نشست تخصصی «پیشرفت منهای برجام» در اندیشکده برهان برگزار شد.

«اندیشکده برهان» همزمان با نقض عهد ایالات متحده آمریکا در توافق هسته‌ای، نشست تخصصی «پیشرفت منهای برجام» را با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران از جمله آقایان دکتر ساسان شاه‌ویسی، عضو هیئت علمی دانشگاه، دکتر رضا سراج، رئیس اندیشگاه آفاق انقلاب اسلامی و محمدجواد اخوان، مدیر اندیشکده برهان برگزار کرد.

در ابتدا مدیر اندیشکده برهان ضمن ارائه توضیحاتی اجمالی درباره محورها و جزئیات نشست، اظهار داشت:

«ما هم اکنون در مقطع مهمی از تحولات کشور هستیم. نظام سلطه هجمه بسیار شدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرده و صراحتا از بازگشت تحریم‌ها به جهت ضربه به نظام و ملت ایران سخن می‌گوید. در این 3 سال پس از برجام، یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها، نسبت‌سنجی میان برجام و پیشرفت کشور، خصوصاً در حوزه اقتصادی بوده و هست. اکنون که برجام با خروج آمریکا از آن، وارد دوره‌ی جدیدی شده، باید پاسخ روشن‌تری به این پرسش داده شود که پیشرفت از کدام مسیر باید صورت بگیرد؟ و چه اقداماتی در این زمینه باید صورت پذیرد؟

نشست امروز ما پاسخی است در سطح نخبگانی به اقدامات ایالات متحده آمریکا و برخی واکنش های داخل کشور که نسبت به وضعیت کنونی و دوره جدید برجام رخ داده است. در این راستا از کارشناسان و اساتید این زمینه دعوت کردیم تا از بیانات ایشان استفاده نماییم.»

در ادامه دکتر ساسان شاه‌ویسی به عنوان سخنران اول نشست، به بازخوانی تاریخی دو رویکرد درون‌زا و توسعه‌گرا از عصر مشروطه تاکنون پرداخت:

«مطالبه ما در دوره مشروطه این بود که می‌خواستیم بهتر باشیم. انقلاب اسلامی را نیز به این منظور صورت دادیم که بهتر باشیم. این بهتر بودن به چه معناست؟ اندیشه‌ها و رهنمودهای حضرت امام خمینی(ره) و آرمان‌ها و ارزش‌های ما در ابتدای انقلاب که قرار بود نقش مهمی در معماری نظام ما داشته باشد، چه میزان در سیاست های دولت‌ها از ابتدا تاکنون ظهور و بروز داشته است؟

از همان زمان مشروطه، ملت ایران به دلایل مختلف از جمله ناکارآمدی نظام حاکم و نیز مشاهده پیشرفت‌های غرب، دچار خودباختگی شد. خودباختگی به این معنا که نظام حاکم بر ایران نمی تواند نظام مطلوب مردم خصوصاً معیشت مردم را سازماندهی نماید. متأسفانه سیاستمداران داخلی معتقد بودند که از داخل نمی توان این وضعیت را اصلاح نمود و به این ترتیب چرخه معیوب وابستگی به بیرون از اینجا شکل گرفت؛ در حالی که چرخه ساخت و تولید در کشور حرکت روبه‌جلو پیدا نکرد و زیرساخت های اقتصادی به‌طور صحیح و اصولی تشکیل نشد. در واقع به جای پروش قابلیت‌های سرزمینی خود، درون‌مایه ضعیف خود را در اختیار تفکر برون‌گرای به اصلاح ثروت‌ساز قرار دادیم.»

ایشان در پاسخ به پرسش یکی از حاضرین در رابطه با دلایل بوجودآمدن وضعیت اقتصادی فعلی و اثر سوءمدیریت دولت‌ها از ابتدای انقلاب تاکنون، افزود:

«واقعیت این است که بعد از زمان جنگ، ما احساس نیاز جدی به تحول در حوزه اقتصاد کشور نکردیم و شاید بیشترِ اهتمام و توجه ما پس از جنگ، به حوزه سیاسی و امنیتی بوده است. لذا ما بعد از جنگ و تا سالیان سال، دغدغه جدی در حوزه اقتصاد نداشتیم و اقتصاد ما تقریباً طی این چهار دهه، دچار رکود در مبانی بوده است.

ما هنوز هم متأسفانه باور دانشی در حوزه اقتصاد ملی نداریم. به‌عنوان نمونه هنوز هم که هنوز است، بحث «آمایش سرزمینی» را به طور دقیق و کامل در این کشور انجام نداده ایم. نظام اقتصادی ما رویکرد درستی در قبال استفاده از نسل جدید ندارد و در این حوزه نیز، همانند بسیاری از حوزه‌های دیگر کشور، هنوز دچار چرخش نسلیِ صحیحی نشده‌ایم.»

دکتر رضا سراج، سخنران بعدی، در این نشست پیرامون ضرورت تبیین منظومه راهبردی مبتنی بر ظرفیت‌های بومی، بیان داشت:

«کشورها برای رسیدن به توسعه یا پیشرفت نیاز به یک منظومه راهبردی دارند. منظومه راهبردی مستلزمِ داشتن یک «استراتژی ملی» است که خود شامل دو زیراستراتژی است: 1. استراتژی امنیت ملی 2. استراتژی توسعه

در جمهوری اسلامی ایران سند چشم‌انداز به عنوان استراتژی ملی تعیین شد. انتخاب های ملی نیز با جهت‌گیری حفظ هویت انقلابی و اسلامی مشخص شد. متأسفانه ما در زیراستراتژی دچار چالش شدیم. عده ای از نخبگان توسعه‌گرایی را از سند چشم‌انداز برگزیدند و معتقد بودند با توسعه گرایی می توان به اهداف سند چشم‌انداز رسید و در عین حال رهبر انقلاب زیراستراتژی پیشرفت را مطرح نمودند.

راهبرد توسعه به صورت لیبرال و نئولیبرال در کشور ما پیاده شد و هم اکنون زیراستراتژی توسعه و امنیت ملی ما را دچار مخاطره کرده است.

این پرسش باید پاسخ داده شود که کدام مسیر می تواند برای رسیدن به استراتژی ملی مناسب باشد؟ توسعه لیبرال یا الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت؟

استراتژی امنیت ملی از نگاه بنیان‌گذار انقلاب حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، می‌بایست هم حفظ‌محور باشد هم بسط‌ محور.

اما غرب گرایان برداشت غلطی را از استراتژی امنیت ملی ارائه دادند تا مسیر توسعه‌گرایی لیبرال را هموار نمایند. آنها به دروغ گفتند رویکرد انقلاب اسلامی ابتدا بسط‌محوری بود اما پس از جنگ تنها رویکرد نظام، حفظ‌محوری است. این تحریفی بود در انقلاب. آنها با اتخاذ این رویکرد تحریف شده حتی نتوانستند به حفظ نظام کمک نمایند؛ چرا که استراتژی امنیت ملی با توجه به قدرت ملی تعیین می شود و مسیر توسعه لیبرالی با تبدیل نمودن کشور به مصرف کننده و نه تولیدکننده، افزایش واردات، تغییر سبک زندگی و تضعیف فرهنگ، ایجاد فاصله طبقاتی و ... قدرت ملی را تضعیف می‌نماید. تجربه دهه 70 و نیز وضعیت کنونی، نشان داد که این رویکرد و ایده اصلی جریان غرب‌گرا شکست خورده است.

اکنون که آمریکا -که خود از برجام خارج شده و جنگ اقتصادی علیه ملت ایران به راه انداخته است- می‌خواهد کاری کند که جامعه جهانی تصور کند ایران دوباره به میز مذاکره برگشته است، این تجربیات تاریخی باید تبیین شوند. در واقع حوادث 5ساله گذشته، بهترین دلیل هست که مردم متوجه شوند کلید حل مسائل دست آمریکا و غرب نیست.

مشکل فعلی کشور، رهبری نظام در سطح کلان نیست، بلکه مشکل، مرعوب بودن برخی از حکم‌رانان کشور در مقابل غرب و نیز خودکم‌پنداری آنان است که حاصل چنین رویکرد توسعه‌گرایانه لیبرالی است.

مردم ما با کسب این تجربیات مهم، در معرض انتخاب بین این دو مسیر، یعنی توسعه لیبرالی یا پیشرفت درون‌زا، قرار دارند. در واقع انتخابات های آینده نیز ناظر به انتخاب بین این دو گفتمان است: توسعه و تحقیر یا عزت و پیشرفت.»

در پایان این نشست از کتاب «توسعه از کدام مسیر؟» با موضوع بررسی تطبیقی الگوهای توسعه برون‌زا و پیشرفت درون‌زا، و کتاب «جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران» نیز رونمایی شد.

کتاب‌های «توسعه از کدام مسیر؟» و «جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران» که در حاشیه نشست «پیشرفت منهای برجام» رونمایی شد، حاصل تلاش جمعی از پژوهشگران اندیشکده برهان بوده و از سوی انتشارات دیدمان به زیور طبع آراسته گردیده است.

« چالش‌های توسعه‌گرایی در تضارب نظریات غربی »، «تجربه ونتایج الگوهای توسعه در جهان»، «تجربه توسعه‌گرایی در عصر قاجار و پهلوی»، «پیشرفت در منظومه فکری امامین انقلاب اسلامی»، «اجزا و ابعاد پیشرفت درون زا» و« چالش‌های تحقق الگوی پیشرفت بومی درونزا در ایران» عناوین فصل‌های 6 گانه این کتاب «توسعه از کدام مسیر؟» هستند. همچنین «ناکارآمدی گزینه تغییر رژیم و روی آوری به سیاست جنگ اقتصادی»، «چرا جنگ اقتصادی علیه ایران»، «راه کارهای کلان برای بازیگری ایران» و «لزوم توجه به اقتصاد مقاومتی» عناوین فصل‌های 4 گانه کتاب «جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران» هستند.