از «سوره مهر»ای که می‌شناختیم تا «سوره مهر»ای که هست
شیر بدون یال و کوپال بازار نشر!؛ چگونه «سوره مهر» از یک ناشر معتبر، تبدیل به بازنده بزرگ بازار کتاب شد؟
مَثَل «سوره مهر» در دوره کنونی بازار نشر، مَثَل «شیری است بدون یال و کوپال» که شاید به واسطه قدمت و اعتباری که پیش از این داشته هنوز هم در شمار ناشران مهم کشور به حساب بیاید ولی خیلی وقت است که هیچکس از این شیر بدون یال و کوپال انتظار غرش و عرضه‌اندام در بازار نشر ندارد!
نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: معمولاً برای فهمیدن عمق فاجعه باید به قلب یک اتفاق رفت. قلب اتفاقی که فاجعه مورد نظر این گزارش در آن به وقوع پیوسته است، فروشگاه سوره مهر در میدان انقلاب اسلامی است؛ جایی که انتشارات سوره مهر وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان یکی از قدرتمندترین نهادهای فعال در حوزه نشر کشور، فروشگاهی عریض و طویل را برای پاسخگویی به نیاز مخاطبان تعبیه کرده است اما با مراجعه به آن اولین چیزی که به ذهنم «مخاطب حرفهای کتابخوان» می‌رسد غلبه آشکار محصولات باکیفیت عرضه شده از سایر ناشران در این فروشگاه نسبت به آثار منتشر شده توسط انتشارات سوره مهر است و این نقطه آغاز درک این فاجعه است!
بر باد رفته!
برای نسل من که کتاب خواندن حرفهای را با کتاب‌های نویسندگانی همچون رضا امیرخانی و امیرحسین فردی شروع کرده، همیشه کور سوی امیدی به انتشارات سوره مهر برای پیدا کردن تازه‌ترین و جذاب‌ترین رمان‌ها از نویسندگانی انقلابی وجود داشت؛ البته می‌گویم وجود داشت چون حالا مدت‌هاست که «اهل مطالعه» برای پیدا کردن رمان‌های جدید و جذاب یا به سراغ «کتابستان معرفت» می‌روند یا به سراغ تولیدات «مدرسه رمان شهرستان ادب» و یا ناشرانی همچون «کتاب جمکران» و «به نشر» که در این یکی دو سال اخیر به شدت در حوزه انتشار رمان‌هایی خواندنی از نویسندگانی جوان یا نویسندگان پیشکسوت فعال شده‌اند و در این میان مشخص نیست اساسا نقش «سوره مهر» که زمانی «من او» امیرخانی را منتشر می‌کرد (الان سال‌هاست که این کتاب توسط نشر افق تجدید چاپ می‌شود) و یا با کتاب‌های مهم و پرفروشی همچون «سفر به گرای270 درجه»، «اسماعیل»، «جاده جنگ»، «سوران سرد» و ده‌ها نمونه رمان دیگر، آبشخور اصلی انتشار رمان‌های جدید نویسندگان انقلابی بود، حالا چیست! آن هم در روزگاری که ناشران جریان شبه‌روشنفکری ادبیات فارسی به شدت بر تولید رمان‌هایی تازه منطبق بر دیدگاه‌های خود متمرکز شده‌اند.
اگر فاضل نظری نداشتی، چه داشتی؟!
اصلا مگر می‌شود اسم حوزه هنری و انتشارات آن را آورد، ولی به این فکر نکرد که روزی روزگاری «سوره مهر» مهمترین ناشر مجموعه شعرهایی بود که شاعران جریان انقلابی می‌سرودند. از قیصر امین‌پور و علیرضا قزوه و مرتضی امیری اسفندقه بگیر تا همین شاعران جوان‌تر که حالا چند سالی هست که در میان مخاطبان برای خود جا باز کرده‌اند.
اما سوره مهر در این چند سال گذشته حتی در حوزه انتشار کتاب‌های شعر جدید و موثر در جریان انقلابی نیز حسابی قافیه را به رقبایی همچون «شهرستان ادب» و «فصل پنجم» واگذار کرده است. درواقع حالا چند سالی می‌شود که علاقمند به خواندن مجموعه شعرهای تازه شاعران جوان یا پیشکسوت می‌دانند برای پیدا کردن شعرهایی تازه از آن‌ها اول باید به سراغ گزینه به غیر از سوره مهر بروند! در این مدت اخیر این انتشارات به جز انتشار مجموعه شعر جدید «فاضل نظری» که آن هم به خاطر نام و اعتبار این شاعر پرفروش شد، در عمل حضور غیرموفقی در زمینه انتشار مجموعه شعرهای جدید در بازار نشر داشته است. اتفاقی که نشان‌دهنده افول شدید حوزه هنری در یکی از حوزه‌هایی است که پیش از این در آن یکه‌تازی می‌کرد.
بایکوت شهدای مدافع حرم!
شاید زمانی از هر آدم اهل مطالعه‌ای که سراغ کتاب‌های مرتبط با شهدا و تاریخ انقلاب اسلامی و وقایع مرتبط به آن را می‌گرفتید یکی از چند پیشنهاد اصلی آن، ارجاع شما به انتشارات «سوره مهر» و آثار منتشر شده توسط آن بود؛ اما وضعیت «سوره مهر» در این حوزه نیز تعریف چندانی ندارد. برای نمونه در چند سال اخیر و با توجه به اهمیت بالای گردآوری و انتشار خاطرات شهدای مدافع حرم ناشران مختلفی همچون «روایت فتح» و «شهید کاظمی» به این حوزه ورود کردند و الحق و الانصاف هم کتاب‌های خوبی در این زمینه منتشر کردند که استقبال بالایی نیز از آن صورت گرفت؛ این در حالی است که نمره انتشارات سوره مهر در این حوزه تقریبا «صفر» است!
موضوعی که اتفاقا اعتراض نویسندگان مختلف را هم در پی داشته است. همین چند وقت پیش بود که دو نفر از نویسندگان یعنی مسعود دیانی و حسن روزی‌طلب در واکنش به استوری منتشر شده از سوی یکی از مدیران سازمان تبلیغات اسلامی درباره دین «سوره مهر» به شهدای مدافع حرم، از این موضوع نوشتند که سکوت این انتشارات در زمینه انتشار آثاری پیرامون شهدای مدافع حرم، غفلتی ناآگاهانه نیست بلکه رفتاری کاملا آگاهانه و عامدانه است!
البته فارغ از اینکه این مسئله اتفاقی عامدانه یا از سر ناآگاهی است (که البته در جای خود باید از سوی مدیران بالادستی حوزه هنری و سازمان تبلیغات اسلامی به آن رسیدگی شود)، مسئله اصلی کاهش اعتبار این انتشارات با سابقه به واسطه بی‌توجهی به این حوزه استراتژیک است. آن هم در شرایطی که حوزه هنری پیش از این با تمرکز بر ادبیات پایداری و تلاش‌های بی‌وقفه و مخلصانه نویسندگان بزرگی همچون مرتضی سرهنگی، هدایت‌لله بهبودی و علیرضا کمره‌ای نشان داده اگر بخواهد بر روی حوزه‌ای همچون جنگ و ادبیات پایداری تمرکز کند؛ حرفهای بسیاری برای گفتن دارد و می‌تواند محصولات ارزشمندی را روانه بازار نشر کند.
دستان خالی انتشارات حوزه هنری در برابر عاشقان سینما
برای نگارنده این مطلب که به واسطه علائق شخصی، مطالعه کتاب‌های تخصصی در حوزه هنر به ویژه سینما را همیشه در اولویت‌های خود قرار داده، مواجهه با دستان خالی انتشارات «سوره مهر» در برابر علاقمندان حوزه سینما و ادبیات نمایشی اتفاقی دردناک است. حوزه در این رقابت هم بازی را به ناشرانی همچون «ساقی» واگذار کرده است تا امروز علاقمندان به کتاب‌های سینمایی برای تامین نیازهای خود در زمینه مطالعه کتاب‌های «جدید» آموزشی در حوزه مسائل فنی سینما مثل کارگردانی، تدوین، فیلمنامه‌نویسی و یا نقد فیلم به جای مراجعه به انتشاراتی که زیرمجموعه «حوزه هنری» است، به سراغ کتاب‌های نشر ساقی بروند. انتشاراتی که در چند سال اخیر به شدت در این حوزه فعال شده و کتاب‌هایی جذاب و کاربردی در این زمینه منتشر کرده است.
شیر بدون یال و کوپال بازار نشر!
آنچه که از بررسی حوزه‌ای خروجی انتشارات «سوره مهر» در این مطلب ذکر شد تنها بخشی از نقد عملکرد یکی از بزرگترین ناشران کشور است و قطعا موارد متعددی وجود دارد که برای بررسی دقیق‌تر عملکرد «سوره مهر» می‌توان آن‌ها را به زیر ذره‌بین برد. ناشری که زمانی در بسیاری از مواردی که در همین گزارش ذکر شد و یا حوزه‌های دیگری که خوانندگان این مطلب در ذهن دارند، یکه‌تاز بود ولی حالا مدت‌هاست که به جز استفاده از شهرت و اعتبار آثارش در حوزه ادبیات پایداری (که خروجی آن هم ارتباط چندانی با عملکرد مدیریت این انتشارات ندارد و بیشتر وابسته به تلاش‌های شخصی گردانندگان دفتر ادبیات پایداری است)، در عمل حرف چندانی برای ارائه به مخاطبانش ندارد.
البته نمی‌توان از تلاش‌های صورت گرفته توسط این انتشارات برای ورود جدی به حوزه ادبیات کودک و نوجوان در قالب انتشار کتاب‌هایی تازه در قالب برند «مهرک» غافل شد ولی واقعیت آن است که مَثَل «سوره مهر» در دوره کنونی بازار نشر، مَثَل «شیری است بدون یال و کوپال» که شاید به واسطه قدمت و اعتباری که پیش از این داشته هنوز هم در شمار ناشران مهم کشور به حساب بیاید ولی خیلی وقت است که هیچکس از این شیر بدون یال و کوپال انتظار غرش و عرضه‌اندام در بازار نشر ندارد!
