چرایی چرخش امارات به سوی ایران؟

نسیم آنلاین : تحریم های سال ۹۰ که شدت گرفت و کشورهای غربی درصدد صفر کردن فروش نفت ایران برآمدند، مقامات ایران همچون دوره کنونی تهدید به بستن تنگه هرمز کردند. همان زمان هم عربستان و امارات اعلام کردند که تلاش می‌کنند مسیر صادرات خود را تغییر دهند. اگرچه تکاپوی آن‌ها بیشتر جنبه نمایشی داشت و نتوانستند از مسیری غیر از تنگه هرمز نفت و محصولات نفتی خود را بفروشند. تنها امارات بود که تلاش کرد با طراحی و ساخت یک خط لوله مسیر صادرات نفتی خود را به بخش شرقی تنگه هرمز یعنی بندر فجیره منتقل کند، تا استراتژیک ترین گذرگاهی آبی جهان را دور بزند. با این حال در بهترین حالت توانست تنها ۷۰ درصد نفت صادراتی خود را از این مسیر جایگزین ارسال کند. عربستان نیز با توسعه ظرفیت خط لوله پترولاین (خط لوله شرق به غرب)، با وجود ظرفیت ۵ میلیون بشکه در روز، تنها به میزان 2 میلیون بشکه در روز از آن استفاده عملیاتی می کند. با این حساب همچنان درصد بالایی از صادرات نفتی کشورهای حاشیه خلیج همچنان متکی به تنگه هرمز است.

در دوره کنونی نیز که تنش ها در منطقه بالا گرفته است و مقامات ایرانی دوباره تهدید به بستن این آبراه می کنند، امارات و عربستان این دو بازیگر مهم منطقه ای طرح های تخیلی خود را روی میز گذاشتند. جدیدترین این طرح ها طراحی مسیری آبی برای دور زدن تنگه هرمز و دریای عمان است. روزنامه عکاظ چاپ عربستان در گزارشی نوشت: «مسئولان سعودی گفتند این کانال آبی که مطالعات آن از هفت سال پیش آغاز شده است، از خلیج فارس آغاز خواهد شد و با گذر از بیابان ربع‌الخالی واقع در جنوب شرقی عربستان، در امتداد مرزهای عمان و یمن به دریای عرب متصل خواهد شد .»

طبق طرح اعلام شده از سوی عربستان، تعدادی کانال‌های فرعی که هر کدام به یک دریاچه مصنوعی منتهی می‌شود، به کانال اصلی متصل خواهند شد. در کنار هر یک از دریاچه‌های مصنوعی نیز که در منطقه ربع‌الخالی و دور از شهرهای اصلی عربستان قرار خواهند داشت، یک نیروگاه اتمی احداث می‌شود .

البته پیش از عربستان، امارات نیز مشابه چنین طرحی را در سر می‌پروراند که بر مبنای این طرح، با ساخت کانالی از داخل این کشور، سواحل امارات در دریای عرب به سواحل این کشور در خلیج فارس متصل خواهد شد. طول این کانال ۷۵ کیلومتر و هزینه احداث آن ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است. با این وجود، هیچ‌کدام از این طرح‌ها بنا به دلایلی همچون موقعیت‌های ژئوپلتیک، نبود بودجه کافی و تهدیدات منطقه‌ای عملیاتی نشدند.

با همه طراحی های صورت گرفته، شیخ نشینان به خوبی می دانند که دور زدن تنگه هرمز امری زمان بر و غیر اقتصادی است که راهی گریزی از آن حداقل در شرایط کنونی مهیا نیست؛ چه در دوره پیشین تشدید تحریم های علیه ایران و چه در دوره کنونی. اما موضوع بر سر اقدام ایران است و اینکه آیا مقامات ایران برای بستن تنگه از تهدیدهای صرف زبانی عبور می کنند تا بالاخره تهدید دیرینه شان را عملی کنند یا خیر. موضوعی که با رفتار ایران در انهدام پهباد جاسوسی آمریکا و توقیف قانونی نفتکش انگلیسی، قدری برای حاکمان جنوبی خلیج فارس گران تمام شد و حساب کار دستشان داد که ایران اگر بخواهد تهدید خود را عملی کند، اراده اش را دارد. خبرگزاری آناتولی ترکیه نیز در همین راستا به نقل از مقامات علی رتبه اماراتی اعلام کرد که بعد سقوط پهباد آمریکا توسط ایران نششستی محرمانه میان امرای هفتگانه امارات برای بررسی همین موضوع برگزار شده است.

حتی روزنامه الاخبار نوشت که حاکم دبی به آنها گفته خروج از این باتلاق ضروری است و اضافه کرده: «فرود تنها یک موشک در خیابان‌های دبی کافی است تا اقتصاد فرو بپاشد و هر آنچه به دست آورده‌ایم فدا شود». فرزندان زاید پیش‌تر نیز صحبتی مشابه از حاکمان فجیره شنیده‌اند و آنها نیز نگرانی خود در این باره را ابراز کرده بودند.

اما قطعا خبر سقوط پهباد امریکایی تنها عاملی نبود که بن زائد، ولیعهد ابوظبی را آشفته کرده و به فکر تغییر رفتار با ایران بیاندازد. قرارگیری در نقشه امریکا در منطقه هزینه های فراوانی بر دست اماراتی ها انداخته است.

پایگاه خبر الخلیج آنلاین نوشت: سرمایه گذاری های خارجی، گردشگری، املاک و مستغلات، بخش هایی که ستون های اقتصاد امیرنشین دبی به شمار می آید، در سال های اخیر به سوی فروپاشی کامل رفته و بحرانی به جا می گذارد که از فاجعه ای اقتصادی پیش روی امیرنشین طلا خبر می دهد . نشانه های این بحران در عددهای بسیار بزرگ نمایان گر است؛ از چک های برگشتی نیمه نخست سال ۲۰۱۸ که به ۱.۲ میلیون چک با مبلغ بیش از ۷ میلیارد دلار افزایش یافته، گرفته تا انحلال شرکت های عظیمی مانند ابراج کاپیتل.

گزارش رادیو رسمی آلمان (دویچه وله) در سال گذشته نشان داد الگوی دبی برای موفقیت اقتصادی با بحران دشواری رو به روست و ارزش املاک بین ۵ تا ۱۰ درصد کاهش یافته است . این گزارش با استناد به گزارش تحلیل گران و کارشناسان اقتصادی پیش بینی کرد کاهش ارزش املاک در دبی طی سال آینده ادامه یابد و ارزش بورس به میزان ۱۳ درصد کاهش خواهد یافت. بازار املاک پیش فروش در دبی که یکی از ستون های اقتصادی آن است در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸ به میزان ۴۶ درصد و بازار املاک آماده به میزان ۲۴ درصد کاهش داشته است . این گزارش آلمانی خاطرنشان کرد حرکت جمعیت به سمت دبی کاهش یافته است و این امیرنشین با مهاجرت فزاینده نیروهای متخصص خارجی به علت کاهش فرصت های شغلی و درآمد و از طرفی افزایش هزینه های زندگی دست به گریبان است . بر اساس این گزارش، تلاش دبی برای خروج از بحران با سرازیر شدن سرمایه گذاری های جهانی به بازارهای جهانی و ادامه کاهش قیمت نفت و پایین آمدن درآمد و تنش های ژئوسیاسی حاد در منطقه خاورمیانه رو به رو است . جابجایی مسافران از طریق فرودگاه بین المللی دبی در سال جاری به شدت کاهش داشته است در حالی که طی ۱۵ سال روندی بسیار فزاینده داشت. این در حالی است که در چند سال گذشته و در راستای حمایت از گردشگری، دبی قوانین آسان تری برای اعطای روادید به شهروندان روسیه و چین، وضع کرده است . شرکت خدمات مالی Standard and Poor's آمریکا در گزارش ماه گذشته خود هشدار داد دبی در معرض ضعف بسیار بزرگی به ویژه بعد از کاهش ارزش املاک و کاهش تقاضای داخلی آن قرار دارد. این شرکت پیش بینی کرد رکود اقتصادی تا سال ۲۰۲۰ در دبی ادامه یابد . طبق گزارش این شرکت آمریکایی سرانه هر فرد از درآمد داخلی دبی به سالانه 37 هزار دلار در سال جاری کاهش یافته است، در حالی که این عدد در سال ۲۰۱۳ معادل ۴۵ هزار دلار بود و پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۰ به سالانه ۳۶ هزار دلار کاهش یابد . طبق اطلاعات موجود ضرر و زیان شرکت هواپیمایی فلای دبی به میزان ۱۲۲ درصد افزایش یافته و سود آن نیز ۱۲ درصد کاهش داشته است . محمد الشهری، کارشناس اقتصادی هم گفت دبی با چالش های بزرگ اقتصادی رو به روست که از مهمترین آنها عدم حفظ روابط دوستانه با کشورهای منطقه به ویژه ایران و قطر است . وی افزود: این روابط دوستانه ضامن سرمایه گذاری های خارجی بوده که درآمدهای عظیمی از آن به دست می آمد و به عقیده من نقش دبی به عنوان مرکز سرمایه گذاری جهانی رو به پایان است و بازگرداندن شرایط به سابق بسیار دشوار است . الشهری خاطرنشان کرد امارات به همراه عربستان و بحرین و مصر بیش از یک سال قبل رابطه خود را با دوحه قطع کرد و نقش خود را به عنوان مهمترین مرکز تجارت قطر از دست داد. تعداد زیادی از شرکت ها و تجار قطری که در دبی کار می کردند نیز بعد از بروز بحران به دوحه بازگشتند. اقتصاد دبی تحت تاثیر تلاش های آمریکا و عربستان و امارات و بحرین برای اعمال فشار به اقتصاد ایران از طریق کاهش روابط مالی با آن قرار گرفت. زیرا حجم مبادلات تجاری بین تهران و دبی بسیار بالاست و به صورت سالانه افزایش می یابد . وی خاطرنشان کرد دخالت امارات در جنگ یمن باعث شد این کشور بی ثبات شود؛ به ویژه بعد از هدف قرار گرفتن فرودگاه ها و تهدیدات نظامی انصارالله .

این اتفاقات سبب شد سرمایه گذاران بسیاری، مکانی امن تر از امارات، یعنی ترکیه و کشورهای اروپایی را برای سرمایه گذاری انتخاب کنند. فقیهی مدیر نمایندگی بیمه ایران در امارات در گفتگو با پایگاه خبری رویداد ۲۴ گفت: خیلی از ایرانی‌ها از امارات رفته و سرمایه‌هایشان را به ترکیه و جا‌های دیگر برده‌اند. حجم تجارت ایران و امارات از ۴۰ میلیارد دلار در سال‌های گذشته به ۷ میلیارد دلار در سال‌های اخیر تنزل پیدا کرده بود . وی هم چنین اشاره داشت که این روابط قدمتی ۱۲۰ ساله دارد.

امارات کشوری است که در بین تحلیلگران معروف است که تصمیم هایش در حوزه مسائل سیاسی و به ویژه سیاست خارجی، اقتصاد بنیان است. قرارگیری امارات در پازل امریکا برای تنش آفرینی در منطقه که تنها به نفع خود امریکایی هاست، سبب شده که هزینه های زیادی از جیب شیخ نشینان خرج شود.

روزنامه الاخبار بر اساس منابع دیپلماتیک مطلع نوشت هیأت عالی‌رتبه اماراتی در سفر به ایران پیشنهادی با خود داشتند که اماراتی‌ها در آن زمان فکر می‌کردند غیرقابل رد است؛ این پیشنهاد شامل سه بند بود: بازگرداندن روابط میان دو کشور بر اساس روال قبلی، تأمین حمایت مشترک دو طرفه از گذرگاه‌های دریایی تا (امنیت) جریان (انتقال) نفت از تمام کشورهای (حاشیه) خلیج (فارس) تأمین شود و سوم که مهم‌ترین بند است آمادگی امارات برای ترک یمن بود.

در ادامه گزارش این روزنامه لبنانی آمده: اماراتی‌ها پس از آنکه جواب قاطع ایران را شنیدند باز هم ناامید نشدند و زمانی که «عبدالله بن زاید» در ۲۵ ژوئن گذشته به روسیه سفر کرد خواستار میانجی‌گری این کشور برای (راضی کردن) ایران شد. اما جواب همان بود «چیزی نزد ما وجود ندارد که بر سر آن مذاکره کنیم». برای ایرانی‌ها آشکار شده که ابوظبی دنبال «استراتژی خروج» از باتلاق یمن است و می‌خواهد آن را بخرد؛ اینچنین کالای کسادی در بازار تهران خریدار ندارد.