انقلاب اینستاگرامی برپایه مکتب شیکاگو

گروه جامعه «نسیم‌آنلاین» _ محسن حسین‌پورعرب: شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه که این روزها به‌وفور بر روی گوشی‌های تلفن هوشمند قابل‌استفاده و نصب است هرکدام علاوه بر معدود مزایایی که دارند همراه با خود انبوهی از مشکلات جدید را وارد جامعه می‌کنند. بررسی این شبکه‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کاربران آن‌ها متوجه نوع فعالیت خودشان در این شبکه‌ها و اطلاعاتی را که رایگان در اختیار مدیران و پایگاه‌های اطلاعاتی قرار می‌دهند نیستند. یکی از این اپلیکیشن‌ها که با استقبال چشم‌گیری مواجه شده است اینستاگرام است.

اینستاگرام پنج سال پیش راه‌اندازی شد و معرفی‌اش در فروشگاه اپلیکیشن اپل با این جمله همراه بود: «برای سرعت بخشیدن، ساده و زیبا شدن عکس‌های موبایلی». در آن زمان کسی فکرش را نمی‌کرد که ششم اکتبر ۲۰۱۰ تاریخ تولد اپلیکیشنی باشد که بر اساس آخرین آمار منتشرشده بیش از 300 میلیون عضو فعال داشته باشد، اپلیکیشنی که در معامله‌ای یک میلیارد دلاری به فیس‌بوک فروخته شد و طبیعت عکاسی را در سرتاسر جهان متحول ساخت.

بر اساس آخرین آمار‌های منتشرشده از مرکز ebizmba اینستاگرام با بیش از 100 میلیون بازدید در ماه و قرار گرفتن در رده 24 سایت‌های برتر دنیا تبدیل به هفتمین شبکه اجتماعی محبوب بین تمام مردم جهان شده است. همچنین بر اساس آمار منتشرشده در وب‌سایت اینستاگرام همان‌طور که گفته شد این شبکه بیش از 300 میلیون عضو دارد که در روز بیش از 60 میلیون عکس را به اشتراک می‌گذارند.

نکته قابل‌توجه ارائه آمارهای جدید از سوی اینستاگرام است که بیانگر این است که بیش از نیمی از 100 میلیون کاربر جدید این شبکه در اروپا و آسیا زندگی می‌کنند و بیش از 75 درصد کل کاربران این شبکه اجتماعی خارج از آمریکا هستند.

با رجوع به سایت Alexa متوجه می‌شویم که وب‌سایت اینستاگرام در ایران در جایگاه پنجاه و پنجمین پایگاه پربیننده در کشور است. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت و رجوع به وب‌سایت کافه بازار که کاربران اندرویدی برای دانلود اپلیکیشن به آن رجوع می‌کنند به آمار جالبی دست پیدا می‌کنیم که بیانگر دانلود و نصب بیش از 10 میلیون بار این اپلیکیشن توسط کاربران است. این آمار فقط بخشی از کاربران اندرویدی را مشخص می‌کند که از بزرگترین مارکت اندرویدی داخلی نرم افزار را بارگیری(دانلود) کرده‌اند و آمار رسمی از استقبال از این برنامه در بین کاربران آی‌او‌اس ایرانی در دسترس نیست. با در نظر گرفتن این اعداد و ارقام درمی‌یابیم که بیش از یک‌هشتم ایرانی‌ها اپلیکیشن اینستاگرام را بر روی گوشی‌های خوددارند.

دلیل این استقبال هم متفاوت بودن فضای این برنامه نسبت به شبکه‌های اجتماعی دیگر است. بصری بودن فضای اینستاگرام و به اشتراک گذاشتن لحظات زندگی شخصی به‌صورت تصویری با همدیگر از دلایل استقبال از این برنامه است. همچنین فیلتر نبودن این شبکه و دسترسی آسان و بی‌دردسر آن در ایران از دیگر دلایل استقبال کاربران ایرانی از این شبکه است.

اما همین چند روز پیش بود که در کنار استقبال مردم از این اپلیکیشن و فضای دوست‌داشتنی این برنامه برای به اشتراک گذاشتن عکس‌ها و لحظات زندگی خبری مبنی بر حاشیه رفتن یکی از ورزشکاران معروف که ادعای هک شدن صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام را داشت(والبته از سوی پلیس فتا تکذیب شد) و پخش شدن عکس‌های شخصی و خانوادگی‌اش در شبکه‌های مجازی منتشر شد. از بین رفتن مرزهای حریم خصوصی این ورزشکار مهم‌ترین نکته در این جنجال بود. حریمی که کاربران اینستاگرام متوجهش نیستند و اگر هم آگاهی دارند به علت غلبه تفکرات مدرنیسم خود را مجاب می‌کنند که اشتراک لحظات خاص زندگی با دیگران مشکلی ندارد. آسیب فرهنگی‌ای که یک ضد ارزش را به ارزش تبدیل کرده است.

همان‌طور که بیان شد از بین رفتن حریم خصوصی افراد در فضای اینستاگرام از مهم‌ترین آسیب‌های این اپلیکیشن محبوب است. دکتر محمدحسین ساعی عضو هیئت‌علمی دانشگاه صداوسیما معتقد است که: مهم‌ترین خطر اینستاگرام صدور اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و پردازش‌شده است که با توجه به اینکه ما در عصر ارتباطات هستیم خروج اطلاعات بی‌حدومرز از کشور به‌منزله فروش رایگان نفت است.

همچنین دکتر امان قرایی مقدم کارشناس جامعه‌شناسی در گفت‌وگو با «نسیم‌آنلاین» در رابطه با علل از بین رفتن مرزها و حریم خصوصی افراد بیان داشت که: یکی از عوامل از بین رفتن حریم خصوصی افراد در فضای مجازی و مخصوصاً اینستاگرام تئوری مکتب شیکاگو است. بر اساس این تئوری، شهر‌ها دنیای بیگانه‌ها است بنابراین مردم در شهرها ترسی از شناخته شدن ندارند. از طرفی فروریختن ارزش‌های اجتماعی، کم‌رنگ شدن معنویات و نوع تربیت افراد در خانواده از دیگر دلایلی است که امروز مشاهده می‌کنیم افراد، دیگر مرز و حدود مشخصی برای حریم شخصی و زندگی خود قائل نیستند.

این استاد جامعه‌شناسی همچنین معتقد است که: طبق فرمایشات مقام معظم رهبری هجوم شبکه‌های مجازی همان جنگ نرم و تهاجم فرهنگی‌ای است که جریان استکبار سعی دارد به‌توسط آن جامعه ایرانی را دگرگون کند. اینستاگرام در این زمینه نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی تأثیر بیشتری در این تهاجم فرهنگی دارد چراکه مردم آگاه یا ناآگاه اطلاعات و مشخصات زندگی فردی و خانوادگی خود را از طریق عکس و فیلم در اختیار جریان استکبار قرار می‌دهند.

وی تصریح کرد: امروز اگر افراد برای خود حریم خصوصی قائل نیستند و به‌راحتی اطلاعات خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند رسیدن به تفکرات مدرنیته نیست بلکه مقدس ندانستن حریم خصوصی است که در کشورهای جهان‌سومی همچون ما مشهودتر است. این همان انقلاب اجتماعی خاموشی است که بنده در 20 سال پیش بیان داشتم. خوب امروز شاهد این انقلاب هستیم. امروز اگر برنامه مشخصی برای دفع این تهاجم نداشته باشیم در آینده دچار مشکلات عدیده‌ای خواهیم شد.

حال باید دید این انقلاب اجتماعی خاموش تا کجا پیش خواهد رفت؟ تا به امروز مسئولان نتوانستند راهکار مناسبی را برای کم کردن سرعت این انقلاب به‌کارگیرند. فیلتر کردن سایت‌ها و جلوگیری از دسترسی نیز جواب نداده است و روزبه‌روز به تعداد اعضای این شبکه بصری خلاق افزوده می‌شود. مدیران اینستاگرام هرروز به فکر آپدیت‌های جدید برای جذاب کردن محیط این اپلیکیشن هستند. اما این‌طرف ماجرا این‌طور که دیده می‌شود مسئولان ما به‌اندازه مدیران اینستاگرام به فکر مقابله نیستند و دست روی دست گذاشته‌اند.