گیم چنجر بعدی چیست؟

نسیم‌آنلاین؛ پویا جادی: هفته گذشته پنتاگون اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا آموزش خلبانان اکراینی برای پرواز با جنگنده F-16 را از ماه اکتبر آغاز می‌کند. تا پیش از این نیز تصویری از حضور زلنسکی در یک فروند جنگندهF-16 اهدایی وزیر دفاع هلند در روز سه‌شنبه این خبر را تایید کرده بود. قرار است تا طبق برنامه‌ هماهنگ شده بین کشورهای اروپایی و آمریکا نیروی هوایی اکراین از طریق کشورهای دانمارک، هلند و ایالات متحده و سایر متحدین اروپایی به این جنگنده پیشرفته نسل چهارمی مجهز شود. فرایند تحویل این جنگنده 63 میلیون دلاری ساخت شرکت لاکهید مارتین از اوایل سال جدید میلادی و پس از اتمام آموزش خلبانان اکراینی آغاز خواهد شد. آموزشی که هم‌اکنون در کشورهای بریتانیا، رومانی، دانمارک و در مورد آخر در صحرای نوادا در ایالات متحده آمریکا در حال انجام است. البته این جنگنده پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و آموزش آن زمان‌بر خواهد بود و عدم تسلط خلبانان اکراینی بر زبان انگلیسی نیز از چالش‌های اساسی برای متحدین غربی این کشور جدا شده از شوروی سابق است. اما با وجود تمامی مشکلات این کشورها حاضر به پرداخت هزینه برای تجهیز کیف به تسلیحات مدرن جدیدی هستند که از آن به عنوان گیم چینجر یاد می‌کنند. اما به چه قیمتی؟

سرنوشت تسلیحات قبلی

این نخستین بار از آغاز جنگ اکراین نیست که متحدین غربی این کشور با سخاوت تمام اقدام به مسلح کردن این کشور به تسلیحات پیشرفته و گران‌قیمت می‌کنند. از آغاز جنگ تا به امروز قرار بوده تا حجم زیادی از تسلیحات غربی از جمله موشک‌های ضد تانک تاپ اتک، تانک‌های پیشرفته لئوپارد و آبرامز و نفربرهای زرهی آمریکایی، فرانسوی و بریتانیایی در اختیار اکراینی‌ها قرار گرفته‌اند که قرار بوده هر کدام از آنها سرنوشت جنگ را به نفع اکراین تغییر دهند و ارتش روسیه را نابود کنند اما به نظر می‌رسد که هماهنگ نبودن سطح توانایی و تبلیغات اکراینی‌ها برای آنها گران تمام شد و در ضد‌حمله آنها که از چند ماه قبل وعده آن را می‌دادند پیروزی چشمگیری به دست نیاوردند و تنها تانک‌های گران‌قیمت لئوپارد را بر روی میدان مین روس‌ها بردند تا عدم آمادگی خود را نشان متحدان غربی خود دهند.

البته مقامات کیف معتقد هستند که سطح تسلیحات اهدایی غربی‌ها کافی نیست و از ابتدای شروع ضد حمله بهاره این کشور بر علیه مواضع روس‌ها در شرق این کشور شروع به فشار بر متحدان خود برای تسلیح نیروی هوایی این کشور به جنگنده‌های غربی کرده و علت عدم پیشروی نیروهای اکراینی با وجود تمام حمایت‌ها و آموزش‌های سخاوتمندانه غربی‌ها را برتری هوایی روسیه عنوان کردند. ادعایی که به نظر جواب داده و آمریکایی‌ها بالاخره حاضر شدند تا نیروی هوایی این کشور جنگ زده را نیز به تسلیحات گران‌قیمت خود مجهز کنند. و این اقدام را بدون هیچ‌گونه دریافتی و به صورت بلاعوض ارائه می‌دهند!

هزینه بالا در ازای دستآورد پایین

کشورهای غربی به نظام اقتصادی بازار آزاد خود و عدم مداخله در اقتصاد معروف هستند اما نه همیشه! در ایام سختی و جنگ این دولت‌ها هستند که خیر و صلاح بازار و روابط اقتصادی و بانکداری و روبط بین‌الملل را تعیین می‌کنند و پس از جنگ اکراین و تبعات اقتصادی آن بر جهان به ویژه در بازار انرژی و غلات جهان غربی‌ها بارها شعارهای نظام اقتصادی خود را زیر سوال بردند و یکی از جاهایی که بسیار مورد اعتراض قرار گرفته اعطای تسلیحات این کشورها به صورت رایگان و بلاعوض به اکراینی‌ها است. اقدامی که با فشار آمریکا و با مجوز دولت‌ها صورت می‌گیرد تا نشان دهد که سیاست خارجی کشورهای غربی آنچنان هم خالی از ایدئولوژی نیست. البته هزینه این اقدامات آنچنان هم رایگان نیست و تاثیراتی بر وضعیت جوامع و اقتصاد این کشورها گذاشته است. نگاه به آمار و ارقام تسلیحات اهدایی به اکراین نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها پس از تهاجم روسیه به اکراین هزینه‌های نظامی زیادی را به بودجه عمومی خود وارد کرده و در کنار افزایش توان نظامی خود بخش زیادی از تسلیحات خود را به اکراین واگذار کردند که کمک بلاعوض است. در یک مورد تنها ایالات متحده آمریکا بیش از 46 میلیارد دلار کمک نظامی در بازه زمستان 1400 تا خرداد 1402 به اکراین انجام داده است.

اعتراضات فرانسه، آلمان، کانادا و بریتانیا به وضعیت اقتصادی و تورم بالای سوخت و مواد غذایی و همچنین رکود صنایع و نارضایتی بالای شهروندان از سیاست‌های دولت خود و افزایش محبوبیت احزاب راست افراطی از اولین آثار حمایت‌های بی چون و چرای غرب به اکراین است. قطع واردات انرژی روسیه از سوی کشورهای اروپایی و تحت تاثیر قرار گرفتن بازار غلات بر اثر جنگ اکراین مستقیما معیشت میلیون‌ها اروپایی و آمریکایی را هدف قرار داد و این از اولین هزینه‌هایی بود که در راه حمایت از کیف در مقابل تهاجم روسیه پرداخت شد.

جدا از هزینه‌های مالی و سیاسی این جنگ هزینه‌های نظامی و امنیتی نیز برای طرف غربی داشت. یک طرف جنگ اکراین کشور روسیه قرار دارد و طرف دیگر آن اکراینی که از تسلیحات غربی بهره‌مند است و با وجود اینکه آمریکایی‌ها موفق شده‌اند به صورت نیابتی با روس‌ها درگیر شوند و بدون دادن هزینه و تلفات زیاد روس‌ها را درگیر کنند اما این تسلیحات غربی است که به دست روس‌ها و متحدانشان افتاده و با توجه به توانایی مهندسی معکوس در این کشورها باید به زودی شاهد نسخه روسی، ایرانی و چینی بسیاری از این تسلیحات باشیم. به خصوص موشک‌های ضد زره تاپ اتک و خودروهای زرهی پیشرفته که به دست نظامیان روس افتاده و به پشت خط مقدم آورده شده است. این معضلی برای مقامات نظامی غربی خواهد بود. به خصوص که اکراینی‌ها نیز پیشرفتی در جبهه جنگ نشان نداده مناطق شرقی اکراین همچنان تحت تصرف روسیه است.

ماجرا به همینجا خلاصه نمی‌شود و فساد در ارتش اکراین نیز از دیگر معضلات غربی‌ها به حساب می‌آید. بسیاری از تسلیحات اهدایی غرب به کیف از بازار سیاه سر در آورده و به قیمت‌های بالایی به فروش می‌رسد. البته افشای این حقایق منجر به برخورد با برخی از مقامات نظامی اکراین شد اما به نظر می‌رسد که وضعیت ارتش این کشور درگیر جنگ وخیم‌تر از چیزی باشد که بتوان آن را تصور کرد. اکثر مناطق شرقی اکراین مانند دونتسک و لوهانسک خود را متعلق به حکومت کیف نمی‌دانند و از سال 2014 زیر بمباران اکراین قرار دارند و از طرفی در سایر شهرهای اکراین سربازگیری اجباری از مردان در خیابان‌ها تصاویر زننده‌ای را به جهان مخابره کرده است. اهدای جنگنده F-16 یا بمب خوشه‌ای و هر نوع تسلیحات دیگری نمی‌تواند تغییر محسوسی در وضعیت فعلی جنگ اکراین ایجاد کند و تنها تلفات و خرابی‌ها را بیشتر خواهد کرد و راه حلی برای زخم‌های متعدد این جنگ نخواهد بود. به احتمال زیاد با ورود جنگنده‌های جدید به اکراین شاهد افزایش حملات موشکی و هوایی روسیه بر علیه پایگاه‌های میزبان این جنگنده‌ها خواهیم بود و با ورود جنگنده‌های نسل پنج روسیه و افزایش چتر پدافندی روسیه احتمالا این جنگنده‌ها نیز به سرنوشت تانک‌های لئوپارد دچار شوند و تا آن زمان باید منتظر ماند و دید که گیم چینجر بعدی چیست؟