروج و حذف نفوذ فرهنگ آمریکایی نیز عنایت کرد.

ساختار متکثر و تضاد منافع در حاکمیت عراق

ساختار حکومتی عراق متکثر و کاملا سهمیه ای است و اساسا دولت و وزارتخانه ها براساس سهمیه های حزبی، قومی و عشایری تقسیم می شوند و به همین دلیل حاکمیت در عراق از اقتدار لازم برخورد نیست. و میان نهادهای مختلف حکومت عراق تضادهای جدی وجود دارد تا حدی که بعد از به شهادت رساندن ابومهدی المهندس و موج اعتراضات مردمی در عراق به آمریکا، شاهد بودیم برهم صالح رئیس جمهور عراق در دیداری علنی با رئیس جمهور آمریکا که شخصا دستور این ترور ظالمانه و وحشیانه را داده دیدار می کند و کاخ سفید اعلام می کند در این دیدار توافق محرمانه ای برای بقای نیروهای آمریکایی در عراق انجام شده است.

از آن طرف هم نیچروان بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق در حاشیه اجلاس داووس با ترامپ دیدار می کند و رسما می گوید تداوم حضور نظامیان آمریکا در عراق ضروری است و از ائتلاف موسوم به ائتلاف ضد داعش به سرکردگی آمریکا می خواهد به مأموریت خود در عراق ادامه دهد و خاک این کشور را ترک نکند و همچنین تصویب مصوبه اخراج نیروهای آمریکایی از عراق در مجلس نمایندگان عراق، را اقدام نادرستی می‌خواند.

حتی در میان گروه های مقاومت شیعی نیاز علی رغم اتحاد نظر بر خروج آمریکا از عراق، اختلافاتی بر نوع و مدل مواجه با آمریکا و چگونگی مسیر خروج آمریکا از عراق وجود دارد که کار را پیچیده تر و سخت می‌کند.

بنابراین هرچند به پشتوانه موج مطالبه مردمی در عراق برای خروج آمریکایی از خاک این کشور زمینه اساسی وجود دارد، اما باتوجه به نفوذ و تسلط اقتصادی و فرهنگی آمریکا و همچنین ساختار سهمیه‌ای در عراق و عدم تمرکز قدرت خروج آمریکا عملا دچار چالش های اساسی است که محور مقاومت باید برای آن‌ها نیز تدبیر داشته باشد وگرنه صرف تاکید بر مولفه نظامی جدای از آنکه ساده انگاری در تحلیل است، کار را تا انتها به نحو مطلوب به سرانجام نخواهد رسانید.