اسکار؛ دوست دیرینه‌ی سینمای ایران
سینمای ایران از مدتی بعد از انقلاب اسلامی، حضور پررنگی در رقابت‌های «اسکار» داشته است. این حضور حتی از کشورهایی مشهور حوزه سینما مثل «هندوستان» نیز پررنگ‌تر بوده است.
نسیم‌آنلاین: از اولین مراسم اهدای جایزه اسکار نزدیک به یک قرن می‌گذرد. اولین مراسم این رویداد سال 1929 در هتلی در شهر لس‌آنجلس برگزار شد. البته تا ده سال بعد این جایزه نام «اسکار» را بر خود نداشت.
اولین فیلمی که توانست این جایزه را از آن خود کند فیلم «بال‌ها» بود. رفته‌رفته با گسترش سینما و افزایش تعداد ستارگان و شکوفایی استعدادهای بیشتر، این مراسم نیز بزرگ و بزرگ‌تر شد تا به یکی از بزرگترین جشنواره‌های فیلم دنیا تبدیل شود.
در این رقابت، فیلم‌های خارجی باید دارای زیرنویس انگلیسی باشند و هر کشور تنها می‌تواند سالیانه یک فیلم را معرفی کند. مجسمه طلایی اسکار، شوالیه‌ای را نشان می‌دهد که شمشیری را روی یک حلقه‌ی فیلم نگه داشته است.
امروز آکادمی اسکار بیش از شش هزار عضو دارد. عضویت در آکادمی اسکار تنها از راه دعوت امکان پذیر است و تنها محدود به کسانی است که در سینما سرآمد باشند.
رکورد بیشترین تعداد اسکاری که یک فیلم شکار کرده یازده اسکار است. فیلم‌های «بن هور»، «تایتانیک» و «ارباب حلقه ها: بازگشت پادشاه» هرکدام برنده‌ی یازده تندیس اسکار شده‌اند.
این جایزه توسط یک سازمان خصوصی به نام «آکادمی علوم و هنرهای سینما» واقع در «بورلی هیلز» لس‌آنجلس اهدا می‌شود.
در تاریخ این رویداد تعدادی از کشورها بسیار فعال و برخی دیگر نامشان کمتر به چشم خورده است. کشورهای ایتالیا، فرانسه و ژاپن، هر سه با ارسال 65 فیلم به این رویداد رکورددار ارسال فیلم هستند. همچنین کشور فرانسه با 39 بار راهیابی به رقابت نهایی، صدرنشین تعداد فیلم‌های نامزد شده نهایی از هر کشور است.
در انتهای جدول نیز سوریه، سنگال، موزامبیک و چند کشور دیگر تنها با یک دوره ارسال فیلم به این رویداد در رتبه‌های آخر قرار گرفته‌اند.
ایران در اسکار
ایران ما با 24 دوره شرکت در اسکار، نامزدی نهایی سه فیلم و اسکار گرفتن دو فیلم، بالاتر از کشورهایی مثل کره جنوبی، لهستان، کانادا، روسیه، چین و انگلیس قرار دارد.
از همه مهمتر اینکه هندوستان با سینمای غول‌آسای بالیوود در رتبه‌ی پایین‌تر از ایران قرار دارد و تا کنون هرگز موفق به دریافت اسکار نشده است.
سینمای ایران از سال 1977 در این رویداد شرکت می‌کند. اولین فیلم ایرانی حاضر در مراسم اسکار، فیلم «دایره مینا» از داریوش مهرجویی است.
پس از انقلاب و بعد از یک وقفه هفده ساله، فیلم «زیر درختان زیتون» از عباس کیارستمی در این رویداد شرکت داده شد.
در سال 1998 فیلم «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی توانست به فهرست نهایی راه پیدا کند اما از دریافت جایزه اسکار بازماند.
در زمان انتخاب فیلم به عنوان نماینده ایران در اسکار خارجی زبان، برخی منتقدان داخلی معتقد بودند که فیلم‌هایی با موضوعات اجتماعی و انتقادی‌تر می‌توانستند نماینده بهتری برای سینمای ایران باشند. آن‌ها انتخاب فیلمی با رویکرد ساده و خانوادگی را در مقایسه با آثار جسورانه‌تر، مناسب نمی‌دانستند.
در مقابل، هواداران فیلم تأکید می‌کردند که «بچه‌های آسمان» به دلیل پیام جهانی و انسانی‌اش می‌تواند مورد توجه آکادمی قرار گیرد. در نهایت، فیلم در جمع پنج نامزد نهایی اسکار قرار گرفت که اولین بار برای سینمای ایران بود و منتقدان عقب‌نشینی کردند.(منبع)
اما بالاخره فیلم ایرانی «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی در سال 2011 بعد از حضور در مرحله نهایی، موفق به دریافت اسکار بهترین فیلم بین‌المللی این رویداد شد تا ایران نیز به باشگاه کشورهای برنده اسکار وارد شود.
این اما پایان ماجرا نبود. پنج سال بعد یعنی در سال 2016 دوباره اصغر فرهادی این بار با فیلم «فروشنده» توانست تندیس اسکار را شکار کند تا برای بار دوم اسکار بهترین فیلم بین‌المللی به ایران ما برسد.
به این ترتیب کشور ما سه بار توانسته وارد فهرست نهایی اسکار شود و از این سه بار، دو بار موفق به شکار اسکار شده است.
مجید مجیدی با شش بار حضور در مرحله اولیه اسکار (برای فیلم‌های بچه‌های آسمان، رنگ خدا، باران، آواز گنجشک‌ها، محمد رسول‌الله و خورشید) رکورددار است و پس از او اصغر فرهادی با پنج‌بار نمایندگی سینمای ایران در اسکار با آثارش قرار دارد.(منبع)
موضوع مهم اینکه این دو اسکار، تنها جوایزی است که در این رویداد به کارگردانان ایرانی تعلق گرفته است. رقبای منطقه‌ای ایران مثل ترکیه و مصر نیز هرگز موفق به دریافت جایزه اسکار نشده‌اند.
سبز پررنگ: کشورهایی که موفق به شکار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شده‌اند(بجز ایالات متحده)
از «دایره مینا» تا «در آغوش درخت»
سینمای ایران برای اسکار 2025 نیز برنامه دارد. فیلم «در آغوش درخت» به کارگردانی و نویسندگی بابک خواجه‌پاشا نماینده ایران در اسکار سال آینده میلادی خواهد بود.
«در آغوش درخت» در جشنواره فیلم فجر سال گذشته توانست برنده دو سیمرغ شود: سیمرغ «بهترین فیلم اول» و «بهترین فیلمنامه» که هر دو به بابک خواجه‌پاشا رسید.
«در آغوش درخت» روایتی از زندگی ۱۲ ساله کیمیا (مارال بنی‌آدم) و فرید (جواد قامتی) است؛ آن‌ها دو فرزند به‌نام‌های طاها و علیسان دارند و با اینکه در ظاهر مشکلی در زندگی خود ندارند، اما دچار چالش‌هایی شده‌اند و در آستانه جدایی هستند؛ ماجرای اصلی این فیلم در روستاهای آذربایجان است اما کیمیا اصالتاً شمالی است و در آذربایجان زندگی می‌کند.(منبع)
در دوره گذشته اسکار، فیلم «نگهبان شب» ساخته رضا میرکریمی از طرف ایران به رقابت اسکار فرستاده شد اما از قرار گرفتن در فهرست نهایی فیلم‌ها باز ماند.
در دوره پیش از آن نیز فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی به اسکار فرستاده شده بود که این اثر نیز در میان آثار نهایی قرار نگرفت.
پیش از این آثار نیز فیلم‌های «قهرمان» از اصغر فرهادی، «خورشید» از مجید مجیدی، «در جستجوی فریده» از کوروش عطایی و آزاده موسوی، «بدون تاریخ بدون امضا» از وحید جلیلوند و «نفس» از نرگس آبیار به اسکار فرستاده شده بودند. تا به فیلم «فروشنده» از اصغر فرهادی می‌رسیم که در سال 2016 موفق به شکار اسکار بهترین فیلم بین‌المللی شده بود.
حضور ایران در رقابت‌های اسکار با توجه به رقبای منطقه‌ای و جهانی، حضور قابل قبولی بوده است. جز یک وقفه هفده ساله بعد از انقلاب، وقفه قابل توجهی در ارسال فیلم‌های ایرانی به اسکار وجود ندارد و تقریبا هرسال فیلمی از ایران به اسکار فرستاده شده است.
حضور فیلم‌های ایرانی در این رقابت معتبر باعث شناخته شدن هرچه بیشتر سینمای ایران می‌شود. این امر همچنین اثر مهمی در دیپلماسی عمومی ایران در جهان خواهد داشت. گرچه موضوعات فیلم‌ها و نحوه معرفی کشورمان به دنیا در این آثار نیز قابلیت بحث بیشتری دارد.
آخرین مهلت ارسال آثار برای رقابت در شاخه بهترین فیلم اسکار بین‌المللی چهاردهم نوامبر ۲۰۲۴ (بیست‌وچهارم آبان) است و در ادامه این مسیر فهرست نامزدهای اولیه مدعیان اسکار بین‌المللی نیز هفدهم دسامبر (بیست‌وهفتم آذر) و نامزدهای نهایی هم هفدهم ژانویه ۲۰۲۵ (بیست‌وهفتم دی) اعلام خواهند شد و در نهایت نودوهفتمین دوره جوایز سینمایی اسکار دوم مارس ۲۰۲۵ (بامداد سیزدهم اسفند) برگزار خواهد شد.
