آزمون تاریخی مجلس یازدهم!

نسیم آنلاین ؛ علیرضا فقیهی راد: 5 سال از توافق برجام که بنا بود مشکل آب خوردن کشور را هم حل کند، تحریم ها را لغو کند، موجب گشایش اقتصادی کشور شود و تعاملات تجاری ایران در دنیا را رونق دهد می گذرد، اما امروز چیزی جز یک سند یکطرفه علیه ایران از آن باقی نمانده است. توافقی یکسویه که تنها ایران در آن تعهداتی دارد و آمریکا از آن خارج شده، تحریم ها را بازگردانده و تحریم های جدیدی نیز اعمال کرده است. از آن سو کشورهای اروپایی نیز کاملا همسو و همراه با راهبرد فشار حداکثری آمریکا عمل کرده و تمامی تبادلات بانکی و تجاری خود با ایران را متوقف کرده اند. فروش نفت ایران به اروپا به صفر رسیده و کشورهای اروپایی با بدعهدی تمام نه تنها تعهدات خود ذیل ضمیمه 2 برجام را انجام نداده اند بلکه حداقلی ترین وعده آنها یعنی سازوکار تبادلات مالی بشردوستانه موسوم به اینستکس را هم عملی نکرده اند. از آن سو هم پرونده هسته ای ایران را به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارجاع داده و علیه ایران قطعنامه صادر کردند.

لذا طی این سال ها برجام تنها توافقی یکجانبه علیه ایران بوده است، توافقی که تعهدات وسیع و گسترده برای ایران داشته و طرف های مقابل با دریافت سیگنال ضعف و انفعال از سوی دولت ایران تعهدات خود را انجام نداده و حتی تحریم های جدیدی نیز وضع کردند. مهمترین علت پیشبرد این روند از سوی آمریکایی ها و اروپایی ها، انفعال دولت ایران بود، آنچنان که اگر در دوره اوبامای دموکرات و مودب و باهوش! که با تمدید قانون ایسا، وضع قانون ویزا و... برجام را صریحا نقض کرده بود واکنشی متقابل و درخورانجام شده بود آمریکا گام های بعدی را برنمی داشت.

متاسفانه فرصت بعدی برای ایجاد توازن در تعهدات طرفین، 18 اردیبهشت 97 بود، یعنی زمانی که آمریکا رسما از برجام خارج شد بود که با انفعال دولت و همسویی مجلس دهم به ریاست علی لاریجانی این فرصت هم سوخت. حسن روحانی با خوشحالی اعلام کرد شر یک موجود مزاحم از برجام کم شد و ما ادامه برجام را با اروپایی ها پیگیری می کنیم. اروپایی ها طی این دوسال تنها با وعده ایران را در برجام معطل نگه داشته بدون آنکه در عمل کاری انجام دهند. از طرف دیگر از 18 اردیبهشت 98 ایران پنج گام کاهش تعهدات را برداشت که بیشتر جنبه سیاسی و نمایشی داشت. پنج گامی که هیچگاه به حوزه های تعهدات اساسی و سخت ایران در برجام ورود نکرد و بیشتر جنبه نمادین پیدا کرد تا عملا این فرصت پنج گام کاهش تعهدات نیز از بین برود. در بیان سطح پایین بودن این گام ها همین کفایت است که طرف های اروپایی هیچ واکنش جدی نشان ندادند و به اظهارات رسانه ای اکتفا کردند چرا که می دانستند ایران همچنان پایبند به تعهدات اساسی و حیاتی خود در برجام مانده است.

با این شرایط افکار عمومی مطالبه تغییر بنیادین در تعهدات برجامی را از دولت داشت، اما در یکی از آخرین بهانه سازی ها حسن روحانی اعلام کرد: «اگر برجام را یک سال دیگر نگه داریم، تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و براحتی می‌توانیم سلاح لازم را خرید و فروش و به دنیا صادر کنیم.» تا با این بهانه تراشی کماکان ایران را تعهدات برجامی پایبند نگه دارد.

از سویی آمریکا با طراحی قبلی که می دانست تحریم تسلیحاتی ایران در 27مهرماه منقضی می شود، چند سناریو برای تمدید آن طراحی کرد. در آخرین اقدام، آمریکا با وجود خروج از برجام با استناد به بند 10 قطعنامه 2231 که به عنوان پشتوانه برجام توسط شورای امنیت سازمان ملل صادر شد، مدعی است شان هیات موسس برجام را دارد و می تواند اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه را فعال کند و مانع از انقضا تحریم های تسلیحات متعارف ایران گردد. لذا آمریکا در 30 مردادماه با استدلال مذکور نوتیفیکیشنی به اعضای شورای امنیت داد و نسبت به عدم پایبندی اساسی ایران به تعهدات برجامی اعلام شکایت کرد تا به ادعای خود با فعال شدن مکانیسم ماشه تمامی تحریم های تعلیق شده شورای امنیت در 30 شهریورماه بصورت خودکار بازگردند و تحریم تسلیحاتی نیز بصورت دائمی تمدید شود.

از این سو آنچنان که دولت در سال های گذشته نیز عمل کرده است، حتی در برابر فعال شدن مکانیسم ماشه و ازبین رفتن ته مانده های برجام نیز واکنشی درخور نخواهد داشت. متاسفانه دولت و دستگاه سیاست خارجی با اتخاذ استراتژی منفعلانه صبر و انتظار، منتظر روی کارآمدن جوبایدن دموکرات هستند. جوبایدن دموکراتی که سال ها در قامت معاون باراک اوباما به عنوان طراح اصلی تحریم های موجود علیه ایران مشغول خصومت ورزی بود. جوبایدن و مشاوران آنها نیز اعلام کرده اند در صورت انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور برجام را با شرط اضافه شدن مسائل موشکی، منطقه ای و حقوق بشر می خواهند و ایران باید تغییر رفتار دهد. لذا در عمل تفاوت ماهوی مابین جوبایدن و ترامپ نیست و هر دو در اهداف خود علیه ایران یعنی تغییر رفتار و تغییر رژیم یکسان عمل می کنند، تنها در روش های متفاوت رفتار می کنند.

بنابراین از منتظران ایرانی جوبایدن که درانتظار سراب کشور را شرطی و معطل انتخابات آمریکا کرده اند انتظاری نیست. در این میان مجلس یازدهم که با ادعای انقلابی گری روی کارآمده در شرایط حساس و مهم تاریخی قرار گرفته است، آیا همچون مجلس لاریجانی که برجام را در 20 دقیقه تصویب کرد و هیچ اقدام متقابلی در برابر بدعهدی های طرف مقابل نکرد عمل خواهد کرد یا به ادعاهای خود رنگ عمل می پوشاند و ریل روند کشور را از نگاه به غرب به سمت داخل تغییر جهت می دهد.

مهمترین تعهدات ایران در برجام که طرف های مقابل نیز به شدت روی آن حساس هستند و حتی از غنی سازی 20 درصد نیز برای آنها مهمتر است، مساله نظارت ها، بازرسی های ویژه و منحصر بفردی است که ایران متعهد شده است. ظریف در نامه خود به شورای امنیت سازمان ملل اعلام می کند از مجموع بازرسی های آژانس 92 درصد آن از ایران انجام می شود، عددی خیره کننده و بسیار نگران کننده که بنا به تجربه موجبات خسارت های متعددی از جمله جاسوسی ها و خرابکاری های متعدد بوده است.

لذا مجلس شورای اسلامی باید به وظیفه تاریخی خود عمل کند و در این آزمون مهم بصورت جدی ورود کند و طرح سه فوریتی با محتوای لغو تمامی تعهدات ایران در حوزه نظارت ها، بازرسی ها، اخراج بازرسان آژانس، برچیدن دوربین ها، لغو اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و خاتمه دادن به تمامی تعهدات برجامی را اعلام کند. اقدام مجلس نباید نمایشی و صرفا با کارکردی سیاسی باشد، باید واقعی و کاملا عینی و روی نقاط اصلی تعهدات ایران یعنی نظارت ها و بازرسی ها متمرکز باشد. اقدام فوری مجلس باید کاملا معتبر، با ضمانت اجرا و همسطح با اقدامات طرف های مقابل باشد و توازن واقعی را برگرداند.