عملیات «خروج» از بحران سینمای ایران

نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: اکران آنلاین طرحی بود که در جریان تعطیلی طولانی مدت سینمای ایران به واسطه بیماری کرونا مطرح شد. طرحی که شاید در ایران به دلایل مختلف به عنوان پدیده‌ای تازه به شمار آید اما در سینمای جهان اتفاقی ریشه‌دار و قدیمی است. پیشگامی ابراهیم حاتمی‌کیا برای اکران آنلاین «خروج» اتفاقی بود که باعث شد تا این طرح به شکلی جدی در سینمای ایران جان بگیرد. البته این مانع از طرح انتقادات در ارتباط با این تصمیم و روش تازه در سینمای ایران نشد و در کنار منتقدان، طرفداران این طرح نیز به چرایی حمایت از اجرای آن در شرایط فعلی سینمای ایران پرداختند.

طرح اکران آنلاین با همه ایراداتی که ممکن است به آن وارد باشد که مهمترین آن‌ها مسئله قاچاق آثاری سینمایی است و «خروج» هم متاسفانه پس از اولین اکران آنلاین خود با آن روبرو شد ، راهی برای برون‌رفت از وضعیت آچمز سینمای ایران در دوران شیوع کروناست. در شرایطی که در عمل چرخه توزیع آثار سینمایی به طور کامل در سینمای ایران تعطیل شده و راهی برای بازگشت کمترین مقدار از سرمایه سرمایه‌گذاران باقی نمانده، چه راهی جز اکران آنلاین آثار برای برون رفت از این وضعیت وجو دارد؟ بله، می‌شود فیلمسازان را به صبر توصیه کرد و گفت منتظر باشید تا زمانی نامعلوم که مجوز باز شدن سینماها صادر شد (که با توجه به روند شیوع بیماری کرونا و نکات مطرح شده از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا، بعید است زودتر از اواسط تابستان یا حتی ابتدای پاییز باشد)، فیلم‌هایتان را اکران کنید.

این در حالی است که چرخه اکران از اساس چرخه‌ای معیوب در سینمای ایران هست که ماجرای کرونا آن را معیوب‌تر هم کرد! قطاری از فیلم‌های اکران نشده از سال‌های اخیر در کنار آثاری که در حال اکران بودند و آثار متقاضی اکران نوروز که نتوانستند اکران شوند، تنها بخشی از رقبای دارای اولویت برای برخورداری از اکران سینمایی هستند؛ با این تفاسیر بهترین راه برای کم کردن این ترافیک سرسام‌آور رفتن به سمت گزینه‌هایی همچون اکران آنلاین است و مطمئن باشید اگر مخالفانی این طرح تا به امروز راه‌حلی غیر از انتظار برای بازگشایی سینماها داشتند، آن را مطرح کرده بودند!

هر اثر هنری یک زمان طلایی برای ارتباط با مخاطب دارد. این حقیقتی غیرقابل انکار است. «خروج» نیز همچون هر اثر هنری دیگری دارای پیامی مشخص برای جامعه امروز ایران است که به سیاق همه آثار حاتمی‌کیا هشداری درباره فراموش شدن آرمان‌های نسل قبل به نسل امروز و آینده است. حالا با این تفاسیر، پیشگامی حاتمی‌کیا برای آن که با عبور از موانع سنتی و مرسوم جریان اکران آثار سینمایی، برای رسیدن به موقع پیام به مخاطبانش حرکت کند؛ اتفاقی کاملا منطقی و قابل درک است.

حاتمی‌کیا هم می‌توانست منتظر بازگشایی سینماها بماند و در زمانی دیگر اثرش را اکران کند ولی بدون شک آن پیام موردنظر فیلمساز در زمان مشخص به دست مخاطب نمی‌رسید؛ این در حالی است که به شکل طبیعی در هر فرآیند ارتباطی یکی از عوامل مهم در اینکه گیرنده دقیقا همان منظور فرستنده پیام را دریافت کند، این است که پیام در زمان و شرایط درست خود برای گیرنده ارسال شود.

اما با طرح بحث انتشار نسخه غیرقانونی و قاچاق «خروج» بحث‌هایی در ارتباط با اشتباه بودن اکران آنلاین در سینمای ایران مطرح شد؛ این در حالی است که اجرای طرح اکران آنلاین اتفاقی منحصر به سینمای ایران نیست. این روش سال‌هاست که توسط استریم‌های بزرگ و سرشناس بین‌المللی اجرا می‌شود و نتفلیکس یکی از مهمترین آن‌هاست. اما مسئله اصلی لزوم فرهنگ‌سازی برای عدم مراجعه به نسخه‌های غیرقانونی و همچنین ورود جدی نهادهای نظارتی برای جلوگیری از گسترش و پخش نسخه‌های غیرقانونی است. البته که برخی از مراجع فعال در این حوزه مثل سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) بلافاصله اعلام کردند که در صورت وصول گزارش در کمتر از یک ساعت برای جلوگیری از ادامه نقض حقوق، وارد عمل خواهند شد.

با این همه اگر قرار بود مدل اکران آنلاین صرفا به واسطه ترس از قاچاق این محصولات از سوی سینماگران مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، پس کمپانی‌هایی همچون نتفلیکس باید سال‌ها پیش ورشکسته می‌شدند و یا شبکه‌هایی کابلی همچون «HBO» که شماری از پرمخاطب‌ترین سریال‌های تاریخ را منتشر کردند نیز از ترس نمایش غیرقانونی و عدم توجه به قوانین این حوزه باید کل فعالیت‌های خود را تعطیل می‌کردند.

گذشته از همه این اتفاقات، نکته مهم دیگری که باید در ارتباط با اکران «خروج» به آن توجه کرد، نگاه ویژه حاتمی‌کیا به گسترش تعداد مخاطبان اثرش بود. قطعا اگر «خروج» نیز در چرخه اکران آثار سینمایی و از طریق اکران سینمایی به نمایش درمی‌آمد، مشقت‌ها و حواشی کمتری نصیب سازندگان آن می‌شد اما یکی از نکات مهم در ارتباط با اکران آنلاین که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، گسترش دامنه مخاطبان این اثر است. حاتمی‌کیا از طریق اکران آنلاین «خروج» و هزینه پایین آن برای خانواده‌ها توانسته با شمار بیشتری از مخاطبان ارتباط بگیرد.

در شرایط عادی برای تماشای یک اثر سینمایی توسط خانواده‌ای 4 نفر حداقل باید هزینه‌ای معادل 40 هزار تومان برای خرید بلیت این اثر در سینما پرداخت شود، اما امکان خرید تک بلیت‌های 12 هزار تومانی مجازی ، یعنی هزینه‌ای به شدت پایین‌تر که امکان تماشای یک اثر را به شکل خانوادگی و دست جمعی فراهم می‌کند. اتفاقی که باعث گسترش تعداد مخاطبان این اثر و به شکل طبیعی گسترش شمار مخاطبان آن خواهد شد. علاوه بر این، مسئله خانوادگی بودن «خروج» امتیازی است که می‌تواند در این شرایط قرنطینه امکان تماشای یک اثر خانوادگی برای همه اعضای خانواده فراهم می‌کند.

با این همه اکران آنلاین طرحی است که هنوز در ابتدای راه قرار دارد و نکات مثبت و منفی آن همچنان در مرحله آزمون و خطا قرار دارد ولی نمی‌توان با قطعیت نسبت به همه ابعاد آن صحبت کرد و باید منتظر بود و دید که در ادامه چه اتفاقاتی در این مسیر روی خواهد داد.