مدیران دانشگاه تهران، ایستاده در برابر مردم!

نسیم آنلاین : اواخر اردیبهشت بود که فرزانه صادق‌، دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی از مصوبه ای خبر داد که ساکنین محله های اطراف دانشگاه تهران شاید قریب به ۱۶ سال انتظارش را می‌کشیدند. مصوبه ای که توانست حقوق مالکان ساکنین اطراف دانشگاه تهران را بعد از سال‌های طولانی به رسمیت بشناسد. این مصوبه اگرچه بسیار دیر هنگام به تصویب رسید، به گونه ای که افراد زیادی از همسایگی دانشگاه تهران کوچ کرده بودند. اما به قدری باعث خوشحالی مردم محله شده بود که کوچه ها و خیابان های اطراف دانشگاه تهران را پر از بنرهای تشکر از کسانی کردند که در مسیر احقاق حقوق شان، آنان را یاری کرده بودند .

توسعه دانشگاه تهران، بلای اهالی محله

ماجرا از زمانی آغاز می شود که اوایل دهه ۸۰ مدیران دانشگاه تهران با هماهنگی مقامات رده بالای کشور تصمیم به توسعه کالبدی دانشگاه تهران می‌گیرند. با پیگیری مسئولین وقت دانشگاه، طرح توسعه دانشگاه تهران در تاریخ ۱۵ مرداد ۸۲ در هیات وزیران تصویب میگردد. طرحی که سبب می‌شد مساحت دانشگاه تهران در محدود پردیس مرکزی این دانشگاه به دو برابر میزان کنونی یعنی ۵۰ هکتار افزایش پیدا کند. بدین صورت که از پایین به محور انقلاب، از شرق به خیابان وصال شیرازی، از غرب به خیابان کارگرشمالی و از شمال به بلوار کشاورز منتهی می‌شد. مدیران وقت دانشگاه تهران با نفوذی که در دستگاه های ذی‌ربط اجرایی داشتند، توانستند بودجه خوبی برای این طرح دست و پا کنند.

با شروع مقدمات اجرایی طرح، ابتدا خانه‌ها و املاک مردم در کل محدوده طرح با حکم دادگاه فریز شد. به گونه‌ای که با این حکم مالکان نمی‌توانستند هیچ تغییری اعم از فروش به غیر و بازسازی، در ملک خود صورت دهند، جز اینکه به دانشگاه تهران بفروشند. اهالی محل بیان می‌کنند که همان موقع با قیمت‌های عجیبی از سوی دانشگاه تهران روبرو می‌شدند که پایین‌تر از ارزش واقعی ملک‌شان بود. حمیدرضا جلایی پور، استاد دانشگاه تهران عنوان کرده است که ۲۰۰ میلیون دلاری که به عنوان وام از طرف دولت وقت به این طرح اختصاص داده شد بخشی از وامی بود که از سوی بانک توسعه اسلامی برای بازسازی ویرانی‌های حاصل از زلزله بم به کشور پرداخت شده بود. اما خرج توسعه نامتوازن دانشگاه تهران و خرید تنها بخشی از املاک مردم در محدوده طرح شد.

طرح جدید توسعه روی میز رئیس دانشگاه

اما با روی کار آمدن دولت نهم به دلیل کمبود منابع مالی اجرای طرح تقریبا متوقف شد تا اینکه با روی کار آمدن دکتر نیلی احمدآبادی بر کرسی ریاست دانشگاه در سال ۹۳ طرح مجددا بعد از حدود ۱۰ سال بر سر زبان‌ها افتاد و پس از بازنگری با عنوان جدید «شهر دانشگاهی کارآفرین، سبز و هوشمند» در دستور کار قرار گرفت. با وجود آن که هنوز روال قانونی این طرح در نهادهای ذی‌ربط به خصوص شورای عالی معماری و شهرسازی تصویب نشده بود، دانشگاه تهران در اقدامی عجیب پیگیر تخلیه ساکنان محدوده طرح شد. مردم نیز همانند گذشته می‌گفتند که همانند زمان شروع طرح، با قیمت‌های عجیبی از سوی دانشگاه تهران روبرو می‌شدند که به طور ظالمانه‌ای بسیار پایین تر از ارزش حقیقی ملک‌شان بود. تا قبل از شروع مجدد پیگیری طرح از سوی دانشگاه تهران به گزارش مشاور این طرح تنها ۴۶.۷ درصد از محدوده طرح در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفته و تقریبا هنوز نیمی از محدوده هنوز در اختیار مالکان است. آن بخشی هم توسط دانشگاه خریداری شده اکنون یا پارکینگ شده‌اند یا کافی‌شاپ.

این اقدامات دانشگاه سبب شد اعتراض اهالی محله از سر گرفته شود. پیگیری‌ّ‌های متعددی از سوی این اهالی از دستگاه‌های اجرایی کشور نظیر شهرداری، وزارت راه و شهرسازی، ریاست جمهوری، بیت رهبری و شورای عالی شهرسازی صورت گرفت. در این مسیر دانشجویان، تشکل‌های علمی و سیاسی دانشگاه تهران و برخی از چهره‌های سیاسی و علمی نیز اهالی محله را همراهی می‌کردند. در نهایت با وجود آنکه رسانه‌های کشور در این مسیر عمدتا کم لطفی کردند، اما اعتراضات و پیگیری‌های اهالی منجر به مصوبه‌ای در شورای عالی معماری و شهرسازی در اردیبهشت امسال گردید که حقوق مالکانه ساکنین محله را به رسمیت شناخت.

مصوبه شورای عالی چه می‌گوید؟

بر اساس این مصوبه:

الف) طرح ساماندهی حوزه پیرامونی دانشگاه با تغییر اساسی رویکرد با هدف جلب حداکثری مشارکت ذینفعان و ذی‌نفودان و رعایت چارچوب زیر حداکثر ظرف مدت ۶ ماه (تا آبان ماه سالجاری) توسط دانشگاه تهران و شهرداری تهران با هماهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مورد بازنگری قرار گرفته و پس از تصویب در کمیسیون ماده ۵ به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه شود .

۱ . محدوده ملاک عمل طرح ساماندهی، حریم درجه یک اثر ثبتی دانشگاه تهران در بخش شمالی محور انقلاب خواهد بود .

۲ . در محدوده مذکور، نیازهای توسعه فضایی دانشگاه با حفظ ضوابط میراث فرهنگی محدود به قطعاتی خواهد شد که تا تاریخ این مصوبه به تملک کامل دانشگاه درآمده اند. کاربری اراضی این قطعات، مطابق با مصوبه مورخ ۱۰ خرداد ۸۹ شورای عالی آموزش تحقیقات و فناوری خواهد بود. اولویت با ساماندهی قطعات تملک شده ای است که در وضع فعلی رها شده اند .

۳ . در سایر بخش‌ها که تاکنون تملک کامل نشده‌اند، رویکرد طرح از تملک، تخریب و بازسازی توسط دانشگاه به پالایش عملکردی با جلب مشارکت مالکین و سرمایه گذاران تغییر خواهد کرد. در این بخشها ضرورتی بر تملک توسط دانشگاه نخواهد بود و مالکین و سرمایه گذاران در چارچوب ضوابط احداث بنا در حریم درجه یک اثر ثبتی دانشگاه تهران و الزامات استقرار فعالیت (که بر اساس ملاحظات همجواری با دانشگاه تهران ارایه خواهد شد) قادر به بهره مندی کامل از حقوق مالکانه خود خواهند بود. بدیهی است بخشی از عملکردهای مجاز به استقرار، معطوف به حفظ جریان سکونت و خدمات پشتیبان آن در بافت ارزشمند پیرامون دانشگاه خواهد بود .

۴ . با توجه به آنکه طرح در بافت ارزشمند معاصر شهر تهران در بردارنده خاطرات جمعی ساکنان و مردم شهر تهران اجرا می شود، ضروری است طرح ساماندهی به حفظ شاکله کلی بافت، بناهای واجد ارزش تاریخی و معاصر و مکان رویدادهای اجتماعی و فرهنگی توجه جدی نماید .

۵ . لازم است با شبیه سازی دقیق افزایش سفر ناشی از استقرار فعالیت های جدید در محدوده طرح تعیین و تاثیرات آن بر معابر پیرامونی کنترل شود .

۶ . بدیهی است هرگونه اقدام اجرایی در محدوده طرح، صرفا بر اساس مفاد این مصوبه است .

ب) با عنایت به گزارش‌های ارسالی مبنی بر تهیه طرح‌های توسعه مشابه در سایر دانشگاه‌های کشور مقرر می‌شود :

۱ . وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دستورالعمل جامع توسعه فضایی دانشگاه های کشور که مبتنی بر نیازسنجی اولیه، نحوه و میزان مداخله کالبدی و جلب مشارکت عمومی خواهد بود را تهیه و پس از تایید در کمیته ای متشکل از نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه جهت اقدامات آتی به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارایه نماید .

۲ . با عنایت به تاثیر فراوان اقدامات توسعه‌ای دانشگاه‌ها در بافت شهری پیرامون (خصوصا در مورد دانشگاه های واقع در هسته‌های شهری) و لزوم برخورداری از برنامه جامع در مواجهه با توسعه‌های مذکور تا ابلاغ دستورالعمل اخیرالذکر، کمیسیون‌های ماده ۵ از بررسی و تصویب هرگونه طرح توسعه کالبدی دانشگاه‌های واقع در بافت شهری خودداری نمایند .

واکنش مدیران دانشگاه تهران

این مصوبه که معضل اهالی محله اطراف دانشگاه را بعد از 16 سال برطرف می‌کرد، با سکوت مسئولین دانشگاه تهران همراه بود. اما به تازگی نامه‌ای از سوی روسای دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران خطاب به دکتر روحانی در مورد این مصوبه منتشر شده است که نشان از اعتراض این دو مقام مسئول به مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است.

مدیران این دو دانشگاه این مصوبه را خلاف مقررات پیشین کشور در این مورد دانسته و این شورا را به عدم توجه به آثار و نتایج حقوقی و قانونی ناشی از این تصمیم متهم کرده‌اند. این دو مدیر دانشگاهی در نهایت از رئیس جمهوری درخواست کرده‌اند که در حوزه اختلاف میان این دو دانشگاه با شورای عالی شهرسازی ورود کرده و تصمیم‌گیری قانونی کنند.