8 توصیه به وزیر بعدی رفاه

هشـت سـال معاون رفاه اجتماعی وزارت تعـاون، کار و رفاه اجتماعی بـودم تجربـه‌ای کـه تاکنون هیچ فردی در این سـمت نداشـته اسـت. عمـر وزیر رفـاه و معاون رفـاه در تاریـخ قبل و بعد از انقلاب همـواره کمتـر از دو سـال بـوده اسـت. تجربـه اندوختـه شـده متعلـق بـه جامعه اسـت و برحسـب وظیفه باید بـه دیگران انتقال داده شـود.

برخـی از ایـن تجـارب را در جاهای دیگر نوشـته‌ام و در اسـفندماه هم در یک گزارش درونی مسـتند کـردم تـا در دوره بعـد تـداوم یابـد. حضوری و مکتـوب هـم بـه آقـای عبدالملکـی انتقال دادم. حـال که او اسـتعفا داده اسـت و فردی دیگـری وزیر خواهد شـد مهمترین نکاتی را کـه وزیـر رفاه بعـدی بایـد بـه آن توجه کند فهرسـت می‌کنـم چـرا کـه شکسـت ایـن دولت را شکسـت خود دانسـته و مردم ایران هزینـه شکسـت‌ها را متحمـل می‌شـوند:

1 .فلسـفه وجـودی وزارت رفـاه در همـه کشـورها هشـدار بـه دولت‌ها از وضعیـت فقرا قبـل ازحضور آنها در خیابان اسـت. وزارت رفاه در ایـران نیز مسـئول سـنجش فقـر و آگاهی دادن بـه دولـت از وضعیـت محرومـان اسـت. دولت‌هـا آموخته‌اند که قبل از شـنیدن فریاد فقـرا باید بـه داد آنها برسـند. معاونـت رفاه در ایران تنها دسـتگاهی اسـت که مسـئول انجام ایـن وظیفـه و توانا بـه انجام آن وظیفه اسـت.

تثبیت این وظیفه و هشـدار مسـتمر به دولت و همـه قـوای نظـام خدمـت بزرگی اسـت که بـا همـه تلخی‌هایـش نبایـد فرامـوش شـود. معاونـت رفـاه بـرای هـر فـرد، خانـوار، محلـه و شـهری شناسـنامه فقـر و رفـاه آنهـا را تهیه کرده اسـت و برپایه آن می‌تـوان گزارش‌های بـروز از وضعیـت فقـر در ایران ارائـه داد.

2 .فقـر اشـکال و انـواع مختلـف دارد و مسـئولیت سنجش همه اشـکال فقر از جمله فقـر درآمـدی، فقرآموزشـی، فقـر سلامت، فقـر حقوقـی، فقر مالـی و فقـر دسترسـی به زیرسـاخت‌ها وظیفـه ایـن وزارتخانـه اسـت.

براسـاس آئیـن‌نامـه‌هـای مصـوب دولـت (آئیـن نامـه چتـر ایمنـی) ایـن وزارتخانـه مسـئول اسـت کـه در شـش ماه نخسـت هر سـال وضعیـت همـه ایـن اشـکال فقـر را بـا همکاری دسـتگاه‌‍هـا اندازه گیـری و گزارش کنـد. معاونت رفاه پس از تلاش فـراوان در دو سـال پایانی دولت قبل این توانائی را بدسـت آورد. ادامـه ایـن راه ضـرورت تـام دارد.

3 .در حـوزه فقـر آموزشـی ایـن وزارتخانـه نـه تنها مسـئولیت سـنجش بلکـه مهمترین دسـتگاه بـرای مقابله با فقر آموزشـی اسـت. مقابلـه بـا فقـر آموزشـی از طریـق بسـط آمـوزش فنـی و حرفـه‌ای امکان پذیر اسـت کـه زیـر نظـر ایـن وزارتخانـه اداره می‌شـود و البتـه نیازمنـد همـکاری بـا وزارت آموزش و پـرورش اسـت. کشـورهایی موفـق بـه امحا فقر آموزشـی شـده‌اند که بیش از 70 درصد دانـش آمـوزان خـود را به نظام آمـوزش فنی و حرفـه‌ای و مهـارت آمـوزی سـوق داده‌انـد، ایـن تحـول به عهده سـازمان آمـوزش فنی و حرفه‌ای اسـت.

4 .در حـوزه فقـر سلامت علاوه بر سـنجش فقـر سلامت ایـن وزارتخانـه مسـئولیت اجرائـی دارد. درمـان بیـش از 45 درصد مردم ایران به عهده سـازمان تامین اجتماعی اسـت و ایـن سـازمان نقش تعییـن کننده در اجـرای طرح هـای مهمی مانند نظـام ارجاع، پرونـده الکترونیـک سلامت، اصلاح نظـام تعرفـه هـا به عهـده دارد.  

5 .اگـر مقـررات صنـدوق هـای بازنشسـتگی اصلاح نشـود نه تـورم و نه بیکاری در کشـور مهـار نخواهـد شـد. 95 درصد بازنشسـتگان ایـن کشـور قبـل از 60 سـال بازنشسـت می‌شـوند و 50 درصـد کسـری بودجه دولت مربـوط به کمـک به این صندوق هاسـت. هر قـدر دیرتـر مقـررات ایـن صندوق هـا اصلاح شـود هزینه‌های آن سـنگین‌تـر خواهد بود.  

6 .پایـگاه رفاه ایرانیان یک زیرسـاخت بزرگ برای سیاسـت‌گذاری در همه عرصه‌هاسـت. ایـن پایـگاه بایـد بـه صـورت برخط به سـایر بانـک‌هـای اطلاعاتی متصل شـود. براسـاس تجـارب جهانـی و مسـتندات موجـود پایگاه بایـد بـه بانـک مرکـزی یا یـک بانـک دولتی منتقـل شـود. وقـت خـود را صـرف تامیـن زیرسـاخت نکنیـد و ایـن پایـگاه مهـم را هر چـه زودتـر انتقـال دهید.

7 .ایـن وزارتخانـه براسـاس سـنت جهانـی منادی یک شـیوه حکمرانی اسـت: گفتگویی اجتماعـی و سـه جانبـه گرایـی کـه تعیین حداقل دسـتمزدها یکی از مصادیق آن است. به نفع حکومت اسـت شـیوه حکمرانـی را به سـوی سـه جانبه گرایـی تغییر دهـد. در این حالـت دولـت در مقابل گـروه‌های اجتماعی قـرار نمی گیـرد بلکه پس از مذاکـره دو گروه بـا منافـع متفـاوت به عنـوان قاضـی و طرف سـوم وارد تصمیـم گیـری مـی‌شـود. ایـن شـیوه حکمرانـی نیاز بزرگ مـردم و حکومت اسـت که متاسفانه از تشـکیل دولت مدرن تا امـروز از آن غفلت شـده اسـت.

8 .آخریـن و مهمتریـن توصیـه. آنچـه ایـن وزارتخانـه را از وظایـف حاکمیتـی و مهـم فوق بازداشـته اسـت «امـر مهلک اداره شـرکت‌هـای وابسـته بـه صنـدوق های بازنشسـتگی» است. ریسـمان اداره این شـرکت‌ها را به دسـت سـاختارهای رسـمی آنهـا یعنی هیات مدیره صندوق‌ها و شـرکت واگـذار کنیـد و هـر قـدر بیشـتر بـه سـمت شـما آمدند شـما بیشـتر از آنها فـرار کنید. در غیـر اینصورت نه صـدای فقرا خواهید بود، نـه شـیوه حکمرانـی در این کشـور را اصلاح خواهیـد کـرد و نـه گامـی بـرای حـل بحران صنـدوق هـای بازنشسـتگی خواهید داشـت.