اجتماعی کردن مسئله فلسطین، گمشده ای در ایران / «روز قدس» چگونه باید برگزار شود؟

نسیم آنلاین ؛ محمد محسن فایضی: روز قدس، یکی از ابتکارات ماندگار امام خمینی است که با هدف حمایت از فلسطین و آرمان قدس در اولین ماه رمضان پس از انقلاب پایه‌گذاری شد. آرمان «فلسطین» و به تبع آن روز قدس که نمود عملیاتی آن در صحنه اجتماعی است، در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و آرمان‌های انقلاب اسلامی از اهمیت راهبردی بسیار مهمی برخوردار است؛‌ اما روز قدس و تبیین آرمان فلسطین در جامعه بنا به دلایلی آن‌گونه باید،‌ مورد توجه و سیاست‌گذاری عمومی قرار نگرفته است.

این امر موجب شده در سال های اخیر در برخی مواقع با چالش‌های جدی‌ای در تبیین و حمایت از فلسطین در میان افکار عمومی داخلی روبرو شویم. به‌طور خلاصه این‌گونه می‌توان گفت که دلیل این مسئله «اجتماعی نکردن آرمان فلسطین»‌ در میان افکار عمومی است. اجتماعی کردن به معنی آن است که یک پدیده یا مسئله برای فرد یا افراد، از زوایای گوناگون قابل‌درک و فهم شود. نقش داشتن،‌ پذیرش، برداشت صحیح و ... بخشی از اجتماعی کردن یک موضوع است.

برای حل این چالش در وهله اول امروزه با گذشت نزدیک به ۴ دهه از برگزاری روز قدس باید نگاهی به گذشته داشت و با آسیب‌شناسی دقیق، چرایی عدم گستردگی و پویایی این روز در ایران مورد پرسش قرار بگیرد.

در وهله دوم لازم است به روز قدس نه از دریچه ایران و نگاه ایرانی، بلکه از دریچه جهان اسلام به آن نگریسته شود تا بتوان کارکرد و تأثیرگذاری آن را بیش از پیش افزایش داد. توجه به دیپلماسی عمومی نه رسمی و دولتی، شاید بتوان اولین قدم در این راه دانست .

در ادامه سعی شده است ضمن آسیب‌شناسی و توجه به فرصت‌ها و نقاط‌ ضعف‌ «روز قدس» پیشنهاد‌هایی (بدون پرداختن به جزئیات) مطرح و ارائه شود.

شاید بتوان اصلی‌ترین و محوری‌ترین مؤلفه در آسیب‌شناسی روز قدس مردمی نبودن این روز دانست. روز قدس برخلاف بسیاری از همایش‌ها و راه‌پیمایی‌های دیگر در طول سال،‌ نمود و بازتاب فعالیت‌های مردمی و سازمان‌های غیردولتی اندکی دارد. شرط اول تحقق این مسئله، کاهش سیطره نهادهای دولتی و حکومتی در برنامه ریزی روز قدس و باز کردن فضا برای سمن‌ها،‌ نهادهای مردمی و دانشگاهی است. تا این مساله از محدود شدن به یک روز خاص، به یک حرکت دامنه دار و اثر بخش تبدیل گردد.

سپردن کار به جوانان علاقه‌مند به حوزه فلسطین و نهادهای غیردولتی نقطه شروع مردمی شدن «روز قدس» خواهد بود. تشکیل کمیته یا جمعیت‌های مختلف تحت عناوین گوناگون از سوی شخصیت‌هایی یکسان کمکی به فراگیر شدن گفتمان فلسطین در جامعه نخواهد کرد.

در روز قدس نمود و بازتاب کمی از اقدامات خودجوش و خلاقانه اجتماعی از سوی مردم شاهد هستیم. تشویق و ایجاد مشوق و انگیزه‌های رسانه‌ای(انتشار تصاویر و ...) و غیر رسانه‌ای(مسابقات و ...) می‌تواند روحیه و کنش اجتماعی مردم را در روز قدس فعال نماید.

پلاکاردهای تولیدی خانوادگی، همراهی نمادهای (اِلمان) بصری و تجسمی از سوی افراد، دست نوشته با جملات نوآورانه، پوشش لباس مرتبط با فلسطینیان و فرهنگ مقاومت و .... بخشی از اقداماتی است که می‌تواند روز قدس را به یک کنش اجتماعی پویا و زنده تبدیل کند. در صورت تحقق این اقدامات ما شاهد خواهیم بود که مردم با مسئله فلسطین رابطه برقرار کرده و هم ذات پنداری خواهند کرد.

یکی دیگر از موضوعاتی که در روز قدس به آن توجه نمی‌شود، سخنران پیش از خطبه‌هاست. گذری به سخنرانان طی ۸ سال گذشته نشان می‌دهد پس از سال ۹۱ که محمود احمدی‌نژاد سخنران مراسم بوده، تاکنون تنها میان دو نفر(سردار سلامی و علی لاریجانی) دست به دست شده است.

این در حالی است که می‌توان از شخصیت‌های غیر تکراری فلسطینی،‌ فلسطینیان فعال در عرصه جهاد و ... در این مراسم برای سخنرانی انتخاب کرد.

شعارهایی که در طول راهپیمایی روز قدس داده می‌شود، بسیار کلی است که بخش عظیمی از آن خارج از موضوع فلسطین است. به نظر می‌رسد که باید با ابداع شعارهای خلاقانه و اختصاص بخش زیادی از آنان به موضوع فلسطین و رژیم صهیونیستی آگاهی مردم را در خصوص مسائل فلسطین افزایش داد و این راه‌پیمایی را بیش از پیش مختص فلسطین کرد تا در ذهنیت‌ها نمودی دقیق‌تر داشته باشد.

هرسال برای روز قدس نام‌های طولانی و کلی‌گویی بدون جذابیت رسانه‌ای برای آن انتخاب شده است. حزب‌الله لبنان برای امسال شعار «نحو القدس» (به‌سوی قدس) را انتخاب کرده است. این شعار در رسانه‌های منطقه‌ای طرفداران مقاومت و فضای مجازی بازتاب خوبی داشته است اما با این حال ستاد برگزاری روز قدس در ایران برای امسال شعار متفاوتی تحت عنوان « روز جهانی قدس، شکست معامله قرن و تثبیت آرمان فلسطین» انتخاب و رسانه‌ای کرده است.

طولانی بودن شعار، عدم جذابیت رسانه‌ای برای شبکه‌های اجتماعی و عدم هماهنگی حتی با حزب‌الله لبنان از نقاط ضعف شعار امسال است. کاش انتخاب شعارها هدفمندتر بود.

شعار روز قدس باید با قابلیت انتشار در فضای مجازی و جذابیت همراه باشد نه بیانیه خوانی رسمی سیاسی.

یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند در روز قدس انجام شود، معرفی زندگی اجتماعی و آداب و رسوم فلسطینیان است. تداوم و تکرر اخبار جنگ، شهدا، خرابی‌ها و... از سوی رسانه‌های ایران برای مخاطبانشان باعث شده مسئله فلسطین برای مخاطب ایرانی فاقد جذابیت و فاکتور توجه و کشش باشد. تکراری شدن زاویه نگاه مخاطب ایرانی به فلسطین و مردمانش را می‌توان با انتشار تصاویر و کلیپ‌هایی از زندگی اجتماعی و آداب رسوم آنان بالأخص با نمادهای اسلامی و ماه رمضان تغییر داد. انتشار تصاویری از زندگی اجتماعی و رفتارهای مذهبی و دینی در اجتماعی سازی و پذیرش و باورپذیری جامعه فلسطینی از سوی جامعه ایرانی را افزایش خواهد داد.

وجود شبهه‌های حل‌نشده گوناگون در خصوص فلسطینیان در اذهان عمومی یکی از چالش‌های اساسی است که در برهه‌های مختلف خود را در قالب اعتراض‌های گوناگون نشان داده است. این در حالی است که روز قدس ماهیتاً باید برای رفع آنان برنامه داشته باشد.

یکی از آفت‌های مهم مسئله فلسطین و روز قدس طی دهه‌های گذشته، تبدیل آن به یک سوژه روزانه و دچار شدنش به روزمرگی است. این روزمرگی موجب شده نه تنها جامعه ایرانی بلکه فعالین و نخبگان عرصه سیاسی و حوزه بین‌الملل اطلاعات دقیقی از فلسطین و رژیم صهیونیستی نداشته باشند.

یکی از کارهایی که در روز قدس باید انجام داد بالا بردن سطح اطلاعات عمومی مردم از قدس و فلسطین است اما متاسفانه با بی‌توجهی به این مهم هر سال شاهد چاپ هزاران پوستر و بنر تکراری هستیم که بر دانسته‌های مردمی در قبال اهمیت فلسطین نمی‌افزاید.

همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد مسئله فلسطین در ایران اجتماعی و مردمی نشده است و تنها به فضای محدود سیاسی بسنده شده است. اجتماعی کردن به معنی آن است که یک پدیده یا مسئله برای فرد یا افراد، از زوایای گوناگون قابل درک و فهم شود. نقش داشتن،‌ پذیرش، برداشت صحیح و ... بخشی از اجتماعی کردن است. برای این کار لازم است طرح‌واره اجتماعی کردن مسئله فلسطین به «روز قدس» و مناسبت‌های خاص محدود نباشد و در طول سال برای رده‌های سنی گوناگون برنامه ریزی صورت گیرد. در ادامه پیشنهاد‌هایی ارائه می‌شود:

• حضور جمعی از فلسطینیان حاضر در ایران و فرصت گفتگوی آنان با مردم در مسیر پیاده‌روی
• دعوت از خانواده‌های شهدای شاخص فلسطینی و حضور در میان مردم
• طراحی کوله‌پشتی با نمادهای فلسطین برای جوانان (تصویرسازی آمادگی برای اعزام به جبهه قدس)
• آموزش و آشنایی مسئله فلسطین به کودکان از طریق کتاب داستان و ....(مانند کتاب « ف مثل فلسطین »)
• دعوت از یکی از پیرترین آوارگان فلسطینی و برجسته‌سازی نیت او برای بازگشت(نگهداری کلید خانه)
• برگزاری مسابقات عکاسی و دست‌نوشته‌های خلاقانه
• تعریف پروژه‌های فرهنگی و گرافیکی مشترک با جوانان فلسطینی و حامی مقاومت( نمایشگاه عوده القرن )
• گفتگو و تولید برنامه های تلویزیونی از زندگی جوانان و مبارزان فلسطینی
• برگزاری همایش‌های اجتماعی در حوزه‌های غذا، لباس، موسیقی و ... فلسطینی در طول سال
• تولید کارهای رسانه و گرافیکی با حضور مردم در کنار نمادهای فلسطینی(مانند سلفی گرفتن با نمادهای بصری و جذاب فلسطین)