حرکت مشهد به سمت آرمان سند ۲۰۳۰

 امیر جلیل نژاد در کارگاه آموزشی مشهد شناسی با موضوع سفر شهر و جریان شناسی نگرش های مختلف به موضوع  زیارت و گردشگری که به همت اندیشکده مساله موسسه فرهنگی قدس برگزار شد، گفت: به فرموده مقام معظم رهبری، مشهد مرکز پمپاژ معنویت است.

وی تصریح کرد: از گذشته تاکنون دو نگاه کلی نسبت به مقوله زیارت و گردشگری وجود داشته، یکی دیدگاه سهل گیرانه که قابل تفکیک نیست و هر دو موضوع را یکی عنوان کرده و زیارت را ذیل گردشگری مذهبی و فرهنگی معرفی می نماید که این رویکرد طرفداران محدودی داشته و فاقد مبنای فکری محکم می باشد، اما در دیدگاه دیگر با دقت نظر و بر مبنای نگاه فلسفی به موضوع زیارت و گردشگری توجه دارد.

این کارشناس رسانه افزود: برای زائر و توریسم تعاریف زیادی وجود دارد که از جمله آن می توان برای موضوع زیارت به این تعریف که زائر مظهر نظم جهان سنت محور است و با نیت معنوی، برای تغییر، بدون غرض برای گسستن از دنیا و رسیدن به وارستگی از شهر خود به مقصد خاصی خارج شده و غرق در امر مقدس می شود و هدفی جز این نیز ندارد اشاره کرد، اما  در مقابل برای موضوع گردشگر و توریسم این تعریف وجود دارد که فرد با نیت غیر معنوی با نگاه محاسبه گرانه و برای تفریح و جمع آوری اطلاعات محل زندگی خود را به نیت سفر ترک می کند.  

جلیل نژاد با بیان اینکه پنج رویکرد برای موضوع زیارت و گردشگری وجود دارد، اظهار داشت: سفر به قصد زیارت و تفریحات مرتبط با زیارت، گردشگری زیارت (سفر به قصد گردشگری و سیاحت با محوریت زیارت)، سفر به قصد گردشگری و زیارت به عنوان بخشی از سیاحت و سفر به قصد گردشگری و سیاحت با نگاه اقتصادی این پنج رویکرد را تشکیل می دهند.

وی ادامه داد: در  رویکرد سفر فقط به نیت زیارت که از حمایت نخبگان علمی و حوزوی برخوردار است برای زائر از احترام و تقدس ویژه ای برخورداست، در رویکرد سفر به قصد زیارت و تفریحات مرتبط با زیارت که طی سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته، مواردی نظیر شهربازی های معارفی، برنامه های کبوترانه،  قدمگاه های بین راهی، توجه به مکان های زیارتی در شهر زائرپذیر که از جمله آن در مشهد می توان به مواردی نظیر کوهسنگی، آرامگاه خواجه اباصلت، خواجه مراد و یاسر و ناصر  نام برد، پررنگ است.

جلیل نژاد بیان داشت: در رویکرد گردشگری مذهبی که بیشتر مورد توجه مدیران تکنو کرات است، موضوع منفعت اقتصادی از حضور زائر مورد تاکید بوده، از این رو از هر گونه برنامه و اقدامی برای افزایش ماندگاری زائر در شهر زیارتی استفاده می کنند، اگرچه در ظاهر عنوان می کنند که هدف آنها از این اقدام افزایش تعداد دفعات زیارت است، اما در حقیقت، آنها به دنبال افزایش درامد اقتصادی ناشی از حضور زائر هستند که این موضوع همواره هویت اصلی شهر زیارتی را مورد خدشه قرار می دهد و موضوع زیارت را از یک مفهوم معنوی به یک کالا تبدیل می کند.

وی با بیان اینکه این رویکرد به موضوع زیارت در مراسم اربعین امسال به وضوح رخ داده است، افزود: اگرچه در گذشته از مشهد به عنوان حج فقرا نام برده می شد، اما متاسفانه این موضوع طی دهه های اخیر کمرنگ شده و افرادی که از تمکن مالی بالاتری برخوردار هستند، فرصت حضور بیشتری در مشهد پیدا می کنند.

جلیل نژاد با اشاره به اینکه بیش از۵۰ درصد رستوران ها و آشپزخانه های کشور و همچنین  ۵۱ درصد تخت خواب هتل ها و مراکز اقامتی کشور در مشهد وجود دارد،  ادامه داد: یکی دیگر از پیامدهای کالایی شدن موضوع زیارت در شهر مقدس مشهد، انفجار ساخت مجتمع های تجاری بیش از نیاز در این شهر و خالی بودن اغلب واحد های آنها است که این موضوع باعث  ورشکسته شدن تعداد زیادی از آنها و هدر رفتن سرمایه ها شده، این در حالی است که شهرداری به دلیل درامد بالایی که از صدور پروانه برای این مجتمع های تجاری دارد مانع از ساخت آنها در نقاط مختلف شهر نمی شود.  

این فعال رسانه ای یادآور شد: از طرفی این نوع نگاه به موضوع زیارت، بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی را نیز تحت تاثیر قرار داده و با کوچ کردن افرادی که در این منطقه سکونت داشتند به مناطق دیگر سطح شهر علاوه بر افزایش آسیب های اجتماعی مواردی نظیر کاهش دفعات زیارت، تغییر مفهوم مجاور به شهروند و مشهد مقدس به مشهد را نیز سبب شده که بسیاری از این موارد به صورت عامدانه رخ داده است.

وی ادامه داد: این نوع نگاه به موضوع زیارت باعث شده در زیر پوست شهر زیارتی مشهد در حال حاضر ۴ پارک ابی در حال بهره برداری و ۲ پارک آبی در حال ساخت وجود داشته باشد  از طرفی در همین شهر زیارتی در پارک ها، بازی های تفریحاتی با مفهوم قمار به چشم می خورند.

این فعال رسانه ای بیان داشت: نگاه دیگر به موضوع زیارت، سفر به مقصد گردشگری و سیاحت با نگاه اقتصادی است که برخی در گذشته با این نوع نگاه به دنبال این بودند که حرم مطهر رضوی در شهر مقدس مشهد را صرفا به عنوان یک موزه معرفی کنند یا افرادی به دنبال تفکیک بین حرم مطهر رضوی و بخش های دیگر این شهر با تمرکز بر جداسازی امر قدسی از عرفی و عدم وابستکی بین این دو بودند، از جمله نشانه های دیگر این رویکرد به عنوان مثال، در دوره پنجم شورای اسلامی شهر مقدس مشهد رخ داد و عنوان دکه های راهنمای زائر به راهنمای گردشگری تغییر پیدا کرد.

جلیل نژاد همچنین درباره سوغات زائر و نبود برند در این زمینه در شهر مقدس مشهد اظهار کرد: در زمان زین العابدین میرزا که این شهر  ۵۷ هزار نفر جمعیت داشت، شغل حدود ۵۲هزار نفر از آنها مرتبط با موضوع زیارت و تامین نیازها و سوغات زائر بود، اما متاسفانه امروز شاهد هستیم که باوجود آنچه طبق آمار درامد سوغات زائر در شهر مقدس مشهد بالغ بر ۳هزار میلیارد تومان است، اما رویکرد منسجمی در تعریف برند سوغات زائر در این شهر وجود ندارد و طبق پژوهش ها بیشترین سوغاتی که زائران از این شهر با خود همراه می برند لباس می باشد که اغلب آنها تولید کشورهایی نظیر چین است.

کشورهای سلطه طلب به دنبال این هستند که در همه کشورهای دنیاحاکمیت جهانی ایجاد کنند

در ادامه این همایش، یک استاد حوزه و دانشگاه نیز با بیان اینکه نگاه معنایی کم شده، اظهار داشت: تعدادی از لوتی ها در عصر قاجار موتور محرک مشروطه خواهی بودند.

حجت الاسلام قنبریان یادآور شد: افرادی مانند سربداران تصمیم به ایجاد حکومت اسلامی کردند و باید ویژگی های آنها مورد بررسی قرار بگیرد.

وی بیان کرد: با دولت های گسترده مواجه هستیم و عملا این سئوال ایجاد شده که آیا نهاد اجتماعی همچنان کارکرد خود را دارد یا خیر

این استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر اینکه دنیا به سمتی می رود که دولت _ ملت ها را تضعیف کند، متذکر شد: این تضعیف به این دلیل است که کشورهای سلطه طلب به دنبال این هستند که در همه کشورهای دنیا حاکمیت جهانی ایجاد کنند، این حاکمیت شامل تعریف استانداردهایی است که همه شهروندان باید آنها را در زندگی خود انجام دهند، اما موضوع فقط به اینجا ختم نمی شود، بلکه در همه این استانداردها، دولت ها و نهادهای مدنی جهان به سمت حاکمیت جهانی پیش می روند.

قنبریان تاکید کرد: در سند ۲۰۳۰ موضوعی به اسم «شهر یادگیرنده» وجود دارد که آن به معنای این است که در این شهر افراد به دنبال آموزش هایی برای به زیستن و استفاده بیشتر از فناوری باشند تا اینجا شاید مشکلی در ظاهر وجود نداشته باشد.

وی با اشاره به اینکه در سند ۲۰۳۰ برای شهر یادگیرنده، شهر هیوم در استرالیا معرفی شده، بیان کرد: ۱۴۰ ملیت و ۱۲۵ هزار زبان در شهر هیوم وجود دارد، این شهر برای این به عنوان مصداقی در سند ۲۰۳۰ گفته شده که دنیای مدرن اصرار دارد سلیقه را تکثیر و عقیده را تقسیم بر هزار کرده و جزو انسانیت محسوب نکند، دنیای مدرن می خواهد اعلام کند شهری مانند هیوم با این تعداد ملیت و زبان می تواند به عنوان شهر یادگیرنده باشد این در حالی است که وقتی عقیده کم ارزش شود یعنی عقل نمی تواند تصمیم گیرنده باشد.

قنبریان بیان کرد: شهر یادگیرنده یکسری ویژگی های خوب هم دارد، به عنوان مثال مشورت کردن یکی از ویژگی های این شهر محسوب می شود که در آموزه های دینی هم بیان شده است.

وی افزود: ما باید آموزش هایی از جمله مشورت کردن که جزو آموزه های دینی است، در جامعه نهادینه کنیم و اولین بخشی که می تواند این موضوع را اجرایی کند تصویب قوانین در کشور است.

این استاد دانشگاه و حوزه بیان کرد: بند الف و ب اصل ۸۸ از سال ۸۴ ابلاغ شد، بند ب این اصل مربوط به فعالیت تعاونی ها بود، گروه هدف این تعاونی ها هم دهک های متوسط و پایین جامعه بودند.

قنبریان با تاکید بر اینکه براساس این اصل، ۲۵ درصد اشتغال مشهد باید در اختیار بیکاران و سه دهک پایین جامعه باشد، اضافه کرد: دولت ها این قانون را باید اجرایی کنند، زیرا قانون گذاری آن انجام و ابلاغ شده است.

وی ادامه داد: ما عدالت را فقط در مبارزه با فساد و موضوعات قضایی می دانیم، در حالی که باید درباره آن بیشتر مطالعه کنیم، در مرحله بعد نظریات را ارائه داده و آنها را در جامعه ترویج کنیم، در مرحله آخر نیز آن را تبدیل به گفتمان قوی کنیم.

این استاد دانشگاه و حوزه بیان کرد: در جامعه ای که گفتمان قوی نهادینه شود، هیچ کس نمی تواند آن را تضعیف کند، باید برای قوی شدن گفتمان هایی مانند عدالت تلاش کنیم.