آبنیکی: چه توافق بشود و چه نشود در مسیر فناوری صنعتی هسته‌ای قرارداریم
معاون سابق سازمان انرژی اتمی افزود: بدون چرخیدن سانتریفیوژها کشوری صنعتی نمی‌شود/ در دنیا حتی درباره کنار گذاشتن فناوری هسته‌ای فکر هم نمی‌کنند/ هر مقدار بخواهیم می‌توانیم سانتریفیوژ ایجاد کنیم
به گزارش خبرنگار «نسیم»، حسین آبنیکی معاون سابق سازمان انرژی اتمی در نشستی که در خصوص اهمیت راهبردی فناوری هسته‌ای در اندیشکده تبیین برگزار شد با بیان اینکه صنعت هسته‌ای دارای ابعاد مختلف است گفت: یکی از ابعاد آن بعد فنی است که البته مرتبط با دیگر ابعاد این صنعت است و هرچند آن چیزی که اکنون از صنعت هسته‌ای در میان عموم مطرح است انرژی هسته‌ای است که برای تولید برق به کار می‌رود اما موضوع فناوری هسته‌ای موضوعی گسترده‌تر از بحث تولید انرژی است.
آبنیکی اظهار داشت: فناوری هسته‌ای توانایی تأمین صنعتی کشور را دارد و این فناوری تقریباً در همه جای زندگی بشر مورد استفاده است.
وی خاطرنشان کرد: اگر فناوری هسته‌ای را با لفظ اتمی جایگزین کنیم همانگونه که در سازمان انرژی اتمی اتفاق افتاده است، فناوری‌های بسیاری مانند لیزر نیز به جمع فناوری‌های زیر مجموعه این حوزه اضافه می‌شود؛ آن چیزی که اکنون مورد بحث است فناوری اتمی با همه کاربردهایی است که دارد و بخش زیادی از کاربردهای لیزر نیز وارد این بخش می شود.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه گداخت فناوری رآکتورهای بعدی است گفت: آن چیزی که اکنون در حال مذاکره با غربی‌ها هستیم رسیدن به فناوری اتمی با همه المان‌های آن است که توسعه آن می‌تواند کشور را در ابعاد بسیار جدی جلو ببرد.
وی با اشاره به اینکه دانش هسته‌ای همان چیزی است که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود گفت: اما بسیاری از کاربردهای این دانش هوز اجرایی نشده و داشتن دانش هسته‌ای تفاوت جدی با استفاده از این فناوری در تولید مثلاً 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای دارد.
آبنیکی با بیان اینکه در فناوری هسته‌ای لازم است حتی تولید ماشینهای سانترفیوژ ما بالا برود گفت: برای تولید ماشینهای سانتریفیوژ سایتی در ابعاد نطنز سالانه در حدود یک میلیون قطعه باید تولید شود.
وی در خصوص تفاوت فناوری هسته‌ای در آزمایشگاه با صنعتی اظهار داشت: اگر قرار باشد فناوری اتمی را در سطح 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای تولید کنیم نیاز به چند صد هزار نفر متخصص در این حوزه داریم.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی در اشاره به دیگر کاربردها فناوری هسته‌ای از فناوری پرتودهی یاد کرد و اظهار داشت: ما زمانی می‌توانیم حرف از داشتن فناوری پرتودهی صنعتی بزنیم که مثلاً بتوانیم جلوی ضایعات در صنعت کشاورزی را با استفاده از آن بگیریم.
آبنیکی اظهار داشت: چه توافق بشود و چه توافق نشود ما در مسیر تبدیل فناوری هسته‌ای به صنعتی هستیم و تبدیل این فناوری به صنعت با همه المان‌های خود نیاز ضروری ما است.
وی با ابراز تاسف نسبت به اینکه ایران هنوز در حوزه‌های دیگر هسته‌ای به غیر از تولید برق به طور جدی وارد نشده گفت: ما هنوز با اهمیت راهبردی این فناوری آشنا شده‌ایم و معمولاً در ذهن‌ها نسبت به اهمیت این فناوری ابهام وجود دارد.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه یکی از کاربردهای مهم فناوری هسته‌ای در حوزه پزشکی است اظهار داشت: یکی از این کاربردها در تشخیص بیماری با استفاده از اسکن‌های هسته‌ای است و کارکرد دیگر در بعد درمان در خصوص بسیاری از بیماری‌های لاعلاج است که به وسیله داروهای هسته‌ای انجام می‌شود و موضوع بعدی در مسئله استریل کردن در حوزه پزشکی است.
آبنیکی با تاکید بر اینکه فناوری هسته‌ای در حوزه تشخیص و درمان پزشکی جایگزینی ندارد اظهار داشت: در حوزه استریل کردن نیز بر اساس محدودیت‌های زیستی که در حال شکل‌گیری در جهان است فناوری هسته‌ای تنها راه حل باقیمانده است.
وی افزود: در جاهایی که به دنبال انرژی کم ولی دراز مدت هستند از باتری هسته‌ای استفاده می‌شود که یکی از مصارف آن در حوزه پزشکی است و همچنین این باتری‌ها در تجهیزات فضایی کاربردهای زیادی دارد.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه در حوزه کشاورزی استفاد زیادی از فناوری هسته‌ای می‌شود گفت: در شرایط عادی و در کشورهایی که حتی سطح تقاضا در حد ما نیست نیاز به فناوری هسته‌ای کاملاً شناخته شده است.
وی خاطرنشان کرد: با استفاده از فناوری هسته‌ای می‌توان در مدت نگهداری و شرایط نگهداری و همینطور کیفیت محصولات کشاورزی به وسیله پرتودهی هسته‌ای ارتقا پیدا کرد و در شرایطی که قرار است ما توسعه کشاورزی داشته باشیم توسعه فناوری هسته‌ای در این زمینه ضروری است.
آبنیکی با اشاره به اینکه برخی از کارشنان کمترین میزان ضایعات کشاورزی را 15 درصد و برخی آن را 35 درصد اعلام کرده‌اند گفت: با فناوری هسته‌ای می‌توانیم این ضایعات را حداقل 10 تا 15 درصد کم کنیم وهمینطور اگر بتوانیم اصلاح وضع نباتات خود را به وسیله فناوری هسته‌ای داشته باشیم عملاً می‌توانیم برداشت محصولات خود را با شرایط موجود چندین برابر کنیم.
وی با تاکید بر ضرورت موضوع آب در کشور ما و همچنین مشکلات زیست محیطی زیادی که کمبود آب برای کشور ایجاد کرده است تأکید کرد: باید آب برای کشور تأمین شود و یکی از مهمترین استفاده از فناوری هسته‌ای در آب شیرین کن ها است و این روش در کشورهای اطراف ما به حدی است که گفته شده به اندازه رودخانه‌های پر آب ما به این وسیله آب شرب در این کشورها تهیه می‌شود.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی اظهار داشت: یکی از بهترین فناوری‌ها برای موضوع آب در دنیا آب شیرین‌کن‌های هسته‌ای است.
وی با اشاره به اینکه کشور ما در سال‌های آینده توان استفاده از نفت و گاز به هر اندازه که بخواهیم برای تولید انرژی را نخواهد داشت گفت: ما هر چقدر که می‌توانسته‌ایم از برق آبی استفاده کرده‌ایم و این روش توان تأمین برق مورد نیاز کشور را نخواهد داشت و در این شرایط تنها راه موجود استفاده از نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی است که با این راهکار صادرات نفت و گاز کشور کم خواهد شد و همینطور این موضوع به معنای سوزاندن ثروت ملی برای تولید برق است و این در حالی است که پیمان‌های زیست محیطی دنیا در حال حرکت به سمت کاهش تولید co2 است.
آبنیکی با بیان اینکه فضای کنونی دنیا به شکلی نیست که اجازه تولید CO2 را به صورت بدون محدودیت به شما بدهد گفت: دنیا به ایجاد محدودیت برای تولید CO2 و در شرایطی که ما تمام ظرفیت‌های خود را برای برق آبی استفاده کرده‌ایم و در حالتی که تکنولوژی برق بادی و خورشیدی نیز محدود و گران است تنها فناوری هسته‌ای در برای تولید برق می‌ماند و دنیا نیز در حال حرکت به همین سمت است.
وی اظهار داشت: در سال 54 مؤسسه استنفورد پیش بینی کرده بود که ایران برای دو دهه آینده حداقل نیاز 20 مگاوات برق هسته‌ای دارد که این موضوع مخصوص به دهه‌های 50 و 60 شمسی است نه سال 94 یا 1404 که برای آن برنامه ریزی شده است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه چشم اندازی آینده ما 120 هزار مگاوات برق هسته‌ای است گفت: 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای حداقل میزان نیاز ما به این فناوری است که ما باید 20 سال پیش به آن می‌رسیدیم و اکنون نیاز ما بسیار بیشتر از 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای است.
آبنیکی تأکید کرد: نمی‌شود کشوری صنعتی باشد بدون اینکه چرخ سانترفیوژهای آن بچرخد و این ضرورتی است که برای ما وجوددارد و انتخابی نیست.
وی خاطرنشان کرد: ایران حتی اگر بتواند شرایط موجود را درتولید نفت و گاز حفظ کند مجبور است مفت و گاز را رها کرده و به سمت فناوری هسته‌ای حرکت کند.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه اگر شما فناوری هسته‌ای را داشته باشید در فناوری‌های دیگر نیز به سرعت می‌توانید حرکت کنید گفت: دلیل تاکید مقام معظم رهبری بر 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای است همین موضوع است که حرکت در این مسیر را می‌توان به معنای حرکت در مسیر توسعه دانست.
وی با اشاره به اینکه حتی در زمان شاه نیز حرکت به سمت فناوری هسته‌ای آغاز شده بود گفت: البته حرکت در آن زمان با حرکت اکنون بسیار متفاوت است در آن زمان حرکت ایران به سمت فناوری هسته‌ای کاملاً وابسته به غرب بود اما اکنون در کشور ما بومی شده است و اکنون در کشور ما ارزش بسیار زیادی این فناوری مشخص است.
آبنیکی با در پاسخ به این سوال که آیا ارزش داشته است که کشور ما برای فناوری هسته‌ای اینچنین محدودیت‌های بسیار زیادی را از طرف غرب بپذیرد گفت: دلیل اینکه برای غرب اینقدر مهم است که مانع استفاده ایران از فناوری هسته‌ای شود این است که غرب به اهمیت فناوری هسته‌ای آگاه است و به دنبال این است که ایران را در این زمینه به هر شکل ممکن محدود کند.
وی تأکید کرد: محدودیتی که اکنون غرب در فناوری هسته‌ای به دنبال آن است به معنای کشیدن ترمز توسعه کشور است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه علیرغم اهمیت راهبردی فناوری هسته‌ای سند راهبردی توسعه این فناوری در کشور ایجاد نشده است گفت: جای این صنعت در کشور خالی است و اگر مانند صنعت نانو سند لازم در فناوری هسته‌ای نیز وجود داشت می‌توانستیم پیشرفت‌های بیشتری را در صنعت هسته‌ای ایجاد کنیم اما با وجود ضرورتی که در خصوص این صنعت وجود دارد مسائل سیاسی مانع از ایجاد سند راهبردی برای این صنعت شده است.
وی تاکید کرد: هنوز فناوری هسته‌ای در ابعادکامل خود در کشور ایجاد نشده و تنها شاهد توسعه نامتوازن این صنعت در حوزه تولید سوخت و انرژی هستیمو.
آبنیکی اظهار داشت: ما اگر به دنبال نشان دادن صلح‌آمیز بودن فناوری هسته‌ای در کشور هستیم نیاز به سند راهبردی برای این موضوع می‌باشیم.
وی خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم از این فناوری به شکل صنعتی استفاده کنیم لازم است به غیر از سازمان انرژی اتمی از وزارت کشاورزی، نیرو، دانشگاه‌ها و همچنین متخصصین با ایجاد صنعت راهبردی توسعه این فناوری فارغ از دولت‌ها استفاده کنیم.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی بابیان اینکه تقریباً هر کشوری که سطحی از پیشرفت دارد از فناوری هسته‌ای استفاده می‌کند گفت: دلیل استفاده کشورهای پیشرفته از فناوری هسته‌ای ضرورت استفاده از این صنعت است و استفاده از این صنعت در حوزه‌های مانند پزشکی و کشاورزی در این کشورها انتخابی نبوده است و اگر شاهد هستید که کشوری از این صنعت استفاده نمی‌کند به دلیل عدم توانایی آن کشور است نه اینکه نخواستند.
وی اظهار داشت: صرف نظر از کشورهای توسعه یافته، حتی کشورهای اطراف ما نیز به دنبال استفاده از فناوری هسته‌ای هستند.
آبنیکی با بیان اینکه دسترسی به فناوری هسته‌ای در اختیار کشورهای خاصی است گفت: این کشورها نمی‌خواهند دیگران وارد این حوزه شود اما این در حالی است که ما به صورت کاملاً مستقل توانستیم این فناوری را به دست آوریم.
وی اظهار داشت: ما اکنون توان ایجاد سانتریفیوژ و سایت‌های غنی سازی به هر مقداری که بخواهیم را داریم همچنین توان تولید آب سنگین که محصولی راهبردی است را ایجاد کرده‌ایم و صفحات سوخت 20 درصد را خودمان تولید می‌کنیم که همه اینها به معنای داشتن زنجیره کامل فناوری هسته‌ای است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه بایدتوجه داشت که فناوری هسته‌ای به چه قیمتی در کشور ما ایجاد شده است گفت: در حالی که همه دنیا به دنبال به دست آوردن این فناوری هستند به دلیل محدودیت‌هایی است که کشورهای قدرتمند اعمال می‌کنند توان کسب آن را ندارند اما ما خودمان توانستیم این فناوری را به دست آوریم.
وی تأکید کرد: ما نه تنها به آن چیزی رسیده‌ایم که برای ما صرفه اقتصادی دارد بلکه توانستیم نیاز راهبردی خود را نیزتأمین کنیم.
آبنیکی این سوال را مطرح کرد که آیا کسی می‌تواند فناوری بومی را در دنیا قیمت‌گذاری کند و آیاچنین چیزی قابل فروش است؟ و اگر حتی اگر کشورهای قدرتمند حاضر به فروش آن شوند کشوری قدرت تأمین چند ده میلیارد دلار بهای آن را دارد.
وی با اشاره به اینکه در دوره قبل رآکتور آب سنگین 96 یا 97 درصد پیشرفت داشت گفت: ما در دوره قبل در حال طراحی رآکتور آب سنگین بودیم و چیزهایی که ما در این زمینه به دست آورده بودیم در دنیا بسیار ارزشمند است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی اظهار داشت: دشمنان شایعاتی را در بین مردم و حتی مسئولین و کارشناسان ایجاد می‌کنند تا اینگونه تلقی کنند تا صنعت هسته‌ای صرفه اقتصادی یا زیست محیطی ندارد و بر اساس مبانی ضعیفی استدلال می‌کنند تا بتوانند از اهمیت این فناوری در چشم مردم بکاهد اما ما چه توافق کنیم و چه نکنیم به این فناوری نیازمندیم و بر خلاف شایعاتی که وجود دارد اتفاقاً این فناوری فناوری پاکی است و نیروگاه هزار مگاواتی بوشهر بسیار پاکتر از نیروگاه‌های هزار مگاواتی نکا یا شهید عباسپور است.
وی با بیان اینکه فناوری هسته‌ای مانند دیگر فناوری‌ها در سطح دنیا در حال توسعه است گفت: دنیا به دنبال این است که این فناوری را توسعه داده و حتی به مقیاس‌های بزرگ آن اکتفا نکرده و در صدد است که این فناوری را به صورت کوچک شده وارد زندگی مردم کنند.
آبنیکی افزود: ما در سال‌های آینده بیش از پیش در زندگی معمولی خود درگیر این فناوری خواهیم شد که نمونه آن استفاده در آب شیرین کن‌ها است که به شدت در حال زیاد شدن است.
وی با بیان اینکه اکنون در دنیا در حال کار بر روی سانترفیوژهایی با قدرت 300 الی 400 سو هستند گفت: این در حالی است که دنیا به دنبال روش‌های دیگری برای غنی‌سازی است و در موضوع سوخت نیز به جز اورانیوم مانند نوترنیوم و دیگر سوخت ها هستند و حتی به دنبال این هستند که از معادنی با غلظت‌های کم نیزاستحصال انجام شود و حتی در کشورهایی به غیر از منابع معدنی و خاکی به دنبال استحصال اورانیوم از آب هستند، دنیا به دنبال پیدا کردن منابع دیگر برای استفاده از فناوری هسته ای است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی در خصوص پروژه‌های هسته‌ای که در دنیا وجود دارد اظهار داشت: اکنون پروژه ایتر در دنیا درحال کار است که پیش بینی می‌کنند که تا سال 2045 بتوانند با استفاده از فناوری گداخت هسته‌ای 400 مگاوات برق هسته‌ای تولید کنند البته هرچند ما نیز در موضوع گداخت کارهایی را شروع کنیم اما ایران به این پروژه دعوت نشده است.
وی افزود: دنیا پیش بینی می‌کند از سال 2050 فناوری شکافت کنار گذاشته شده و فناوری گداخت که همان فناوری موجود در خورشید است استفاده شود.
آبنیکی اظهار داشت: ایران تجهیزاتی را در خصوص گداخت از روس‌ها وارد کرده و در دماوند و یکی دو جای دیگر این فناوری را به شکل محدود ایجاد کرده است.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه دنیا در حال کار بر روی رآکتورهای جدید است گفت: فرانسوی‌ها در این زمینه کارهای بسیاری انجام داده‌اند و اینکه گفته می‌شود فرانسوی‌ها رآکتورهای خود را کنار گذاشته‌اند حقیقت ندارد بلکه آنها به دنبال جایگزینی آن با رآکتورهای جدید است.
وی با بیان اینکه امروز در دنیا کسی حتی درباره کنار گذاشتن فناوری هسته‌ای فکر هم نمی‌کند گفت: اکنون همه دنیا به دنبال توسعه این صنعت هستند و نه تنها به دنبال کنار گذاشتن این فناوری نیستند حتی به دنبال توسعه آن نیز می‌باشند.
آبنیکی تاکید کرد ما باید همین الآن برای فناوری گداخت حرکت را آغاز کنیم و اگر نه مجبوریم هزینه‌ای که الآن برای به دست آوردن این فناوری انجام نمی‌دهیم 30 یا 40 سال دیگر به شکل یک جا پرداخت کنیم که تضمینی هم وجود ندارد این فناوری را به ما بدهند.
وی اظهار داشت: زمان طولانی که غربی‌ها به دنبال آن هستند که در توافق بر ما تحمیل کنند برای این است که شکافت علمی ما به اندازه‌ای زیاد شود که غیر قابل جبران باشد و اگر ما بخواهیم به این سمت حرکت کنیم نتوانیم به آن برسیم.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه در سال‌های گذشته ارتباط ما با دنیا در حوزه فناوری هسته‌ای محدود و نزدیک به صفر شده است گفت: ما حتی در پروژه‌ای مانند یورو دیف که سهامدار آن هستیم اجازه بازدید از مراکز آن را نداریم و تنها جایی که می‌توان گفت در سطح بین‌الملل با ما همکاری می‌شود در حوزه ایمنی هسته‌ای است.
وی در خصوص موارد استفاده از سوخت هسته‌ای اظهار داشت: اینگونه نیست که ما بتوانیم در همه جا با غنای 3 و نیم درصد کار کنیم و در برخی جاها نیاز به غنای بالاتر داریم.
آبنیکی در خصوص شناسایی کشور در زمینه معادل هسته‌ای اظهار داشت حدود یک پنجم ایران در زمان شاه به وسیله ماهواره شناسایی سطحی شده است که در آن نیز به صورت کامل شناسایی انجام نشده و با وجود شناسایی‌های فعلی امکان تولید 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای مورد نیاز کم است اما باید چهار پنجم دیگر کشور شناسایی کامل انجام شود تا بتوانیم در مورد این موضوع اظهار نظر کنیم.
وی افزود: در بسیاری از کشورها از معادن دیگر در حال استحصال مانند معادن فلزات گرانبها برای استخراج اورانیوم نیز استفاده می‌شود و همچنین در صورتی که نتوانیم معادن مورد نیاز را در کشور به دست آوریم می‌توان سنگ معدن را از دیگر کشورها وارد کرد.
معاون سابق سازمان انرژی اتمی تأکید کرد تا اطلاعات ما کامل نشود کسی نمی‌تواند ذخایر اورانیوم ما به چه مقدار است اما به نظر می‌رسد در کشور به مقدار لازم معادن اورانیوم وجود دارد و برآورد این است که معادنت مورد نیاز وجود دارد ولی باید در سند راهبردی هسته‌ای به این موضوع به شکل دقیق پرداخته شود.
