ناگفته‌های شمخانی از دوران دفاع مقدس

علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در گفتگویی که از شبکه سوم سیما پخش شد درباره نقش خود و شناختی که از تحولات کشور دارد، گفت: شاید فصل خوبی برای گفتگو پیرامون جنگی که بیش از چهل سال پیش آغاز شد باشد. بالاخره ما یک جنگ پیش از جنگ داشتیم. من مدت هاست درباره جنگ صحبت نکرده ام و دوست نداشتم صحبت کنم که در مورد آن توضیح می‌دهم.

وی با بیان اینکه چرا با ما مصاحبه می‌کنید و تاکید دارید آنها فرماندهان جنگ هستند، اظهار داشت: ما چرا نباید از ابن خصلت دوری کنیم که فرمانده یک میدان نباشیم. آدمی که در گذشته بماند مُرده است. ما قبل از جنگ، پیروزی انقلاب و قبل از انقلاب مبارزه با شاه را داشته ایم؛ چرا آنها را رد کرده ایم و در جنگ مانده ایم.

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه ما بعد از جنگ نقش داشتیم و امروز هم نقش داریم، تاکید کرد: اعتقاد من این است آدم در هر صحنه‌ای که نقش می‌گیرد باید در آن نقش، قهرمان باشد.

شمخانی با بیان اینکه آدم یک خط است و نقطه نیست، اظهار داشت: آدمی که توانمند است نمی‌تواند بگوید در جنگ توانمند بودم و بعد از آن ناتوان شدم و یا در مبارزه با شاه توانمند و بعد از آن ناتوان شدم، این آدم مشکل دارد. به این دلیل باور من این است که نباید در گذشته باقی بمانیم و باید از گذشته عبور کنیم.

وی افزود: ما مقام مسئولی که در جنگ حضور داشته و صحبت نمی‌کند و در عین حال مقام مسئولی که در جنگ نبوده و از آن صحبت می‌کند زیاد داریم. ما در جنگ، پیروزی و ناکامی داشته ایم اما وقتی خاطره گویی شروع می‌شود به صورت طبیعی در جایگاه قهرمان قرار می‌گیریم و دیگران را نادیده می‌گیریم. من این موضوع را در خیلی از نوشته‌ها می بی نم و خدا را شکر می‌کنم که آلوده به آن نشده‌ام.

دبیر شورای عالی امنیت ملی خطاب به کارشناس برنامه، بیان کرد: اولین مصاحبه‌ای که آن زمان گرفته اید با من بود. من فرمانده سپاه خوزستان بودم. ببینید با اولین فرمانده ای که مصاحبه گرفتید من بودم. آنجا توضیح دادم جنگ چه بود و چرا شروع شد.

استرس دارم درباره جنگ صحبت کنم

شمخانی با بیان اینکه جنگ به فرماندهان نیست و فرماندهان جنگ هم فقط مشهور نیستند، اظهار داشت: چه افراد گمنامی هستند که اصلاً اسمی از آنها نیست به همین جهت تعریف از خود و کوچک شمردن نقش دیگران گناه بزرگی است بنابراین بنده اصلاً استرس دارم در مورد جنگ صحبت کنم.

مصاحبه کننده در واکنش به اظهارات شمخانی، گفت: اصلاً بنیان گذار این وضعیت شما بودید، چرا ما باید سوال بپرسیم؟، چرا خودتان بیان نمی‌کنید؟، بالاخره در مواردی شما نقش داشتید؛ بالاخره جنگ هدفی داشته است و شما در خوزستان با تمام وجود آن هدف را درک کرده اید. شما در این جنگ تاثیر داشته اید و نامه معروفی که نوشته اید موجود است. شما چه حرفی برای این نسل دارید؟ این تجربه چگونه می‌تواند میراثی باشد که این نسل از آن استفاده کند؟

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه ما از ابتدای جنگ، دشواری در تقسیم مأموریت داشتیم، اظهار داشت: در کشور، تقسیم مأموریت نانوشته ای وجود داشت که برخی را مأمور جنگ و برخی را مأمور زندگی کرده بود اما طرف مقابل ما اینچنین نبود. اگر مقایسه کنیم فرمانده جنگ عراق یعنی «صدام حسین» هم رئیس جمهور، فرمانده جنگ، استاندار بود و هم در میدان توپ می‌زد بنابراین اگر بپرسند چرا در فلان صنعت رشد کردید و در فلان صنعت رشد نکرده اید باید گفت، دلیلش آن بود که ما تقسیم کار کرده بودیم.

شمخانی گفت: ما در جنگ چند راهبرد داشتیم مانند «جنگ، جنگ تا پیروزی» براین اساس ما با آن ساختار و راهبردی متنوع آغازگر دفاعی بودیم که بدون پیش بینی دشمن و محاسبه دشمن شکل گرفت و آن را زمین گیر کرد.

وی با طرح این پرسش «علت زمین‌گیری چه بود؟»، اظهار داشت: راه‌های مختلفی برای مقابله با دشمن وجود داشت. یک راه تخمین سلاح و توپ و تانک بود. یک راه رویکرد «چه گوارایی» بود و یک راه هم ترکیبی بود که مردمی هم بود و از سوی سپاه طراحی شد.

نه کاسترو را می‌شناختیم و نه دافوس ارتش را

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه ما نه کاسترو را می‌شناختیم و نه دانشکده دافوس ارتش را، گفت: ما یکسری کتاب خوانده بودیم ولی یک تجربه داشتیم، تجربه رینگ بوکس که سپاه مولود رینگ بوکس سبک وزن و انتقال به وزن‌های بالاتر. من با سپاه خرمشهر و شهید جهان آرا، همکلاس نبودیم، ما هم مبارزه بودیم. این عوامل باعث شد که پازل‌های جنگ را به خوبی بچینیم.

شمخانی با اشاره به اینکه تنها شغلی که برای خود فرهنگ ساخت، جهاد هشت سال دفاع مقدس است،افزود: اوایل جنگ که بسیج در اختیار سپاه نبود. بسیج مجد بود که در جنگ هم آمدند، ولی فرماندهانی که اینها را آموزش می‌دادند می‌گفت نماز بخوان، سیگار نکش، فحش نده، نماز شب بخوان، ولی خودش این کارها را انجام نمی‌داد. یک بسیج سپاه شکل گرفت که می‌گفتند خلاف قانون است که وقتی می‌گفت نماز بخوان، خودش هق هق گریه‌اش در چادر بود و سیگار نکش سیگار نمی‌کشید و وقتی می‌رفت جبهه همراهش بود، یعنی قبل از نیرویش در سنگر حمله حاضر بود. اینها یک هم فرهنگی بین فرماندهان و مردم ایجاد کرد و در احساس یکپارچگی فاقد تبعیض این منبع جوشان فوران کرد.

وی با بیان اینکه بدون تردید نیروهای سپاه یا طلبه، دانشجو، معلم و کاسب بودند، گفت: نه آنهایی که بعداً درجه گرفتند! همه برادر بودند و یک لباس بر تن داشتند. نوع نگاه انقلاب در دوران جنگ به مردم این بود که از آنها، مردم افتخارآفرین بیافریند نه شورش‌گر.

دبیر شورای عالی امنیت ملی اظهار داشت:دشمن منتظر بود در خوزستان توسط عرب‌ها تانک‌هایش گلباران شود، ولی جای جای مرزهای خوزستان و غرب و شمال غرب کشور منهای کردستان که برخی جریانات ضد انقلاب در آنجا فعال بودند، محل گلوله باران صدام بود، کلی شهید دادند. قسمت عمده شهدای خوزستان عرب هستند ناشی از همین است.

شمخانی اظهار داشت: جایی صحبت کردم که برای من مشخص کنید آیا حمله صدام به ایران، حمله به ایران است و همه باید بسیج شوند یا سپاه پاسداران باید بسیج شود؟ ما حتی توانستیم موتور سپاه را به مرکز مدیریت جنگ تبدیل کنیم.

وی با بیان اینکه جنگ محل تبدیل باورهای دینی به محورهای عملیاتی بود، گفت: جایی صحبت کردم و گفتم اولین شبیخون در اهوازیه مبتنی بر این سخنرانی شکل گرفت که در تاریکی گفتم هرکس می‌خواهد برود، برود. من از ابا عبدالله این را آموخته ام و یادم نمی‌آید کسی رفته باشد.

دبیر شورای عالی امنیت ملی خاطرنشان کرد: اولین شکستی که به دشمن وارد شد در سوسنگرد بود و دو خاصیت نیز داشت. نخست آنکه دشمن را شکست دادیم و دوم آنکه، دشمن را می‌توان با حداقل‌ها شکست داد.

شمخانی با بیان اینکه نامه‌ای که من نوشته ام برای زمانی است که دشمن در سوسنگرد عقب نشینی کرد، یادآور شد: آن زمان، زبان ما دراز شد و این نامه را نوشتم که بگویم ما آماده شهادت هستیم اما سلاح نداریم. البته من فکر نمی‌کردم این نامه این طور بازتاب داشته باشد، از این نامه‌ها زیاد دارم و اصلاً برای کسی رو نکرده ام.

اجازه ندادیم هفت تا جنگ رخ دهد

وی تاکید کرد:سال ۱۳۹۹ است و اگر صدامی بود و از من بپرسید اگر بعد از ۴۰ سال جنگی شروع می‌شد می‌جنگیدید؟ پاسخ من این خواهد بود که ما نمی‌گذاشتیم جنگی شروع شود. ما اجازه ندادیم هفت تا جنگ رخ دهد.

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه آنچه موجب پیروزی خون بر شمشیر شد، فرهنگ عاشورایی بود، تاکید کرد: بسیج و سپاه در این فرهنگ ممزوج شدند و توانمندی ای ایجاد کردند. برخی در طول جنگ وسوسه شدند بسیج را از سپاه بگیرند. کسانی که با فرهنگ شجاعت تصمیم گیری، خلاقیت و ابتکار و بصیرت بزرگ شدند محاسبه وجود خدا را در تصمیم‌های خود کامل رعایت می‌کنند. این عقیده بن بست نمی‌شناسند.

شمخانی با طرح این پرسش که تولیدات افتخارآمیز را چه کسی پایه گذاری کرد؟ اظهار داشت: زمانی که جهاد به اداره زندگی آمد، «سد کرخه» ساخته شد و هر جا فرصت پیدا کرد پایگاه ستاره خلیج فارس را ساخت. در همین «سد کرخه» سپاه یک تابلوی بزرگ «مامی توانیم» تنظیم کرد و یکی از مسئولان هم اصرار داشت تابلو را از آنجا بردارید می‌گفت، چرا این را زده اید! شما پیمانکار بودید. درست بود اما باید با بیان دیگری می‌گفت. آن تقسیم کار منجر شد برخی توانمندی‌ها رشد کند و برخی توانمندی‌های که زیر سوال است رشد نکند.

وی با بیان اینکه جنگ در سال ۵۹ و جنگ در سال ۹۹ تعریف یکسانی ندارد، افزود: تعریف قدرت، یکسان نیست و ناشی از تحولات جهانی است. فهم بشری در سال ۹۹ نسبت به سال ۵۹ متفاوت است و دیگر عوامل قدرت تک بعدی نیست. این معادلات در سال ۵۹ و ۶۷ نبود.

دبیر شورای عالی امنیت ملی خاطرنشان کرد: ما چقدر در جنگ، عملیات داشتیم که برخی به ما نامه نوشتند این کار را نکنید. ما می‌توانستیم یا عملیات انجام دهیم و فردا ریشخند کسی که نامه نوشته را متحمل شویم یا عافیت طلبی کنیم، ولی ما هرگز عافیت طلب نشدیم. اگر در عملیات آزادسازی مهران شکست می‌خوردم یقه من را می‌گرفتند ولی من عملیات را انجام دادم.

شمخانی تاکید کرد: حتماً درک امروزی که از جنگ داریم در سال ۵۹ نداشته ایم. عراق می‌خواست، جنگ پاسگاهی کند. دشمن در ۱۵ کیلومتری اهواز بود و توپخانه ای داشت و ما توپخانه نداشتیم و فردی که آنجا بود نمی دانم خالی می‌بست، او گفت: ما بصره را با خاک یکسان کرده ایم و تعریف او از آتش چیز دیگری بود.

وی با بیان اینکه ما پس از جنگ، آن را به یک گفتمان بازدارندگی تبدیل کرده ایم، گفت: بعد دیدیم تعبیر بازدارندگی کافی نیست باید به شکل دائم عوامل بارز تولید بازدارنگی را تغییر دهیم.

مولفه های جنگ تغییر کرده است/انسجام ملی در زمان جنگ بسیار قوی‌تر از امروز بود

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه امروز هم باید متحد شویم تا با جنگ مقابله کنیم، تاکید کرد: اصولاً مولفه‌های جنگ تغییر کرده و ابزار جنگ به شکل دیگری عمل می‌کند. صبح شاهد قیمت دلار و بعد از ظهر شاهد سقوط بورس هستیم.

شمخانی با بیان اینکه انسجام ملی در زمان جنگ بسیار قوی‌تر از امروز بود، چون دشمن ملموس‌تر بود، اظهار داشت: اتفاقاً مردم در جنگ تحمیلی خوب فهمیدند دشمن با چه هدفی می‌آید ولی امروز چون آمبولانس، خانواده شهید، بوی باروت و … وجود ندارد، ولی جنگ وجود دارد ما نتوانستیم یا دشمن حائل شد ما بین اینکه ما در جنگی هستیم و باید همه متحد شویم و با این جنگ مقابله کنیم. اگر مردم مطلع شوند که شما نتوانستید این کار را انجام بدهید. تلویزیون سعودی که به زبان فارسی منتشر می‌شود تلویزیون ملکه انگلیس و سیا قسمتی از جنگ برای تحقیر ملت ایران هستند.

وی در ادامه سخنانش با بیان اینکه صدام حسین که به تنهایی با ما نمی‌جنگید، افزود: ما با همه آنها جنگیدیم و امروز هم تجمیع قوایی وجود دارد که در فناوری از ما برتر است. ما در مرحله جنگ پیش از جنگ هستیم و باور نداریم جنگی علیه ما وجود دارد.

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه بقای ایران بدون یکپارچگی ممکن نیست، ا ظهار داشت: مهمترین دغدغه ما همین است و معتقدم ما دیگر فرصت سعی و خطا نداریم؛ حق و باطل بودن برای پیروزی در جنگ کافی نیست و هر کاری روش خود را دارد. حکومت کردن و جنگیدن روش دارد.

قیافه‌های ما تکراری است

شمخانی با بیان اینکه یکی از نقاط ضعف ما این است که ما قیافه مان تکراری است، گفت: یکی از نقاط ضعف ما این است که قیافه‌های ما تکراری است. فکرمان در افراد مختلف متفاوت است. برخی‌ها ترمز کرده‌اند و آدمی که ترمز کند، مرده است.

وی افزود: باید در طول این سال‌ها چهره‌های جدیدی را پرورش می‌دادیم و این فهم را منتقل می‌کردیم، اما ما در این زمینه خساست به خرج دادیم و این نقطه ضعف ماست. البته انقلاب رویش داشته است، ولی ما صندلی‌هایمان را ترک نمی‌کنیم که این رویش گویاتر و ملموس‌تر شود. مدل انقلاب در دفاع از یک حاکمیت دینی، مبتنی بر مردم متناسب با زمان، مدل موفقی بوده است، هنوز هم این مدل می‌تواند موفق باشد، به شرط اینکه کارکردهایش را اول اینکه متناسب با زمان کند و دوم اینکه چهره‌هایش ثابت نباشد.

دبیر شورای عالی امنیت ملی اظهار داشت: این فقط گراز است که تغییر مسیر نمی‌دهد. می‌گویند گراز فقط مستقیم حرکت می‌کند ولی آدم اینگونه نیست. مدل ۹۹ با ۵۹ متفاوت است. من تا آخر پای انقلاب هستم، ولی به این مفهوم نیست که تا آخر رئیس باشم.

شمخانی با بیان اینکه مسئولین دو دسته هستند، تصریح کرد: کسانی که در خط مقدم هستند و کسانی که در خط مقدم نیستند و خوش بین هستند.

وی با بیان اینکه ما مسائل را اول به انقلاب، بعد به جنگ و بعد چهل سال پس از جنگ و سپس شرایط امروز ارجاع می‌دهیم، اظهار داشت: ما باید این را قبول کنیم که ضعف داریم و در رفع ضعف رودربایستی نشان ندهیم. ما هرگز عافیت طلب نشدیم و در روشی جنگیدیم که آزادسازی به همراه داشت.

در جنگ هستیم؛ دشمن را باید مایوس کنیم

دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه باید در مسیری که چاره‌ای غیر از آن نداریم قاطع بود، تصریح کرد: دشمنی امروز بسیار وسیع‌تر از دیروز است. مطمئن باشید هیچ کس به ما حمله نخواهد کرد. هیچ پل و خانه‌ای خراب نخواهد شد؛ اما ما در جنگ هستیم و همه باید قبول کنیم با حداقل خسارت دشمن را مایوس کنیم تا به جنگ ادامه ندهد. حتماً کسی به ما حمله نخواهد کرد و نمی‌تواند حمله کند و ما قدرت دفاع از خود را داریم.

شمخانی گفت: دشمن هدفش ایران است و ما مبتنی بر تجربیات جنگ تحمیلی می‌توانیم پیروز شویم و این فرهنگ عاشوراست که ما را نجات می دهد.

«خبرگزاری مهر»