عامل ناآرامی‌های زاهدان چه بود؟
ناآرامی‌های سیستان و بلوچستان با آنچه در شهرهای دیگر اتفاق افتاد یک تفاوت اساسی دارد. علت اعتراضات در سیستان مربوط به حادثه‌ای است که یک ماه پیش از فوت مهسا امینی رقم خورد.
نسیم‌آنلاین؛ مهدی صالحی: اگرچه از روز جمعه 25 شهریورماه شاهد تجمع اعتراضی توام با در پایتخت وسایر شهرستان ها برای فوت مهسا امینی بودیم اما استان سیستان بلوچستان در هفته ناآرامی ها اوضاع نسبتا آرامی را سپری می‌کرد.
سوم مهرماه بود که با انتشار بیانیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی با مضمون «تجاوز صورت گرفته توسط مامور دولت به دختر بلوچ یک جنایت است!» به تدریج ورق برگشت و سیستان و بلوچستان درگیر تنش شد.
ظاهراً ماجرا از این قرار است که 23 تیرماه در یکی از روستاهای جنوب استان خانمی توسط همسایه خود برای مهمانی دعوت می‌شود و در منزل همسایه پس از متوجه شدن نیت پلید افراد حاضر در مهمانی برای سواستفاده جنسی، میان دو طرف نزاع شکل می‌گیرد. ترس عاملان از افشای این موضوع باعث شد، این خانم را مورد ضرب و شتم قرار داده و پس از کشتن وی، پیکرش در اطراف روستا رها کنند.
پس از روشن شدن ماجرا، پلیس چابهار نسبت به شناسایی مجرمان پرونده وارد عمل می‌شود. به گفته صفحه اینستاگرامی «حال وش» پس از مرحله نخست بازجویی مجدداً در نوبت دوم در روز پنچشنبه 10 شهریورماه بازجویی یکی از خانواده‌های مضنون مستقیماً توسط فرمانده انتظامی شهر چابهار انجام می‌شود. این صفحه مجازی مدعی شده فرمانده انتظامی چابهار در جریان بازجویی از دختری 15 ساله، به او تجاوز می‌کند.
انتشار این خبر توسط صفحه اینستاگرامی «حال وش» 16 روز بعد از اتفاق و همزمان با انتشار خبر فوت مهسا امینی در 25 شهریور واکنش‌های فراوانی میان کاربران شبکه‌های اجتماعی بلوچستان داشته و این خبر تقریباً در همه بسترهای شبکه اجتماعی و رسانه‌های خارج کشور بازنشر شد.
سردار طاهری فرمانده انتظامی استان سیستان و بلوچستان 26 شهریورماه در مصاحبه با پایگاه خبری پلیس این موضوع را تکذیب کرده و می‌گوید: از روز گذشته کانال‌ها و گروه‌های منتسب به معاندین نظام اسلامی به صورت هماهنگ و برنامه‌ریزی شده در شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی، خبری جعلی با مضمونی بسیار سخیف علیه یکی از مقامات انتظامی شهرستان چابهار منتشر کردند. پلیس فتا و معاونت حقوقی انتظامی استان با جدیت تمام و با هماهنگی و پشتیبانی دستگاه قضایی مقتدر در اسرع وقت برخورد قاطع قانونی با قاذفین به مقام انتظامی و نشردهندگان اکاذیب خواهند داشت.
در همین راستا مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی امام جمعه اهل سنت مسجد مکی زاهدان، جمعه اول مهرماه در واکنش به انتقادات نسبت به وی درباره سکوت در موضوع تعرض به دختران نوجوان چابهاری گفت: در همین مسئله‌ای که در مورد چابهار پیش آمد و از ما و علمای منطقه انتقاد شده که چرا سکوت اختیار کرده‌اید، این سکوت ما معنادار است. ما می‌خواهیم روشن شود چه پیش آمده است. ما نمی‌توانیم بلافاصله موضع‌گیری کنیم. باید بررسی کنیم تا واقعیت روشن شود و دچار اشتباه نشویم. انتظار ما از مسئولان امر آن است که با حساسیت این موضوع را بررسی و پیگیری کنند. به ما هم پیام داده‌اند که موضوع را پیگیری می‌کنیم. خود مسئولان باید در این موضوع شفاف‌سازی کنند و توصیه ما این است در مسائل قضائی زنان، حتماً یک دستیار زن کنار بازجو یا قاضی باشد.
اما روز دوشنبه سوم مهرماه مولوی عبدالغفار نقشبندی از چهره‌های اهل سنت در شهرستان راسک با انتشار بیانیه‌ای از وقوع "جنایت هولناک تجاوز" خبر می‌دهد.
وی در این بیانیه ضمن تایید ماجرای دختران نوجوان چابهاری، تاکید کرده که پای اظهارات دختر خردسال و خانواده او نشسته است و به موجب آن موضوع را تایید می‌کند.
در بخش پایانی این بیانیه آمده است: از دستگاه قضایی می‌خواهم در اسرع وقت زوایای فاجعه را بررسی کند و این مجرمِ مفسد {مامور انتظامی} در ملا عام محاکمه و مجازات شود.
در واکنش به این بیانیه روز پنجشنبه 5 مهرماه مولوی فتحی محمد نقشبندی امام جمعه راسک پدر مولوی عبدالغفار نقشبندی طی بیانیه‌ای اعلام کرد: تایید اتهام علیه یکی از مامورین در حوزه شهرستان چابهار، اظهار نظر منسوب را خلاف بین شرعی و موازین قانونی می‌دانم. اعلام نظر قطعی در ماجرای دختران نوجوان چابهاری در حیطه مرجع قانونی و محاکم قضایی ذیصلاح است.
در واکنش به این رویدادها، فراخوان‌های اعتراضی در بسترهای رسانه‌ای منتشر شده و در نهایت شب سه‌شنبه 5 مهرماه فضای شهر چابهار متشنج می‌شود.
افرادی برای ساعتی خیابان اصلی چابهار را مسدود کرده و نیروهای امنیتی با شلیک گاز اشک آور سعی در متفرق کردن آنها داشتند. براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی پایگاه های خبری در استان حدود صد دستگاه خودپرداز در جریان این ناآرامی‌ها تخریب شده و چندین شعبه بانک به آتش کشیده شد.
با گسترش خبر در شبکه‌های مجازی این اعتراضات شدت پیدا می‌کند تا اینکه در روز جمعه 8 مهرماه فضای استان در اوج التهاب قرار می‌گیرد و حوادثی تلخ در زاهدان رخ می‌دهد.
مقامات دولتی از جمله استاندار سیستان و بلوچستان از کشته شدن 19 تن سخن به میان آورده و برخی فعالین شبکه‌های اجتماعی بلوچستان از کشته شدن 40 نفر خبر می‌دهند
بنابر اعلام دستگاه مسئول در جریان این ناآرامی‌ها، 4 نفر از نیروهای انتظامی هم به شهادت می‌رسند. از جمله‌ی این شهدا، سردار سیدحمیدرضا هاشمی معاون اطلاعات سپاه سلمان استان سیستان و بلوچستان است.
در این میان مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت عصر جمعه در گفت‌وگویی تلویزیونی با شهروندان زاهدان اظهارکرد: حادثه رخ داده در زاهدان که منجر به جان باختن ۱۹ تن شد بسیار تلخ و ناگوار است و این حادثه باید مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود چه دست‌هایی در کار بوده است که حادثه امروز در زاهدان به وجود آمده است.
همچنین ابوذر مهدی نخعی فرماندار زاهدان شامگاه جمعه در گفت‌وگویی تلویزیونی با اشاره به اینکه امروز بعد از نماز جمعه اهل تسنن زاهدان، عده‌ای معلوم الحال و از عناصر وابسته به بیگانه به کلانتری ۱۶ در مجاورت محل برگزاری نماز جمعه حمله‌ور شدند اظهارداشت:
ابتدا این افراد اقدام به سنگ پراکنی و پس از مدتی برخی از افراد حاضر در این جمع اقدام به تیراندازی کردند و به قصد تصرف کلانتری حمله ور شدند.
او گفت:
نیروهای انتظامی در واکنش به این حمله، اقدام متقابل کردند و به دفاع از کلانتری پرداختند که در این بین تعدادی از نیروهای نظامی، انتظامی و مردم مجروح شدند و تعدادی نیز در پی تیراندازی‌ها کشته شدند.
در زاهدان این اعتراضات با خسارت بیشتری رو به رو بود طوری که تعداد زیادی بانک، چندین خودروی آتش‌نشانی، آمبولانس، ساختمان شهرداری و چندین مغازه و اماکن عمومی شهری در این اعترضات در آتش می‌سوزد.
همچنین در ادامه رسانه‌های مختلف بلوچستان از ورود عناصر گروه «جیش الظلم» به صحنه درگیری‌ها و به بر عهده گرفتن مسئولیت حوادث روز جمعه خبر دادند.
در همین راستا فرمانده کل سپاه در پیامی به مناسبت شهادت جمعی از پاسداران و بسیجیان مدافع امنیت در زاهدان اعلام کرد:
انتقام از خون شهدای سپاه و بسیج و مردمانی که قربانی جنایت جمعه سیاه زاهدان شدند را در دستور کار خود می‌دانیم.
از جمله دیگر حوادث که دهم مهرماه مخابره شد، واکنش مولوی عبدالحمید به حوادث جمعه زاهدان بود. بنا بر آنچه پایگاه اطلاع‌رسانی وی منتشر کرده، عبدالحمید بر لزوم "محاکمه و مجازات کسانی که مردم را به ناحق کشته‌اند" تاکید می‌کند.
وی با بیان اینکه ماموران سمت مردم تیراندازی کرده‌اند، گفت
"متاسفانه فاجعهای در این روز رخ داد و ظلم بزرگی صورت گرفت که در نوع خودش بی‌سابقه است. در این حادثه سمت افراد بی‌سلاح و بی‌دفاعی که وضو گرفته و فقط برای ادای نماز جمعه عازم مصلی شده بودند تیراندازی شد. طبق گزارش‌ها بیش‌از 40 نفر افراد نمازگزار به شهادت می‌رسند و بیش‌از 100 نفر نیز در این حادثه خونین مجروح می‌شوند که آمار زخمیهایی که جان خود را از دست داده‌اند را نداریم و احتمال افزایش جان باختگاه این حادثه بسیار زیاد است.
اگر این مسیر ساده اتفاق می‌افتاد، قطعاً شاهد آتش زدن بانک‌ها و خیابان‌ها نبودیم."
آنچه مشخص است روایت مولوی عبدالحمید با روایت رسانه‌های رسمی و خبرگزاری‌های داخلی کشور فاصله معناداری دارد. البته صداوسیمای استان با انتشار تصاویری از تجمع جلوی کلانتری بخشی از این نامعادله را حل کرد.
آنچه روشن است، عدم شفاف سازی درست و به موقع ماجرای تعرض به دختر نوجوان در بلوچستان توسط نهادهای مسئول یکی از عوامل اصلی شکل گیری این بحران بود. از سوی دیگر مسدود کردن بستر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در زمان التهابات سیستان و بلوچستان فضا را برای ارائه روایت‌های مختلف و بعضاً متناقض و به ویژه عرض اندام دوچندان رسانه‌های خارج کشور در جریان حوادث اخیر زاهدان فراهم کرد. موضوعی که عملا باعث شکل‌گیری تصویر غلط درخصوص آنچه در زاهدان گذشت شد.
