چرا بحرین میزبان نشست نخست معامله قرن است؟/ حساسیت زدایی اجتماعی: پیش شرط آغاز معامله قرن

نسیم آنلاین ؛ محمدمحسن فایضی: کاخ سفید روز یک‌شنبه ۲۹ اردیبهشت اعلام کرد دولت دونالد ترامپ قصد دارد با همکاری بحرین یک کنفرانس اقتصادی برگزار کند که هدف آن جذب سرمایه‌گذاری در مناطق فلسطینی‌نشین است. کاخ سفید با اعلام این خبر، کنفرانس بحرین را بخشی از طرح آمریکا برای برقراری صلح در خاورمیانه و خاتمه دادن به مناقشه در این منطقه عنوان کرد. تاکنون درباره جزئیات این کنفرانس و شرکت‌کنندگان آن خبری منتشر نشده است. کاخ سفید و پادشاهی بحرین در بیانیه مشترکی اعلام کرده‌اند که این نشست ۲۵ و ۲۶ ژوئن (۴ و ۵ تیر) در منامه برگزار خواهد شد .

آمریکا و بحرین ابراز امیدواری می‌کنند که کنفرانس منامه امکانی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های بالقوه‌ای باشد که طرح معامله قرن زمینه انجام آن را فراهم می‌کند. تاکنون جزئیات طرحی که معامله قرن خوانده می‌شود به طور رسمی اعلام‌ نشده است. جرد کوشنر، مشاور و داماد ترامپ که در این طرح نقشی محوری بر عهده دارد .

عادی‌سازی روابط؛‌ کلیدواژه معامله قرن

فرآیند عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و اعراب را می‌توان در قالب سه مرحله ساده‌سازی نمود. مرحله نخست، پذیرش و ایجاد روابط امنیتی و سیاسی پنهان، مرحله دوم پذیرش عادی‌سازی روابط در فضای نخبگانی و تبیین لزوم آن برای جامعه و در مرحله سوم که مهم‌ترین بخش فرآیند عادی‌سازی است، حساسیت‌زدایی اجتماعی است .

مرحله اول در دهه 90 میلادی بر پایه کمپ دیوید و اسلو و وادی العربه و امثال این‌ها پایه گذاری و اجرا شد. در این مرحله روابط غیرعلنی و به دور از فضای رسانه‌ای انجام شد . مرحله دوم از سال 2000 به این‌سو به دلیل به وجود آمدن منافع مشترک علیه محور مقاومت تاکنون با فراز و نشیب‌های گوناگونی تداوم داشته است .

طی چند سال گذشته از 2011 به این‌سو به نظر می‌رسد اتاق فکرهای حامی عادی‌سازی روابط، مرحله جدیدی را به‌منظور حساسیت‌زدایی میان افکار عمومی در خصوص رژیم صهیونیستی آغاز نموده‌اند. علنی کردن روابط سیاسی و امنیتی، نشست‌های علمی و فرهنگی، پذیرش تیمهای ورزشی صهیونیستی در سرزمین‌های عربی و جایگزینی ایران به‌جای رژیم صهیونیستی به‌عنوان منبع دشمنی و تهدید، از مجموعه اقدامات جدّی طی دو سال اخیر است . علنی کردن روابط مسئولین سیاسی و چهرهای سیاسی و امنیتی اعراب با رژیم صهیونیستی سناریویی است که هرچند نشان‌دهنده‌ی عمق روابط میان هر دو است، اما توجه رسانه‌ای و واکنش‌های گوناگون حول آن و نیز تکرار و تداوم آن برای مخاطب جهان عرب، حساسیت‌زدایی را به همراه خواهد داشت. در ماه‌های گذشته شاهد رسانه‌ای شدن دیدارها، سخنانی صریح و خبرهایی از همراهی اعراب و صهیونیست‌ها هستیم.

نقطه عطف این مسیر را می‌توان دیدار و پذیرش نتانیاهو در عمان از سوی سلطان قابوس دانست.

درحالی‌که بحرین، امارات و سعودی سه کشور در خط مقدم عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی قرار داشتند، اقدام عمان از منظر سیاسی و دیپلماسی یک شوک به فرآیند عادی‌سازی روابط و معامله قرن بود. در حالی که برخی کشورهای عربی در حال علنی‌سازی برخی همکارهای سیاسی، اقتصادی و ورزشی‌شان با صهیونیست‌ها هستند؛ سفر نتانیاهو به عمان بسیار شوک برانگیز بود. انتخاب عمان برای سفر به یک پایتخت عربی از سوی نتانیاهو به تعبیری مسیر عادی‌سازی روابط اعراب و تل‌آویو را کوتاه کرد .

در حالی که از گفتگوهای میان نتانیاهو و قابوس به‌طور رسمی اطلاعیه‌ای منتشر نشد اما اخبار غیررسمی و سخنان یوسف بن علوی در مورد لزوم پذیرش «اسرائیل» نشان می‌دهد قطعا معامله قرن یکی از موضوعات مورد خواست و صحبت عمان در این دیدار بوده و سعی دارد در این مسئله نقشی پررنگ ایفا نماید. عمان که همواره سعی کرده در موضوعات مختلف دیپلماسی و سیاسی تأثیرگذار، مولد و میانجی‌گر باشد نمی‌خواهد در مسئله فلسطین غائب و نظاره‌گر باشد. شاید پیش‌دستی مسقط در پذیرش سفر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به یک کشور عربی اسلامی از این منظر باشد .

بحرین و نقش آن در معامله قرن

برگزاری نخستین نشست رسمی معامله قرن تحت عنوان کنفرانس اقتصادی در بحرین نشان‌دهنده چند هدف و موضوع است. نخست آنکه بحرین برای آنکه نقش خود را در تحولات منطقه‌ای و معامله قرن از دست ندهد،‌ قطعا به دنبال بازی در پازل و جایگاه خود یعنی «اقتصاد»‌ است. اگر عمان نقش خود را در منطقه میانجی‌گری و نقش‌آفرینی در تبادلات سیاسی تعریف کرده است،‌ بحرین برای خود نقش یک تاجر اقتصادی تعریف کرده و خواهان حفظ این نقش برای خود است. در طرح معامله قرن یکی از موضوعات مهم و چالشی آن تامین حق غرامت و هزینه‌هایی است که برای اقناع بخشی از فلسطینیان برای عبور از حقشان قرار است پرداخت شود می باشد.

پیش از این الخلیج آنلاین به نقل از منابع دیپلماتیک مصری اعلام کرده بود: دلیل اصلی به تأخیر افتادن اعلام معامله قرن در دسامبر ۲۰۱۸ عدم توافق آمریکا با کشورهای عربی بر سر حمایت مالی از معامله قرن برای صلح میان فلسطین و اسرائیل است. این منابع اعلام کردند: مبلغی که آمریکا برای پرداخت هزینه‌های این معامله مشخص کرده بیش از ۱۰ میلیارد دلار است. این مانع اصلی اعلام این طرح در موعد مقرر بود. سفر جارد کوشنر، داماد و مشاور رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه و دیدارش با رهبران عربی برای بررسی پرونده‌های سیاسی مهم و در رأس آن معامله قرن بود که از حمایت مالی لازم برخوردار نیست. کوشنر تلاش کرد این مانع را از بین ببرد اما موفق نشد.

این منابع تأکید کردند: مبلغی که دولت آمریکا مشخص کرده بود به نظر رهبران کشورهایی مثل مصر، امارات، بحرین و عربستان بسیار زیاد بود. برخی از این کشورها از جمله مصر، بحرین و عمان اعلام کردند که به دلیل اوضاع دشوار اقتصادی قادر به فراهم کردن این پول نیستند.

به نظر می‌رسد اجلاس پیش رو با هدف تامین هزینه پیش‌بینی‌شده برای تحقق معامله قرن است. شروع معامله قرن با اجلاس اقتصادی را می‌توان با روحیه تجارت منشانه ترامپ و تلاش وی برای دوشیدن بیشتر گاوهای شیرده برای اهداف آمریکا و صهیونیسم مرتبط دانست.

نقش آفرینی دولت ها و شرکت های عربی برای تامین هزینه معامله قرن و شریک شدن آنان در سود یا زیان این طرح، خود بخشی از فرآیند حساسیت زدایی اجتماعی در عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی است.