فراتر از سندنویسی به اقدام عملی در روابط با چین نیاز داریم

نسیم آنلاین؛ جعفر برزگر: اظهارات هفته گذشته محمود احمدی نژاد مبنی بر قرارداد محرمانه دولت با یک کشور خارجی رسانه‌ها را به تکاپو واداشت تا از جزییات این قرارداد اطلاعاتی کسب کنند. در همین زمینه عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه این سند را «افتخارآمیز» و «به نفع منافع دو کشور» خوانده و عنوان کرده که «این سند ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی را دربر‌می‌گیرد و احتمالا در آینده و پس از تصویب نهایی می‌تواند به‌طور کامل منتشر شود.» البته سخنگوی وزارت خارجه، جزییاتی از این سند ارایه نکرده و فقط به ذکر این نکته بسنده کرده که «این سند در حد پیش‌نویس است» و «هیچ کدام از مطالبی که در رسانه‌ها و یا توسط برخی افراد در این مورد مطرح شده واقعیت ندارد»

طبق نوشته روزنامه اعتماد هیات دولت پیش‌نویس این برنامه را هفته گذشته تصویب کرده و به وزارت خارجه ماموریت داده تا با طرف چینی درباره جزییات برنامه به توافق برسد و متن اصلی را برای امضا بین دو کشور آماده کند. سوم تیرماه محمدجواد ظریف، ‌وزیر امور خارجه نیز در توییتی به زبان چینی عنوان کرد که در تماسی ویدیویی با همتای چینی‌اش، درباره مشارکت جامع استراتژیک دو کشور و پیشبرد برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های دوجانبه گفت‌وگو کرده است.

حمید زادبوم، رییس سازمان توسعه تجارت در حاشیه یک نشست خبری عنوان کرد که «در برنامه همکاری جامع ایران و چین، برای هر یک از دستگاه‌ها، یک برنامه همکاری تعریف شده است.» به گفته وی، «بخشی از قرارداد همکاری ایران و چین که مرتبط با وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت می‌شود، مربوط به تامین برخی کالاها، مواداولیه، ماشین‌آلات و تجهیزات از این کشور و همچنین تامین بخشی از نیازهای کالایی چین است.» اما بیش از هر چیز، این سرمایه‌گذاری چین، به معنای تزریق سالانه 16 میلیارد دلار به اقتصاد ایران است که البته زیربنای آن در سال 2016 تحت عنوان «ساختار شراکت استراتژیک ایران و چین» ریخته شد.

قرار بر این بود که چین 260 میلیارد دلار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کند؛ بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری چینی‌ها طی ۵ سال نخست اجرای قرارداد ۲۵ساله با آنها به صنعت نفت و گاز ایران تزریق شود و مابقی آن به صورت مرحله‌ای و بر اساس توافق دو طرف از سوی پکن در ایران انجام شود. چینی‌ها همچنین قرار است در قالب توافق شراکت جامع استراتژیک با ایران ۱۲۰ میلیارد دلار در حوزه توسعه زیرساخت‌های تولید و حمل و نقل در ایران سرمایه‌گذاری کنند که بخش قابل ‌توجهی از این سرمایه‌گذاری هم در ۵ سال نخست انجام خواهد شد و مابقی آن به صورت دوره‌ای و بر اساس توافق دو کشور به بخش صنعت و حوزه حمل و نقل ایران تزریق می‌شود.

چین همچنین می‌تواند بخشی از تولیدات نفت، ‌گاز و پتروشیمی ایران را با تخفیف بر مبنای قیمت متوسط ۶ ماهه محصول خریداری کند. بر اساس جزییات توافق جدید انجام شده بین ایران و پکن چین می‌تواند پول محصول خریداری شده از ایران را حداکثر تا دو سال به این کشور پرداخت کند. از سویی دو طرف توافق کردند که چین پول خریدهای خود را به یوآن یا ارزهای دیگر به کشورمان پرداخت کند و این بدان معناست که قرار نیست در مبادلات تجاری ایران و چین از دلار استفاده شود.

مسئولان ایرانی ادراک درستی نسبت به چین ندارند وحید قربانی کارشناس مسائل چین در مورد روابط این کشور با ایران به خبرنگار نسیم آنلاین گفت: سطح تحلیل خودمان را در مورد مسائل ایران و چین باید گسترش دهیم. در حال حاضر سطح تحلیل بیشتر معطوف به رابطه دو دولت است و اینکه این دو دولت چگونه در مورد هم فکر می‌کنند و چه سطحی از روابط را دارند در حالی که این سطح از تحلیل کافی نیست و باید فراتر از این سطح حرکت کنیم.

وی با بیان اینکه تحولات بین‌المللی، تغییر ساختار نظام بین الملل و رابطه با آمریکا موضوعات مشترک دو کشور هستند ادامه داد:‌ متاسفانه ذهنیت طرف ایرانی این بوده که همواره سطح روابط را در حد وزارت خارجه نگه دارد و فراتر از این سطح حرکت نکردیم. ما نتوانستیم این نگرش را در وزارت خارجه تغییر دهیم که روابط ایران و چین را نباید صرفا به سطح این وزارتخانه فروکاست. قربانی با ذکر این نکته که با توجه به این مسایل سطح روابط ما با چین در حدی که باید باشد نیست گفت: چین به عنوان یک کشور نو ظهور دارای اهمیت ویژه ای است و امروزه از چین به عنوان اصلی ترین رقیب آمریکا نام برده می شود. ما هنوز اهمیت چین را درک نکرده ایم و رابطه خودمان با این کشور را محدود به سند نوشتن و کارهای شکلی کرده ایم. در حالی که باید در حوزه اقدامات عملی روابط دو کشور گسترش پیدا کند و این امر برای چینی ها مهم است. دولت روحانی رابطه ایران و چین را تنزل داد

این متخصص امور چین با بیان اینکه در چند سال اخیر چین را نادیده گرفتیم بیان داشت: دولت پس از برجام رابطه ۵۰ میلیارد دلاری ایران با چین را تضعیف کرد در حالی که رابطه چین و آمریکا ۴۵۰ میلیارد دلار است حجم اقتصاد ما قابل مقایسه با آمریکا نیست ولی ما توانسته بودیم به این حجم از مبادلات دست پیدا کنیم. اما متاسفانه در این دولت بخاطر اشتباه ادراکی که عرض کردم رابطه ما با چین کاهش پیدا کرد.

قربانی ادامه داد: علیرغم اینکه در این دوره مقامات ارشد چینی به ایران سفر کردند اما آنقدر رفتارهای ما با این کشور سینوسی و با فراز و نشیب همراه بود که همکاری ها را تضعیف کرد و این رفتارها تا درست نشود سند نوشتن نمی تواند موثر واقع شود. آن نکته ای که من در ارتباطات خودم با چینی ها درک کردم این است که آن ها به دنبال سند و برنامه نیستند بلکه از ما کار می خواهند. شما وقتی دنبال برنامه همکاری هستید اما دیدارهای رپیس جمهور ما با چینی ها در سطح ملاقات های حاشیه ای آن هم در حاشیه کنفرانس ها هست سند چه نیازی را می تواند رفع کند. قربانی با ابراز تاسف از این مسئله که ایران نتوانسته موضوعات کاری مشترک با چین تعریف کند گفت: چین در حال بازسازی نظمی است که در فضای بین المللی شکل گرفته و قدرت نرم خود را گسترش می دهد. در بحث کرونا علیرغم همه اتهاماتی که به چین زده شد اما این کشور با ارسال تجهیزات به کشورهای دیگر توانست هجمه رسانه ای غرب علیه خودش را بشکند.

بعید است چین سند ۲۵ ساله با ما امضا کند وی در مورد سند همکاری ایران و چین هم گفت: بحث سند مشارکت جامع از سال ۲۰۱۶ مطرح بوده است. ایران و چین در این زمینه بیانیه مشترک همکارهای جامع راهبردی را امضا کردند اما بعد از امضای برجام نگرش دولت کاملا به سمت غرب چرخید و حتی ما ۶ ماه سفیر هم نداشتیم که نشانگر اوج آسیب پذیری رابطه بود. قربانی بیان داشت: این سند از پاییز سال گذشته مطرح شده ولی هنوز جزییات آن منتشر نشده و دولت و وزارت خارج این سند را محرمانه نگه داشتند و حتی درخواست ما برای دسرسی به این سند هم بدون نتیجه ماند. البته محرمانه ماندن این سند قابل درک است. بالاخره کشور ما در شرایط حساسی قرار داد و ممکن است عدم محرمانگی این سند به منافع ما آسیب وارد کند. البته کلیات آن باید منتشر شده و به اطلاع کارشناسان و مردم برسد. این پژوهشگر امور چین در پایان گفت: به نظر من بعید است که خود چینی ها این سند را امضا کنند چرا که چینی ها به فکر همکاری ها کوتاه مدت هستند و اینکه در یک حوزه مشخص همکاری شروع شده و به نتیجه برسد. ببینید ما نتوانستیم در شرایطی که تحریم هم نبودیم با چینی ها قطار تهران مشهد را به نتیجه برسانیم. پروژه های نفت و پتروشیمی هم همین وضعیت را دارد. بنابراین با توجه به این سابقه چین زیر باز قرار داد بلند مدت نمی رود وبا کشورهای دیگر هم به صورت سند های یک و دوساله همکاری می کند.