دست و پازدن‌های آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
در حالی که حدود پنج ماه دیگر تحریم تسلیحاتی ایران پایان می‌یابد، ولی این روزها دولت آمریکا به ویژه وزیر خارجه این کشور با جدیت در تلاش است تا این تحریم‌ها دوباره تمدید شود.
در حالی که مهر ماه سال جاری تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران پایان می‌یابد، مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا این روزها در اظهارنظرهای متعدد بر تمدید این تحریم‌ها تاکید می‌کند. او ۳۰ فروردین ماه سال جاری در اظهاراتی خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران شد و چند روز بعد یعنی در ششم اردیبهشت ماه در بیانیه‌ای با تکرار اتهام‌زنی به ایران گفت: «کشور پیشتاز جهان در حمایت از تروریسم و ضد یهود نباید اجازه خرید و فروش سلاح‌های متعارف را داشته باشد».
بر اساس یکی از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ که از سال ۲۰۱۶ میلادی اجرایی شد، ایران تا پنج سال از خرید تسلیحات تهاجمی منع شده است. این بند از قطعنامه در اکتبر سال ۲۰۲۰ (اواخر مهر ماه ۱۳۹۹) منقضی و پس از آن ایران امکان خرید جنگ‌افزار از دیگر کشورها را خواهد داشت.
وزیر خارجه آمریکا چهارشنبه دهم اردیبهشت ماه نیز با لحنی تهدیدآمیز گفت که بعد از لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر ۲۰۲۰ (آبان ۹۹)، آمریکا اجازه خرید سلاح را به ایران نخواهد داد و عنوان کرد که واشنگتن با شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران همکاری خواهد کرد، اما اگر موفق نشود، «هر احتمالی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد».
او همچنین در حالی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا هشتم می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و در این مدت تلاش‌های زیادی هم صورت داد تا پنج عضو دیگر را ترغیب به خروج از این توافق کند، مدعی شد که واشنگتن همچنان عضو برجام است و گفت: «آمریکا یکی از شرکا است و در متن هم وجود دارد و چیز عجیب و غریب و جادویی نیست. مشارکت آمریکا در برجام «بدون ابهام» است.
البته این اظهارات پامپئو، واکنش مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل را به همراه داشت و گفت که آمریکا هیچ شراکتی در برجام ندارد.
اظهارات پامپئو در این باره در حالی عنوان شد که روزنامه نیویورک تایمز (+) اخیرا گزارش داد که وزیر خارجه آمریکا در حال تدوین یک استدلال حقوقی مبنی بر این است که واشنگتن همچنان یکی از مشارکت کنندگان برجام است تا بتواند با افزایش فشارها در شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند.
از سوی دیگر، نشریه آمریکایی «واشنگتن فری بیکن» نیز در گزارشی به تلاش‌های جدید دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای «اجرا و گسترش» کارزار فشار حداکثری بر ایران در پی پرتاب نخستین ماهواره نظامی ایران به فضا اشاره کرد و به نقل از یکی از مقام‌های ارشد دولت ترامپ عنوان کرد که کاخ سفید به افزایش فشارهای اقتصادی به ایران تا زمانی ادامه می‌دهد که این کشور به میز «مذاکرات جامع» بازگردد.
در همین خصوص نیز «ریچاد گلدبرگ»، از اعضای سابق شورای امنیت ملی آمریکا که از طرفداران سرسخت سیاست فشار حداکثری علیه ایران است روز دوشنبه هشتم اردیبهشت ماه در توئیتر نوشت: «قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت سازمان ملل متحد (قطعنامه ۲۲۳۱) آمریکا را از لحاظ امکان استفاده از "مکانیسم ماشه" جزو "مشارکت‌کنندگان" دائمی برجام به حساب می‌آورد. به من نشان بدهید کجای قطعنامه ۲۲۳۱ آمده که این تعریف، بعد از توقف مشارکت یکی از طرف‌ها در این توافق سیاسی تغییر پیدا می‌کند.»
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در پاسخ به گلدبرگ نوشت: «قطعنامه ۲۲۳۱ به این موضوع اشاره نکرده چون این مسئله‌ای است که ناگفته پیدا است.کشوری که رسماً به مشارکتش در توافق هسته‌ای پایان داده نمی‌تواند جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در آن باقی بماند. بند ۱۰ قطعنامه تحت تأثیر تصمیم خود شما برای خروج [از برجام] قرار گرفت.»
* آرو: بدون اجرای تعهداتتان نمی‌توانید خواستار دریافت حقوق برجام شوید
از سوی دیگر «ژرار آرو» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل طی چند پیام توئیتری استدلال گلدبرگ را نادرست خواند و رد کرد. او نوشت: «از منظر حقوقی (قانونی)، یک توافق کلیتی است که شامل توازن بین حقوق و تعهدات است. ایالات متحده با پشت کردن به تعهداتش (در برجام)، از حقوقش دست کشیده است. این دو موضوع (حقوق و تعهدات) غیرقابل تفکیک هستند. علاوه بر این، خود ایالات متحده هم بارها اعلام کرده که دیگر عضو برجام نیست».
آرو عنوان کرد: «واقعیت آن است که بخش مربوط به بازگشت (مکانیسم ماشه) قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، پیشنهاد فرانسه بود و من شاید بیشتر از شما درباره منطق پشت این متن اطلاع داشته باشم.شما یا در درون برجام هستید یا خارج از آن قرار دارید، اما بدون اجرای تعهداتتان نمی‌توانید خواستار دریافت حقوق برجام شوید».
حال این تلاش‌ها پس از گذشت ۲ سال از خروج آمریکا از برجام و در حالی که به دومین سالگرد این اقدام نزدیک می‌شویم، آن هم برای نشان دادن مشارکتی که ۲ سال پیش عملا پایان یافته، در حالی صورت می‌گیرد که تحلیلگران این تلاش‌ها را بیهوده می‌دانند. در همین خصوص، «استفان والت» تحلیلگر ارشد آمریکایی تلاش پامپئو برای توسل به «مکانیسم ماشه» در برجام را امر و نهی کردن یک فرد مطلقه به همسر سابقش می‌داند و در توئیتر می‌نویسد: «تلاش پامپئو برای کلید زدن ساز و کار بازگشت خودکار (مکانیسم ماشه) برجام بعد از اینکه ایالات متحده این توافق را رها کرد و دور انداخت، شبیه به کسی است که همسرش را رها می‌کند، طلاق می‌گیرد و سپس می‌گوید که اوست که درباره دیدار همسرش با دیگران تصمیم‌گیر است».
خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی به نقل از دیپلمات‌های غربی گزارش کرد که واشنگتن در پیشبرد طرح خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران با نبرد دشواری در شورای امنیت روبرو خواهد بود.یکی از مقام‌های آمریکایی در این باره گفت که واشنگتن راهبرد خود را برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران با بریتانیا، فرانسه و آلمان که از اعضای شورای امنیت و همچنین طرفین برجام هستند، به اشتراک گذاشته است.
البته آنگونه که دیپلمات‌های سازمان ملل می‌گویند این پیش‌نویس در اختیار ۱۱ عضو باقیمانده شورای امنیت از جمله روسیه و چین قرار داده نشده است.
یکی از دیپلمات‌های شورای امنیت هم در این خصوص پیش‌بینی کرد که قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در همان ابتدای ورود (به شورای امنیت) متوقف خواهد شد.
دست و پا زدن‌های دولت ترامپ
این دست و پا زدن‌های دولت ترامپ و به ویژه وزیر خارجه آمریکا در حالی صورت می‌گیرد که با نگاهی به مواضع پنج عضو دیگر برجام (۳ کشور اروپایی به اضافه چین و سوریه) می‌توان دریافت که در این تلاش کسی با آمریکا همراه نخواهد بود. در همین خصوص یک دیپلمات اروپایی روز چهارشنبه دهم اردیبهشت ماه به «سی.ان.ان» گفت که سه کشور اروپایی عضو برجام پیشنهاد آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را امضا نمی‌کنند، زیرا پایان تحریم تسلیحاتی بخشی مشروع از توافق است.
وزارت خارجه فرانسه نیز در واکنش به تلاش‌های اخیر آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران اعلام کرد که پاریس به مفاد برجام و قطعنامه شورای امنیت پایبند خواهد بود.
با وجود این مخالفت‌ها، ولی «مایک پامپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه در گفت‌وگویی مدعی شده انگلیس، فرانسه و آلمان با موضع این کشور درباره لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موافق هستند.
«ریچاد هس» که قبلاً مدیر دفتر برنامه‌ریزی‌های سیاسی در وزارت خارجه آمریکا بوده نیز درباره طرح پامپئو برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در توئیتر نوشت: «همان‌طور که وزیر خارجه اسبق آمریکا، جان بیکر می‌گفت از این نمد کلاهی ساخته نمی‌شود.»
ظریف خطاب به پامپئو: به خیال پردازی خاتمه دهید
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز روز دوشنبه هشتم اردیبهشت ماه به گزارش‌ها درباره تصمیم آمریکا برای بازگشت به برجام جهت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران واکنش نشان داد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «دو سال پیش، مایک پامپئو و رئیسش پایان مشارکت آمریکا در برجام را اعلام کردند، به خیال اینکه فشار حداکثری آنها ایران را به زانو درخواهد آورد. با توجه به شکست آشکار این سیاست، حالا او (پامپئو) می‌خواهد در برجام شریک باشد».
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پایان تاکید کرد: «دست از خیالپردازی بردارید. مردم ایران همیشه خودش برای سرنوشتش تصمیم خواهد گرفت».
از دیگر سو، ظریف و سرگئی لاوروف وزرای خارجه ایران و روسیه در گفتگوی تلفنی اخیر خود طرح متوهمانه آمریکا در خصوص برجام را مردود و غیرعملی ارزیابی کردند.
فواد ایزدی: عملا تحریمی نمانده که آمریکایی‌ها اعمال نکرده باشند
فواد ایزدی در همین خصوص درباره طرحی که پامپئو به دنبال آن است گفت: این موضوع به مقاله اخیر نیویورک تایمز برمی‌گردد که آمریکا متنی را دارد منتشر می‌کند و به اعضای دیگر شورای امنیت داده که تحریم‌های تسلیحاتی که ماه اکتبر باید برداشته شود، برداشته نشود و سرجایش بماند. با این توجیه که آمریکا قابلیت استفاده از مکانیسم ماشه را دارد.
وی افزود: مشکلی که آمریکایی‌ها دارند این است که زمانی از برجام خارج شدند روی خروجشان خیلی تبلیغ کردند و مخصوصا شخص ترامپ گفت که قول تبلیغاتی‌اش را اجرا کرده و عنوان کرد که ما حضورمان را در برجام پایان دادیم. این در حالی است که زمانی رسما بیانیه می‌دهند و می‌گویند به حضور پایان دادیم، دیگر هیچ کسی نمی‌پذیرد که برگردند به آنچه پایان داده و خارج شده و برگردد که اعضای دیگر را از این توافق خارج کند.
این تحلیلگر مسائل آمریکا به مکانیسم ماشه اشاره کرد و ادامه داد: مکانیسم ماشه یعنی کل داستان از هم می‌پاشد و به شرایط قبل برمی‌گردید و آخرین قطعنامه ایران ۱۹۲۹ می‌شود و قطعنامه ۲۲۳۱ در عمل از بین می‌رود ولی این موضوع مورد پذیرش روسیه و چین و دیگر کشورها قرار نمی‌گیرد و آمریکایی‌ها خیلی در این زمینه توفیق ندارند.
ایزدی عنوان کرد: شاید آمریکایی‌ها بگویند از مکانیسم استفاده کردیم و استفاده کنند و در ذهن خودشان مکانیسم ماشه اتفاق افتاده باشد، ولی اینکه بتوانند رسمیت بدهند معلوم نیست و به فرض اینکه رسمیت بدهند، عملا تحریمی نمانده که اعمال نکرده باشند و این اقدامات تاثیری بر اقتصاد ایران ندارد و فقط جنبه نمادین پیدا می‌کند.
این تحلیلگر مسائل آمریکا در عین حال گفت: اگر برجام توافقی خوبی می‌بود و آمریکا و اروپا به تعهداتشان عمل می‌کردند، این اقدام می‌توانست یک نکته منفی باشد، ولی با توجه به اینکه آمریکا از برجام خارج شده و اروپایی‌ها نیز عملا خارج شده‌اند، دیگر بود و نبود برجام فرقی نمی‌کند و استفاده از مکانیسم ماشه در عمل خیلی تاثیرگذار نیست.
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز روز (پنجشنبه) ۱۱ اردیبهشت ماه نوشت: «تلاش آمریکا برای اینکه خود را عضوی از برجام نشان دهد، هیچ آینده‌ای ندارد. چیزی شبیه استهزاء عقل سلیم است».
از سوی دیگر، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه نیز روز پنجشنبه تاکید کرد که علی‌رغم فشارها و تلاش‌های آمریکا، تحریم‌های تسلیحاتی ایران در سازمان ملل قابل تمدید نیست.
وی در این باره توضیح داد: «درباره تمدید رژیم ویژه (تحریم) ارائه تجهیزات نظامی به جمهوری اسلامی ایران و همچنین فروش تسلیحات توسط ایران، [باید بگویم] که این پرونده در زمان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بسته شد. این رژیم ویژه، بعد از دوره ۵ ساله در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی می‌شود و هیچ انحرافی از این تصمیم وجود ندارد».
لازم به ذکر است در این میان «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در اظهاراتی عنوان کرد که آمریکا عضو برجام نیست، اما به عنوان یکی از اعضای سازمان ملل متحد می‌تواند خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شود.
او با اشاره به اینکه در متن قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح شده که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران ۵ سال بعد از «روز اجرای توافق» (۱۸ اکتبر ۲۰۱۵) برداشته خواهد شد گفت هر کدام از اعضای شوری امنیت می‌توانند به این شورا مراجعه کرده و خواستار رویه دیگری شوند. او در ادامه گفت: «بعد از آن باید ببینیم شورای امنیت چه تصمیمی خواهد گرفت.»
این گونه که به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها از این تلاش‌ها دست نکشیده و کماکان بر موضع خود اصرار دارند.
در همین خصوص «برایان هوک»، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران بامداد جمعه (به وقت تهران) گفت که واشنگتن امیدوار است بتواند تحریم تسلیحاتی علیه ایران را در شورای امنیت سازمان ملل متحد تمدید کند.
وی عنوان کرد که ایالات متحده پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای رأی‌گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد جهت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران آماده کرده است.
با وجود این تکاپوها، تصویب این قطعنامه نیازمند موافقت ۹ عضو شورای امنیت و عدم وتو از سوی روسیه و چین است. دولت آمریکا تنها می‌تواند امیدوار به جلب حمایت فرانسه، بریتانیا و آلمان به عنوان سه عضو اروپایی برجام باشد. آنگونه که از شواهد به نظر می‌رسد چین و روسیه به عنوان دو عضو دارای حق وتو در شورای امنیت به احتمال زیاد با این تلاش آمریکا مخالفت خواهند کرد.
«خبرگزاری فارس»
