شبیه به جنگ سرد، نزدیک به جنگ سخت

نسیم آنلاین؛ فاطمه علیزادنیا: هزاران دانشجوی روابط بین‌الملل در حال حاضر برای اولین بار آشنایی خود را با نظامات بین‌المللی شروع می‌کنند. اگر استادان آن‌ها با شیوه‌های تغییر در جهان هماهنگ باشند، به آن‌ها یاد خواهند داد که تئوری اصلی روابط بین‌الملل هشدار می‌دهد که درگیری قدرت‌های بزرگ در راه است.

برای دهه‌ها نظریه‌های روابط بین الملل دلایل خوش‌بینانه‌ای ارائه می‌دادند که قدرت‌های بزرگ می‌توانند عمدتا از روابط همکاری برخوردار باشند و اختلافات خود را بدون درگیری مسلحانه حل کنند.

تحولات جهان در حال حاضر اما در شبیه‌ترین زمان ممکن به جنگ سرد به سر می‌برد.

غرب و به‌ویژه آمریکا هژمونی خود را رو به افول می‌بیند و می‌داند که در صورت انجام ندادن اقدامات عاجل، بازیگران جدید نظم یک‌جانبه را به نظم چندجانبه تغییر خواهند داد و لازم است تا برای کندی این حرکت، موج‌های مداوم و هزینه‌زا در فاصله زمانی کوتاهی به آن‌ها وارد شود تا در سایه این کنش و واکنش‌ها فرصت لازم برای بازسازی ابرقدرت فراهم شود.

تحلیلگران براین باورند که شاید اگر اقدامات تحریک‌آمیز غربی‌ها نبود، پوتین هیچ‌گاه خود را به باتلاق اوکراین نمی‌کشاند.

ضلع اول تخاصم با بحران اوکراین رسم شد و ضلع دیگر با فعال کردن آتشفشان تایوان تا این‌بار چین با درگیرشدن در یک جنگ فرسایشی تمام عیار با دشمنی درگیر شوند که در دورترین فاصله از محوطه جریمه آمریکا و کمترین مسافت با دروازه چین، قرار دارد.

منطقه‌ای که در مقایسه با سرزمین اصلی چشم بادامی‌ها در ظاهر کم اهمیت‌تر از آن است که دومین غول صنعتی جهان را به اشتباه بیاندازد و با حضور نظامی خود، از تایوان اوکراین دومی بسازد.

تایوان کجاست؟

میان چین و اقیانوس آرام مجمع الجزایری قرار دارد که پکن آن‌ را رینگ اول می‌نامد. اختلاف بر سر مالکیت بیش از دویست جزیره کوچک و صخره مرجانی، روابط چین با همسایه‌ها را دستخوش بحران‌های گاه و بیگاه قرار داده است.

این گذرگاه‌ها دسترسی به مهم‌ترین خطوط دریایی جهان در دریای جنوبی چین را فراهم می‌کند. در زمان صلح مسیر نقاط مختلف به روی چین باز است، اما در زمان جنگ به‌راحتی بسته و در نتیجه دسترسی چین به آب‌های بین المللی قطع می‌شود.

عمده این منطقه قلمرو آبی ژاپن یا روسیه است و در زمان تنش شدید یا تخاصم ممکن است قانونا به روی چین بسته شوند.

تایوان پایین‌تر از اوکیناوا قرار دارد، دورتر از ساحل چین و دریای چین جنوبی. چینی ها تایوان را استان بیست و سوم خود می‌دانند. درصورتی‌که پکن بتواند تایوان را تحت کنترل خود درآورد، چین آزادانه به اقیانوس آرام راه می‌یابد و حتی می‌تواند از صدور نفت به ژاپن و کره جنوبی جلوگیری کند. به همین دلیل، پکن پیوسته در تلاش برای الحاق تایوان به قلمرو چین است، درحالی‌که ایالات‌متحده همواره حمایت خود را از تایوان به‌عنوان یک کشور مستقل اعلام می‌کند.

از نظر اقتصادی، تایوان یازدهمین شریک تجاری بزرگ ایالات‌متحده به‌ شمار می‌رود و نقش عمده‌ای در تامین ابزارهای مورد نیاز «سیلیکون وَلی» در ایالت کالیفرنیا دارد. علاوه بر آن تایوان به دلیل سیاست‌های مثبت اقتصادی، به‌عنوان پنجمین اقتصاد بزرگ آسیا محسوب می‌شود.

اقتصاد این کشور طبق اظهارات صندوق بین‌المللی پول، رتبه نوزدهم را در قدرت خرید و هجدهم را در میزان تولید ناخالص داخلی دارد. این کشور از نظر درآمد سرانه با ۵۵ هزار دلار در میان ثروتمندترین کشورهای جهان قرار دارد که به‌مراتب از چین و هند پیشی گرفته است.

«سیدجلال ساداتیان» کارشناس مسائل بین الملل در همین رابطه معتقد است:

«در شرایط کنونی چینی‌ها به رغم آنکه با آمریکا زاویه دارند، اما نمی‌خواهند بصورت جدی وارد مجادله آشکار و سخت با آمریکایی‌ها شوند؛ چراکه آن‌ها می‌دانند ورود به یک تقابل تمام‌عیار آن‌هم با محوریت تایوان، در وضعیت کنونی نظام بین الملل می‌تواند هزینه‌زا باشد. در مقابل ایالات متحده نیز به دنبال آن است تا از هر طریقی که شده چین را در مورد تایوان به تکاپو بیاندازد.»

چرا تایوان؟

هرگونه حمله نظامی به تایوان می­­‌تواند ارتباط این کشور را که بزرگ‌ترین سازنده و تأمین‌کننده پردازنده­‌های رایانه‌­ای جهان است را با دنیا قطع نموده و باعث کاهش دسترسی همه شرکت­‌های فناوری دنیا به قطعات ساخت تایوان گردد.

شرکت صنایع نیمه‌رسانای تایوان که یکی از اصلی‌­ترین تأمین‌کنندگان محصولات نیمه‌رسانای جهان است در طی سال‌های اخیر توانسته است بخش مهمی از بازار سامسونگ و محصولات اپل را نیز به خود اختصاص دهد. محصولات تی اس ام سی امروزه به کارخانه­‌های اپل، اینتل و ای ‌ام دی در  کشورهای آمریکا، چین، هنگ­ کنگ و سنگاپور ارسال می­‌گردد. علاوه بر این، این شرکت در مرکز زنجیره تأمین  قطعات شرکت­ های بزرگ دیگری نظیر دل، اچ پی، سونی، توشیبا، فوجیستو، زیمنس، اریکسون، ساژم، ال جی، سامسونگ، هوآوی، شیائومی، آی‌بی‌ام، و ایسوس نیز قرار دارد که هرکدام از این شرکت ­ها نیز به نوبه خود با صنایع سنگین، هوافضا، خودروسازی، حمل‌ونقل، ارتباطات و … در ارتباط هستند.

 برخی از برآوردها نشان‌دهنده آن است که ارزش صنایع الکترونیکی که به‌صورت مستقیم با محصولات تی اس ام سی در ارتباط هستند به بیش از 730 میلیارد دلار می‌­رسد. این محصولات همان‌گونه که گفته شد در طیف متنوعی از محصولات دیگر که در بازارهای صنایع مختلف استفاده می‌­شوند مورد بهره ­برداری قرار می­‌گیرند که ارزش این بازارهایی که در مرحله دوم ارتباط با تی‌اس‌ام‌سی قرار دارند به بیش از 4000 میلیارد دلار می­‌رسد. هرگونه اختلال در فرآیند تولید و چرخه تأمین محصولات و مواد اولیه موردنیاز استفاده شده در تولیدات تی‌اس‌ام‌سی می‌تواند باعث بروز یکی از بزرگ‌ترین شوک‌­های تجاری تاریخ شده و هم‌زمان به‌صورت کامل صنعت تولید پردازنده‌­های جهان را که بخشی از اساسی از صنعت امروز است را تعطیل کند.

معامله‌گران و تحلیلگران نگران تشدید تنش‌ها بین چین و تایوان، تاثیر آن بر زنجیره تامین جهانی و انتظارات تورمی هستند.

بازارهای جهانی در آستانه مانورهای چینی در اطراف تایوان سقوط کردند و شاخص‌های اصلی سهام در قرمز بسته شدند. زنجیره‌های تامین جهانی قبلاً به دلیل همه گیری ویروس کرونا و جنگ در اوکراین متزلزل شده و بانک جهانی اخیرا اعلام کرد که بسیاری از کشورها تورم دو رقمی را تجربه می‌کنند.

این یعنی هرگونه اختلاف در تایوان می‌تواند کمبود تراشه جهانی را تشدید کند و به دنبال آن صنعت خودروسازی جهانی را تحت فشار قرار دهد.

در حالی که برخی حمله روسیه به اوکراین را به عنوان یک کاتالیزور بالقوه برای درگیری چین و تایوان می‌دانند، برخی دیگر خاطرنشان کردند که چین شاهد تحریم‌ها و محکومیت‌های بین‌المللی علیه روسیه خواهد بود و از خود می‌پرسد که آیا تایوان ارزش به خطر انداختن وضعیت موجود را دارد؟

از طرف دیگر، اقتصاد چین و تایوان به طور جدایی ناپذیری به هم مرتبط هستند و چین بزرگترین شریک صادراتی تایوان با ارزش ۵۱۵ میلیارد دلاری از ژانویه ۲۰۱۷ تا ژانویه ۲۰۲۲ است که بیش از دو برابر ایالات متحده بعنوان دومین شریک بزرگ تایوان بود.

سرمایه‌گذاران خارجی به طور قابل درکی نگران تنش‌های سیاسی در سراسر تنگه تایوان هستند. اراده سیاسی خود تایوان برای تجارت آزادانه با سایر نقاط جهان، تحت فشار پکن با مشکل مواجه شده است. تلاش‌های تایوان برای انعقاد یک توافق تجاری دوجانبه با ایالات متحده تاکنون با پیشرفت محدودی داشته و علاوه بر این، تایوان برای پیوستن به توافقنامه جامع و مترقی برای مشارکت ترانس پاسیفیک درخواست داده که با توجه به فشارهای سیاسی پکن، برای تایوان کمی چالش‌برانگیز است.

بحرانی که در میانه رقابت‌های اقتصادی و سیاسی بین چین و ایالات متحده شاید بتواند علی رغم اشتیاق آمریکایی‌ها برای باز شدن پای چین به قائله تایوان و ساختن اوکراینی دوم، کاخ سفید را متقاعد کند که تا زمان مناسب، همچنان به تشویق‌های از راه دور و اقدامات نمایشی بسنده کند