تنها راه مقابله با فعال سازی مکانیسم ماشه

نسیم آنلاین ؛ علیرضا فقیهی راد: با نزدیک شدن به تاریخ انقضای تحریم تسلیحات متعارف ایران در اکتبر 2020(مهرماه)، آمریکا با وجود خروج از برجام، با استناد به بند 10 قطعنامه 2231 مدعی است می تواند از مکانیسم ماشه مندرج در بند 11 قطعنامه 2231 جهت تمدید تحریم تسلیحاتی و بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه ایران استفاده کند.

آمریکا ادعا می کند به استناد به قطعنامه 2231 رسما اعلامیه و طرح شکایت خود را به شورای امنیت ارائه داده است. اگر هیچ یک از اعضای یا رئیس دوره ای شورای امنیت پیش نویس قطعنامه ای را برای رای گیری ارائه نکند، براساس بند12 قطعنامه 2231، از شب سی امین روز اعلامیه آمریکا بدون هیچگونه رای گیری تمامی تحریم های قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران بصورت خودکار بازخواهند گشت. اگر هم هر یک از اعضا قطعنامه ای برای تداوم لغو تحریم ها ارائه دهد با وتو آمریکا روبرو خواهد شد و تحریم ها برخواهند گشت.

از طرفی اگر یکی از اعضا چون چین و روسیه تصمیم بگیرند یک قطعنامه آیین نامه به شورای امنیت ارائه کنند، که اساسا آمریکا «مشارکت کننده» در برجام نیست و حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد، آمریکا خواهد توانست با استفاده از «حق وتو مضاعف» عملا مکانیسم ماشه را فعال کند و تحریم ها علیه ایران را احیا و تمام قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران را اجرایی کند و به آنها جنبه حقوقی بدهد.

لذا آمریکا هرچند به دلیل خروج از برجام حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد اما با سوءاستفاده از تفسیر پذیری متن برجام و قطعنامه 2231 امکان استفاده عملی از آن را خواهد داشت. و با این روند تحریم ها در 20 سپتامبر (30 شهریورماه) بازخواهند گشت.

در این میان هم بیانیه ها و محکوم کردن های رسانه ای سه کشور اروپایی و چین و روسیه علیه آمریکا هیچ بارحقوقی ندارد و با گفتن اینکه آمریکا متهم به یکجانبه گرایی است و ما با رفتار او مخالف هستیم، در ادامه روند فعال سازی مکانیسم ماشه هیچ خلل حقوقی وارد نخواهد کرد.

تاسف بارتر آنکه برخلاف بعضی از تصورات، در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم ها، به معنای پایان برجام برای ایران نیست. بلکه تعهدات طرف های مقابل چون آمریکا و سازمان ملل ملغی خواهد شد اما تعهدات جمهوری اسلامی ایران ذیل برجام تا زمان اعلام خروج رسمی توسط دولت ایران باقی خواهد ماند.

به نظر می رسد مهمترین دلیل قمارسنگین آمریکا برای استفاده از تمامی ابزارهای خلاف عرف بین الملل چون «وتو مضاعف»، که باعث خدشه دارشدن حق وتو و ابزار شورای امنیت و فشار رسانه ای به آمریکا خواهد شد، اطمینان آنها از عدم واکنش ایران است. آمریکا با توجه به پالس های ضعف و انفعالی که از جناب مقامات دولت و وزارت امور خارجه دریافته کرده است، به نتیجه رسیده حتی اگر تحریم های شورای امنیت هم بازگردد ایران از برجام خارج نخواهد شد. آنچنان که قبل از خروج آمریکا از برجام، نیکی هیلی نماینده وقت آمریکا در سازمان ملل رسما گفت: « اگر ما از برجام خارج شویم، ایران در برجام خواهد ماند.»

مهمترین ابزار بازدارنده در برابر اقدامات آمریکا و تغییر در محاسبات ترامپ، اقدام متقابل هم سطح و تهدید معتبر توسط ایران است. یکی از مهمترین تعهدات ایران ذیل برجام که برای طرف های آمریکایی و اروپایی به شدت مهم است و ایران در گام های کاهش تعهدات حاضر به تعلیق آن نشد، مساله تعهدات ایران در حوزه نظارت ها و بازرسی های داوطلبانه و بی سابقه است. متاسفانه اخیرا هم طی سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران توافق کرد که اجازه دسترسی و بازرسی از دومکان دیگر را هم به بازرسان آژانس بدهد که خود پالس ضعف و انفعال دیگری به طرف مقابل بود.

به نظر می رسد در گام اول، ایران باید بصورت معتبر و حقوقی اعلام کند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، تمامی تعهدات داوطلبانه خود در حوزه نظارت ها و دسترسی ها و همچنین اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد و تمامی بازرسان آژانس را اخراج و دوربین های نظارتی آژانس را جمع آوری خواهد کرد. در گام بعدی نیز براساس بند 13 قطعنامه 2231 ایران رسما به توافق خسارت بار برجام خاتمه دهد و جلوی تداوم این معامله یکطرفه را بگیرد.

هرچند جریان «منتظران بایدن» با تحریف واقعیت، راهبرد صبر و انتظار را پیش گرفته اند، و به امید بازگشت دموکرات ها که بانیان و طراحان اصلی تحریم های فعلی هستند، سرنوشت و آینده کشور را شرطی کرده اند. جریانی که پس از خروج آمریکا از برجام، اعلام کردند برجام را با اروپا ادامه می دهیم و امروز با گذشت بیش از 2 سال، از سوی اروپایی های چیز جز همراهی با راهبردفشارحداکثری آمریکا و اعمال تحریم روبرو نبودیم. بنابراین دلخوش کردن به سراب دموکرات ها، که روی دیگر سکه جمهوریخواهان هستند و تنها در تاکتیک تفاوت دارند، تکرار تجربه تلخ سال های گذشته است.

نهایتا باتوجه به احتمال بازگشت تحریم های شورای امنیت، در بستر ادراک آمریکا مبنی بر عدم واکنش جدی از سوی ایران و همچنین اکتفاکردن طرف های برجام به مواضع رسانه ای، تنها راه برای تغییر محاسبات آمریکایی ها، اعلام و اعمال تهدید معتبر توقف نظارت ها و بازرسی و همچنین خروج از برجام در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه است. باید به تصور آمریکایی ها که هراقدامی بکنند با عدم واکنش ایران روبرو خواهد شد، خاتمه بدهیم و با یک تهدید معتبر و هم سطح ضمن ایجاد موازانه، با بازدارندگی از اقدامات آتی آمریکا نیز جلوگیری کنیم.