اردوغان در برلین به دنبال چیست؟
رجب طیب اردوغان٬ پیش از آغاز نشست برلین٬ با انتشار مقاله‌ای اعلام کرده که راه صلح در لیبی٬ از ترکیه می‌گذرد.
فردا در برلین آلمان٬ نشستی چند جانبه برای بررسی راهکارهای پایان دادن به تنش‌های داخلی لیبی برگزار می‌شود و رئیس جمهور ترکیه نیز مهمان این نشست خواهد بود.
رجب طیب اردوغان٬ پیش از آغاز نشست برلین٬ با انتشار مقاله‌ای در پولیتیکو٬ مواضع ترکیه را مشخص و اعلام کرده که راه صلح در لیبی٬ از ترکیه می‌گذرد. این سخن اردوغان٬ دقیقاً به این معنی است که ترکیه در ماجرای لیبی٬ منافع٬ نقشه راه و اهداف خاصی دارد و نمی‌خواهد در مورد آن کوتاه بیاید.
گذشته از این٬ سخن اردوغان القا کننده این معنا نیز هست که تمام عناصر مرتبط با پرونده لیبی٬ باید نگرش و رضایت ترکیه را نیز در نظر بگیرند. اگر نه به هم زدن بازی در کشور بی‌ثباتی همچون لیبی٬ کار دشواری نیست.
اردوغان در مقاله خود در پولیتیکو٬ با نیش و کنایه اروپا را مورد انتقاد قرار داده و توپ را به زمین آنها انداخته و نوشته است: «اتحادیه اروپا باید نشان دهد که یک عنصر و طرف مهم و تاثیرگذار است. از سران اروپا می‌خواهم٬ به جای حرف زدن‌های گزاف٬ در میدان عمل کاری کنند و اقدامات مشهودی انجام دهند.»
اردوغان در ادامه خواستار توجه و اهتمام بیشتر اروپا شده و با کنایه‌ای که به حفتر حواله کرده٬ نوشته است:«حقوق بشر و دموکراسی٬ از ارزش‌های مهم اتحادیه اروپا است و اگر از دولت وفاق ملی حمایت نکند٬ به ارزش‌های خود خیانت کرده است. رها کردن لیبی به امید انصاف یک فرصت‌طلب و ارباب جنگی٬ خطایی تاریخی خواهد بود.»
ترکیه بی‌طرف نیست
اغلب مخالفین اردوغان از جمله کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق٬ از اردوغان درخواست کرده‌اند که در بحران لیبی٬ بی‌طرف بماند و فقط بر اساس نُرم‌ها و رفتارهای عرف سازمان ملل٬ از دولت وفاق ملی حمایت کند و ترکیه را وارد یک دردسر تازه نکند.
اما دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور٬ معتقد است که مرتبط شدن با موضوع لیبی دقیقاً به معنی بقای ترکیه و آینده آن است. او حتی پا را از این فراتر نهاده و کلیچدار اوغلو و دیگران را به خیانت٬ مزدوری و همدستی با بیگانگان متهم کرده و بر این مساله تاکید می‌کند که حضور ارتش ترکیه در لیبی٬ ضروری و حاتی است.
رئیس جمهور ترکیه در ماجرای لیبی٬ به یک طرف دعوا نزدیک است و در برابر طرف دیگر٬ موضع و گارد دارد.
اردوغان در تنش‌های داخلی لیبی٬ از فائز السراج نخست وزیر دولت وفاق ملی حمایت می‌کند و ژنرال خلیفه حفتر را برای لیبی٬ خطرناک می‌داند.
طرفیت اردوغان در مورد لیبی و مسائل داخلی آن و همچنین امضای توافق نامه حریم دریایی بین آنکارا و دولت السراج٬ خیلی زود٬ موجب واکنش‌های منفی مصر و یونان شد.
اما ترکیه اعلام کرد که با تمام قدرت از دولت السراج حمایت می‌کند و به همین منظور٬ مجوز اعزام نظامیان ترکیه‌ای به لیبی در مجلس آنکارا مورد تصویب نمایندگان قرار گرفت. اما یک عامل و فاکتور مهم٬ موجب تعلل و تغییر فضا شد.
وقتی که ترکیه تصمیم گرفت که نیروهای نظامی خود را به لیبی اعزام کند٬ تنها طرفی که جلب رضایت او اهمیت داشت٬ روسیه بود. چرا که پوتین به شکل نمایان و مشهود از ژنرال حفتر حمایت کرده و با آن که دو هیات از ترکیه به مسکو رفته و چند تماس تلفنی هم برقرار شد٬ اما پوتین رضایت به اعزام نیرو نداد و با ابتکار عمل خود٬ السراج و حفتر را به مسکو کشاند.
خشم حفتر به نفع کیست؟
اردوغان که به درخواست ولادیمیر پوتین٬ در این مورد بردباری کرده و پیش از نشست مسکو با فایز السراج٬ دیدرای دو و نیم ساعته داشت٬ منتظر بود که با امضای توافق‌نامه آتش بس٬ مشکلات به پایان برسد.
ظاهراً در پشت صحنه٬ روسیه این را نیز از ترکیه خواسته بود که امیدی به حذف یا کنار نهادن کامل حفتر نداشته باشد. به همین خاطر٬ مولود چاووش اوغلو در دیدار با وزیر امور خارجه غنا اعلام کرد که هیچ کسی نمی‌تواند به طور کامل٬ حفتر را کنار بگذارد. اما همه چیز آن گونه که انتظار می‌رفت پیش نرفت و حفتر بدون این که متن توافق نامه را امضا کند٬ مسکو را ترک کرد.
دو تحلیل متفاوت در مورد ترک میز مذاکره توسط ژنرال حفتر از این قرار بود:
1.حفتر به دنبال مشورت با مصر و امارات است.
2.حفتر انتظار داشته که برای او فرش قرمز پهن کنند٬ با بالاترین پروتکل‌های دیپلماتیک مورد استقبال قرار بگیرد و خود پوتین به دیدارش برود. اما از آن جایی که این انتظارات برآورده نشده٬ صحنه را ترک کرده است.
با توجه به اظهارات اردوغان می‌توان گفت٬ خشم و قهر کردن حفتر٬ در میدان عمل به نفع ترکیه و دولت وفاق ملی تمام شد. چرا که اردوغان توانست پس از این رویداد بگوید: حفتر٬ یک کودتاگر غیر قابل اعتماد است و اگر لازم باشد٬ درس‌های لازم را به او خواهیم داد.
اردوغان در برلین به دنبال چیست؟
خبرگزاری رویترز اعلام کرده که دستور اصلی نشست برلین٬ یک متن 6 صفحه‌ای است که در برخی از بندها و پیشنهادهای آن٬ به نقش ترکیه نیز اشاره شده است. از جمله این که قرار است بر روی این مساله بحث شود که آیا نظامیان روسی و ترکیه‌ای می‌توانند در لیبی٬ نقشی معادل حافظ صلح بازی کنند یا خیر؟ آیا ایجاد چند کمیته فنی به منظور نظارت بر روند تحولات٬ در کوتاه مدت ممکن است یا خیر؟
در یکی دیگر از بندهای این متن٬ به مساله انتخابات اشاره شده و بر ضرورت برگزاری هر چه زودتر انتخابات و تشکیل یک دولت ملی و فراگیر٬ تاکید شده است.
طبیعتاً ترکیه در برابر قدرت مهمی همچون روسیه و نیز اتحادیه اروپا٬ نمی‌تواند تمام خواسته‌های خود را بر دیگران تحمیل کند، اما شواهد نشان می‌دهد که اردوغان و السراج٬ حاضرند در یک حد معین٬ جا برای حفتر باز کنند و اجازه دهند که او نیز تکه‌ای از کیک را مال خود کند.
اما مساله فقط ساختار قدرت و میزان سهم حفتر نیست بلکه ترکیه در این ماجرا٬ ایماژ و تصویر دیپلماتیک خود را نیز به نمایش گذاشته و می‌خواهد نشان دهد که می‌تواند در میادینی حضور داشته باشد که معادلات دیپلماتیک و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اردوغان می‌خواهد پرونده لیبی در مجرا و مسیری هدایت شود که از یک سو٬ روابط آنکارا - مسکو دچار لطمه نشده و بیش از پیش تقویت شود و از دیگر سو٬ امتیاز خاصی به مصر٬ امارات و عربستان سعودی نرسد.
«خبرگزاری تسنیم»
