وزیر خارجه احتمالی بایدن چه دیدگاهی درباره ایران دارد؟

هرچند بلینکن ادبیات مودبانه‌تر و دیپلماتیک‌تری نسبت به دونالد ترامپ و مایک پمپئو در سیاست خارجی دارد اما آنچه او بیان داشته، دقیقا همان مطالبات ترامپ از ایران بود که درنهایت منجر به خروج آمریکا از برجام شد. بلینکن را شاید بتوان نسخه اتوکشیده ترامپ و پمپئو دانست.

درحالی‌که دونالد ترامپ و تیم حقوقی‌اش همچنان مشغول شکایت از تقلب انتخاباتی در ایالت‌های مختلف هستند، جو بایدن تقریبا ترکیب دولت آینده‌اش را نیز تعیین کرده است. بایدن درست در ساعاتی که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا توئیت می‌کرد: «چرا جو بایدن کابینه را خیلی‌سریع تشکیل می‌دهد، وقتی همکاران من صدها هزار رای جعلی پیدا کرده‌اند؟»، مشغول انتخاب نهایی تیم سیاست خارجی دولتش بود. خبر انتخاب وزیر امور خارجه دولت بایدن را روز گذشته بلومبرگ به نقل از سه منبع آگاه منتشر کرد. این خبرگزاری نوشت که بایدن قصد دارد «آنتونی بلینکن» را به‌عنوان وزیر امور خارجه آمریکا و «جک سالیوان» را به‌عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید معرفی کند. شامگاه روز گذشته(دوشنبه) جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به صورت رسمی اعلام کرد که در دولتش آنتونی بلینکن وزیر خارجه، جان کری نماینده ویژه در موضوع آب‌وهوا و جک سولیوان مشاور امنیت ملی خواهند بود. منابع بلومبرگ پیش‌بینی کرده بودند که موضوع تعیین این افراد به این مناصب روز سه‌شنبه اعلام خواهد شد.

وزیر خارجه بعدی کیست؟

آنتونی بلینکن، 58 ساله مثل بسیاری از مقامات آمریکایی از پدر و مادر یهودی به‌دنیا آمده است. او فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد و مدرسه حقوق دانشگاه کلمبیاست. او در دودهه اخیر در دولت بوش و اوباما در حوزه سیاست خارجی سمت‌های ارشدی داشته است. بلینکن از سال 1994 تا 2001 در شورای امنیت ملی ایالات متحده در کاخ سفید خدمت کرده و پس از آن تا سال 1998 دستیار ویژه رئیس‌جمهور و مدیر ارشد برنامه‌ریزی استراتژیک در این شورا بوده است. او از سال 1999 تا 2001 دستیار ویژه رئیس‌جمهور و رئیس ارشد امور اروپا و کانادا نیز بوده است. در سال 2002، بلینکن مدیر ستاد کمیته روابط خارجی سنای آمریکا شد و تا سال 2008 نیز در این سمت خدمت کرد. با پیروزی باراک اوباما در سال 2008، او یکی از اعضای تیم انتقال قدرت شد و سمت‌های مهمی را در دولت اوباما در اختیار داشت. بلینکن از سال 2009 تا 2013 به‌عنوان معاون دستیار رئیس‌جمهور و مشاور امنیت ملی معاون رئیس‌جمهور بود و به تدوین سیاست‌های ایالات متحده درمورد افغانستان، پاکستان و برنامه هسته‌ای ایران نیز کمک کرده است. در نوامبر 2014، اوباما اعلام کرد که بلینکن را به‌عنوان معاون وزیر امور خارجه، جایگزین ویلیام برنز بازنشسته خواهد کرد. بلینکن ارتباط ویژه‌ای نیز با جو بایدن داشت. او زمانی که جو بایدن در مجلس سنا بود یعنی قبل از شرکت در کارزار ریاست‌جمهوری سال 2008، مدیر تیم بایدن در کمیته روابط خارجی سنا بود. پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری اوباما، بلینکن با میشل فلورنوی یکی از مقامات ارشد پنتاگون در زمان رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، شرکت «WestExec Advisors» که کارش مشاوره در امور استراتژی سیاسی است را تاسیس کرد. در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری 2020، بلینکن به‌عنوان مشاور سیاست خارجی جو بایدن به ایفای نقش پرداخت. انتخاب چنین فردی برای تصدی وزارت امور خارجه نشان می‌دهد جو بایدن تصمیم گرفته افرادی کارکشته و باتجربه را برای پست‌های کلیدی در وزارتخانه‌ها منصوب کند. رویترز گزارش داده کسانی که با سبک مدیریت بلینکن آشنا هستند، او را «دیپلمات‌دیپلمات‌ها» معرفی می‌کنند که «خوش‌بیان» است و در سیاست خارجی کاملا تسلط دارد. تام شانون که در دهه 1990 با بلینکن در شورای امنیت ملی و در وزارت خارجه دوران اوباما کار می‌کرد، گفت: «من هرگز ندیدم که او خونسردی خود را از دست بدهد.»

بلینکن و غرب آسیا

پیش از بررسی دیدگاه‌های وزیر خارجه دولت بعدی آمریکا، باید به این سوال پاسخ داد که آیا با روی کار آمدن تیم سیاست خارجی‌ بایدن، شیوه مواجهه دولت او با ایران متفاوت خواهد شد؟ به‌همان میزان که در آمریکا درباره نتایج انتخابات آمریکا شکاف و اختلاف‌نظر وجود دارد، در ایران نیز درباره اینکه آیا با روی کار آمدن دولت جدید، شاهد تغییراتی خواهیم بود یا خیر، دیدگاه‌های متضادی وجود دارد. برای پاسخ به این سوال، پیش از بررسی اظهارات بلینکن درباره ایران، باید دیدگاه‌های گذشته او در منطقه غرب آسیا را بررسی کرد. وزیر خارجه دولت آتی آمریکا، به‌شدت حامی مداخله آمریکا در سایر نقاط جهان حتی با استفاده از ابزار نظامی است. او در گفت‌وگویی که در ماه اکتبر با رویترز داشت، گفت که ایالات متحده آمریکا نباید نقش رهبری خود در جهان را واگذار کند و تاکید کرد که گرچه به‌نظر می‌رسد سخت و دشوار است اما جایگزینی آن از نظر به‌خطر افتادن منافع و زندگی آمریکایی‌ها بسیار بدتر است. با همین دیدگاه نیز بلینکن در قامت مشاور اصلی جو بایدن در سنای آمریکا، او را به این نتیجه رساند که به تجاوز نظامی به عراق رای مثبت دهد. این رای در مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری، یکی از پاشنه آشیل‌های جو بایدن دربرابر دونالد ترامپ بود و ترامپ تلاش کرد از این تصمیم بایدن، نهایت بهره‌برداری را بکند. بلینکن در مقاله اخیری که با همکاری رابرت کاگان، یکی از طراحان اصلی دکترین سیاست خارجی نومحافظه‌کار در واشنگتن پست نوشته، پس از نزدیک به دودهه همچنان تجاوز نظامی به عراق را اقدامی درست دانسته اما دلیل ناکامی آمریکا از این تجاوز را استراتژی غلط و برنامه‌ریزی ناکافی برای آینده دانسته است. گفته می‌شود که وزیر امور خارجه دولت آینده آمریکا به‌عنوان مهم‌ترین بازیگران دولت در تهیه پیش‌نویس سیاست سوریه بوده است. او در همین مقاله می‌نویسد مشکلی که در سیاست ما در سوریه وجود داشت، این بود که ما نیروی بیشتری را به‌کار نگرفتیم.

او در همین مقاله برخلاف دیدگاه ترامپ، به‌شدت مخالف عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه است. بلینکن نگاه بسیار ویژه‌ای به رژیم‌صهیونیستی دارد و با توجه به یهودی بودنش، احتمالا خدمات بسیاری به این رژیم خواهد داشت. او از تعهد آهنین بایدن نسبت به امنیت تل‌آویو سخن گفته، با این‌حال برخلاف ترامپ و پمپئو، خواهان راهکار دودولتی برای حل این بحران است. او در تدوین پاسخ دولت اوباما به بحران کریمه در سال 2014 نیز نقش مهمی را ایفا کرده است. بلینکن در ژوئن 2014 در یک سخنرانی در موسسه بروکینگز تاکید کرد که یک رژیم گسترده تحریم، با تمرکز بر محافل داخلی و عموم مردم روسیه بسیار مهم است. او معتقد بود با این تحریم‌ها به مردم روسیه می‌توان نشان داد که حمایت از جنایتکاران بین‌المللی مانند [پوتین] جریمه بسیار سنگینی را به‌همراه خواهد داشت.

دیدگاه‌های وزیر خارجه درباره ایران

یکی از اصلی‌ترین شعارهای بسیاری از کاندیداهای رقابت درون‌حزبی دموکرات‌ها، بازگشت آنها به توافق هسته‌ای با یاران بود. تقریبا همه کاندیداها بر این مساله تاکید داشتند اما تبصره‌هایی نیز برای بازگشت به توافق می‌زدند. جو بایدن هم یکی از همان کاندیداها بود که مخالف خروج از برجام و حامی بازگشت به این توافق بود. بیش از بایدن، این بلینکن است که با توجه به نقشش در مذاکرات هسته‌ای با ایران، در چند سال گذشته گفت‌وگوهایی را درباره اشتباه ترامپ در برجام و راهکارهای دموکرات‌ها برای بازگشت به آن سخن گفته است. بلینکن از حامیان سرسخت اخذ بیشترین امتیاز در مذاکرات از ایران بود. او سال سپتامبر 2017 (شهریورماه 98) یعنی حدود هشت ماه پیش از خروج رسمی آمریکا از توافق، در گفت‌وگو با رادیوی عمومی ملی مشهور به NPR در پاسخ به سوال مجری پیرامون چرایی پذیرش بندهای غروب آفتاب در توافق هسته‌ای گفته: «ایران هرگز نمی‌خواست این محدودیت‌ها را به‌طور همیشگی بپذیرد. در یک دنیای ایده‌آل، ما درباره هرگونه رفتار نادرستی که ایران هم در داخل و هم در سراسر جهان انجام می‌دهد، مذاکره می‌کردیم. اما ما در دنیای واقعی زندگی می‌کنیم، نه یک دنیای ایده‌آل. تنها موضوعی که شرکای ما آماده مذاکره بودند، ازجمله اروپایی‌ها، ازجمله چین، روسیه، و نه به ذکر ایران، برنامه هسته‌ای بود.» او گفته که اگر ما می‌خواستیم در این مذاکره همه‌چیزهای روی میز را وارد مذاکره کنیم، هیچ‌وقت به‌جایی نمی‌رسیدیم.» او در ادامه اشاره می‌کند که آمریکا با استفاده از برجام توانسته بخشی از نگرانی‌های خود را درباره سلاح هسته‌ای مرتفع کند: «ما اکنون با فعالیت‌های مشکل‎ساز ایران در زمینه‌های دیگر سروکار داریم، حداقل لازم نیست نگران باشیم که ایران بتواند سلاح هسته‌ای داشته باشد، تا بتواند این کارها را بدون مجازات انجام دهد.» بلینکن از حامیان برجام است اما اظهارات او درباره این توافق از سوی رسانه‌های غربی نیز دلگرم‌کننده خوانده نشده، چراکه او گفته است حتی اگر آمریکا تحریم‌های مربوط به برجام را به‌عنوان بخشی از بازگشت به توافق تعلیق کند، تحریم‌های غیرهسته‌ای به‌عنوان محافظ محکم علیه رفتارهای ایران در مناطق دیگر ادامه خواهد داشت. این درحالی است که دونالد ترامپ در کمپین فشار حداکثری بر ایران، علاوه‌بر اعمال مجدد تحریم‌هایی که به‌عنوان بخشی از توافق لغو شده بود، تحریم‌های جدید را علیه تهران اعمال کرد. جدا از برخی مقامات دولتی و گروه‌هایی که به هرشکل از مذاکره با آمریکا چراغ سبز نشان می‌دهند، سیاست کلان ایران که در جایی بالاتر از دولت تنظیم می‌شود، حاضر به چنین موضوعی نیست. ایران علاوه‌بر بازگشت به وضعیت قبلی، خواهان غرامت بیش از صدمیلیارد دلاری بابت خسارت خروج آمریکا از برجام، لغو ضمانت ماشه و لغو تمامی تحریم‌هاست.

سوال اینجاست که طرف آمریکایی برای بازگشت به برجام چه نقشه راهی دارد؟ پاسخ به این سوال از روزنامه صهیونیستی جروزالم پست به نقل از بلینکن نوشته است. این روزنامه صهیونیستی نوشته که بلینکن در یک کنفرانس آنلاین که توسط یکی از لابی‌های صهیونیست در حزب دموکرات آمریکا موسوم به «اکثریت دموکرات برای اسرائیل» برگزار شده بود، گفت که «ایران باید به پایبندی کامل به تعهداتش در توافق موجود (برجام) بازگردد. در آن صورت، دولت بایدن نیز به پایبندی [به این توافق] بازخواهد گشت، اما ما از این موقعیت به‌عنوان سکویی برای ایجاد توافقی بسیار طولانی‌تر استفاده خواهیم کرد.» او گفته «دولت بایدن اعتماد میان آمریکا و متحدان اروپایی خود را احیا می‌کند تا آلمان، انگلیس و فرانسه به‌عنوان طرف‌های برجام کمک کنند تا واشنگتن تهران را برای «توافقی بهتر» قانع کند.» براساس دیدگاه بلینکن، آمریکا برای بازگشت به برجام چندتبصره قابل‌توجه دارد: برجام باید در همین موضوع هسته‌ای اصلاح شود و محدودیت‌های بیشتری بر ایران اعمال شود. همچنین برجام باید حوزه وسیع‌تر از هسته‌ای را شامل شود و به منطقه و موشکی نیز تسری پیدا کند. علاوه‌بر این، ایران باید نخست به تعهدات برجامی خود بازگردد و پس از آن آمریکا چنین‌کاری خواهد کرد. همه این مسائل به کنار، براساس اظهارنظر بلینکن در خرداد سال‌جاری، آمریکا به محض بازگشت ایران به برجام، تحریم‌ها را تعلیق نخواهد کرد.

وزیر خارجه دولت آینده آمریکا معتقد است: «تحریم‌ها تا زمان رسیدن به «توافقی قوی‌‌تر» و «طولانی‌مدت‌تر» حفظ خواهد شد.» نگاه اصلی بلینکن در این حوزه به همکاری شرکای سابق آمریکا یعنی کشورهای اروپایی دربرابر ایران است. او آگوست گذشته در مجمع امنیتی آسپن گفته که برای مستحکم‌تر کردن برجام، آمریکا از تعهد مجدد خود به دیپلماسی استفاده می‌کند و با متحدانش همکاری خواهد داشت تا توافق هسته‌ای را مستحکم‌تر و طولانی‌تر کنند. بلینکن همچنین گفته بود با این شرایط آمریکا می‌تواند موقعیت بهتری داشته باشد تا به‌طور موثری علیه دیگر «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران» اقدام کند، چراکه وی معتقد است که بار دیگر به‌جای جدا شدن از شرکای آمریکا با آنها متحد خواهند شد. هرچند بلینکن ادبیات مودبانه‌تر و دیپلماتیک‌تری نسبت به دونالد ترامپ و مایک پمپئو در سیاست خارجی دارد اما آنچه او بیان داشته، دقیقا همان مطالبات ترامپ از ایران بود که درنهایت منجر به خروج آمریکا از برجام شد. بلینکن را شاید بتوان نسخه اتوکشیده ترامپ و پمپئو دانست.

«روزنامه فرهیختگان»