مادری باکیفیت یا اشتغال؟

گروه جامعه « نسیم آنلاین »: حالا بیش از سه سال از سخنرانی رهبر انقلاب در جمع مردم بجنورد می‌گذرد، سفری که در آن، موضوع توقف سیاست‌های کنترل جمعیت مطرح شد و ایشان ادامه سیاست‌های کنترل جمعیت دهه ۷۰ را خطا دانستند : «ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﻮان، ﺑﺎﻧﺸﺎط، ﺗﺤﺼﯿﻠﮑﺮده و ﺑﺎﺳﻮاد ﮐﺸﻮر، اﻣﺮوز ﯾﮑﯽ از عوامل مهم ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. در همین آﻣﺎرهایی ﮐﻪ داده ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻧﻘﺶ ﺟﻮان‏های ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و آﮔﺎه و ﭘﺮﻧﺸﺎط و ﭘﺮﻧﯿﺮو را ﻣﯽ‌ﺑﯿﻨﯿﺪ. ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ، ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ. ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ در ﯾﮏ برهه‌ای از زﻣﺎن درﺳﺖ ﺑﻮد؛ ﯾﮏ اهدافی هم ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ. آن طﻮری ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ و ﻋﺎﻟﻢ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﻠﻤِﯽ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ، ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺰارش دادﻧﺪ، ﻣﺎ در ﺳﺎل ۷۱ ﺑﻪ‌‌ همان ﻣﻘﺎﺻﺪی ﮐﻪ از ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﺴﻞ وﺟﻮد داﺷﺖ، رﺳﯿﺪﯾﻢ. از ﺳﺎل ۷۱ ﺑﻪ اﯾﻦ طﺮف، ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دادﯾﻢ؛ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪادﯾﻢ. اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎ را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﯿﻢ.»

حالا زوج‌ها با وجود ناهمواری‌های مسیر فرزندآوری، در این مهم گام برداشته‌اند، آن گونه که در سال ۹۴، جمعیت کشور، شاهد افزایش ۶۵ هزار نفری جمعیت بوده است.

این فزونی سوالی جدی را در قبال زنانی که قرار است نقش مادری را برعهده بگیرند، مطرح می‌کند. سوال اینجاست؛ زنانی که سال هاست نقش‌های اجتماعی آنان جایگزین نقش مادری شده حالا باید کدام نقش را مورد توجه قرار دهد؛ مادری یا مسئولیت اجتماعی؟

رهبر معظم انقلاب همواره بر نقش محوری زنان در خانواده توجه جدی داشته‌اند و پیش از آنکه زن را در هر یک از نقش‌های مادری و همسری، خواهری و دختری ببینند، در جایگاه عضو اصلی خانواده مورد توجه داشته‌اند. ایشان در یکی از بیانات خود، می‌فرمایند: «در خانواده، همسر و مادر عضو اصلى است. زن در این مجموعه، جاى بسیار اساسى و رفیعى دارد. به همین خاطر، وقتى اصل خانواده -یعنى زن - متزلزل است، در آن‏جا هیچ‏ چیزى در جاى خودش قرار ندارد.»

ایشان فارغ از نگاه‌های فمنیستی و غرب زده، شجاعانه به نقش زن در خانواده توجه دارند و اصالت زن را به زندگی خانوادگی می‌دهند و می‌فرمایند: «بعضی‏‌ها خیال مى‏کنند اگر زنى کارش عبارت از‌‌ همان کار داخل خانه باشد، این اهانت به زن است؛ نه، این هیچ اهانت نیست؛ بلکه مهم‌ترین کار براى زن، این است که زندگى [خانواده] را سر پا نگه‏دارد.»

در نگاه رهبر معظم انقلاب اشتغال زنان، دارای جایگاه مهمی است. این اهمیت را در فرمایشات ایشان به وضوح می‌توان دید، آنجا که می‌گویند: «اسلام با کار کردن زنان نه تنها موافق است، بلکه تا آن‏جایى که با شغل اساسى او که مهم‌ترین شغل اوست - یعنى تربیت فرزند و حفظ خانواده - مزاحم نباشد، شاید لازم هم مى‏داند.»

البته ایشان نکاتی را از قیود حضور اجتماعی زنان می‌دانند و می‌فرمایند: «اشتغال بانوان از جمله‌ى چیزهائى است که ما با آن موافقیم. بنده با انواع مشارکتهاى اجتماعى موافقم؛... منتها دو سه تا اصل را باید ندیده نگرفت. یک اصل این است که این کار اساسى را - که کارِ خانه و خانواده و همسر و کدبانویى و مادرى است - تحت‌الشعاع قرار ندهد.»

در نگاه رهبر انقلاب، مادری جایگاه ویژه‌ای دارد. جایگاهی بی‌بدیل که به سادگی از کنار آن نمی‌گذرند و در این باره می‌فرمایند: «یکى از وظایف مهم زن، عبارت از این است که فرزند را با عواطف، با تربیت صحیح، با دل دادن و رعایت و دقت، آن چنان بار بیاورد که این موجود انسانى - چه دختر و چه پسر - وقتى که بزرگ شد، از لحاظ روحى، یک انسان سالم، بدون عقده، بدون گرفتارى، بدون احساس ذلت و بدون بدبختی‌ها و فلاکت‌ها و بلایایى که امروز نسلهاى جوان و نوجوان غربى در اروپا و امریکا به آن گرفتارند، بار آمده باشد.»

رهبر انقلاب بی‌توجهی و محروم کردن فرزندان از موهبت محبت مادر را، ضرر فردی و اجتماعی می‌دانند و در این زمینه می‌گویند: «بهترین روش تربیت فرزند انسان، این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبّت او پرورش پیدا کند. زنانى که فرزند خود را از چنین موهبت الهى محروم مى‏کنند، اشتباه می‌کنند؛ هم به ضرر فرزندشان، هم به ضرر خودشان و هم به ضرر جامعه اقدام کرده‏اند. اسلام، این را اجازه نمى‏دهد.»

توجه به نقش مادری و فرزندآوری در نگاه رهبر، دارای چنان جایگاهی است که ایشان خودداری از تولد فرزند را مخالف رضایت خداوند می‌دانند و می‌گویند: «از جمله وظایفى که برعهده‌ زنان در داخل خانه و خانواده است، مسئله تربیت فرزند است. زنانى که به خاطر فعّالیت ‎ هاى خارج از خانواده، از آوردن فرزند استنکاف مى‌کنند، برخلاف طبیعت بشرى و زنانه‌ خود اقدام مى‌کنند. خداوند به این راضى نیست. کسانى که فرزند و تربیت فرزند و شیردادن به بچه و در آغوش مهر و عطوفت بزرگ کردن فرزند را براى کارهایى که خیلى متوقّفِ به وجود آن‌ها هم نیست،‌‌ رها مى‌کنند، دچار اشتباه شده‌اند.»

در این زمینه اغلب افراد به نفع یکی از دو جنبه نقش زنان، نقش دیگر را مصادره می‌کنند. یعنی اگر قرار است که زنان، به نقش مادری خود توجه و تمرکز داشته باشند باید از اشتغال و حضور اجتماعی معاف باشند و بالعکس. اما رهبر فرزانه انقلاب، با هر گونه نگاه افراطی و مصادره یکی از نقش‌های زنان به نفع نقش دیگر، مخالفت می‌کنند و می‌فرمایند: «بعضى افراط مى‌کنند، بعضى تفریط مى‌کنند. بعضى مى‌گویند چون فعّالیت اجتماعى اجازه نمى‌دهد به خانه و شوهر و فرزند برسیم، پس فعّالیت اجتماعى نباید بکنیم. بعضى مى‌گویند چون خانه و شوهر و فرزند، اجازه نمى‌دهد فعّالیت اجتماعى بکنیم، پس شوهر و فرزند را باید‌‌ رها کنیم. هر دو غلط است. نه این را به خاطر آن، نه آن را به‌خاطر این، نباید از دست داد.»

به نظر می‌رسد رهبر انقلاب با وجود تاکید فراوان بر ایفای نقش مادری برای زنان و تاکید بر انجام آن، هیچ اعتقادی به حذف یک نقش برای ایفای نقش دیگر ندارند؛ بلکه اتفاقا بر کیفیت این نقش اعتقاد ویژه‌ای دارند. به عبارتی آنچه که رهبر در زمینه اشتغال مادران (و نه برعهده گرفتن پست‌های مدیریتی) مورد تاکید قرار می‌دهند، باید‌ها و نبایدهایی دارد که برخی از آن‌ها اینهاست؛

اولا آسیب نرسیدن به نقش‌های اصیل زن، یعنی مادری و همسری، و بحث رعایت حریم محرم و نامحرم و پرهیز از اختلاط و تأکید بر نقش‌های همسری و مادری به گونه‌ای که کودک، آسیب نبیند.

ثانیا ایشان معتقدند باید برای حفظ ظرفیت بانوان در جامعه و نقش‌آفرینی آنان، تلاش شود و به بهانه مادری، نباید نقش اجتماعی آنان را در جامعه نادیده بگیریم.