ائتلاف سه‌ضلعی «المالکی، النجیفی و الفیاض» قوای سه گانه عراق را فتح می‌کند؟

نسیم آنلاین *: در شرایطی که بخشی از حامیان جریان صدر خبر از تشکیل قریب الوقوع بزرگ‌ترین فراکسیون می‌دادند، نوری المالکی به عنوان بزرگ‌ترین رقیب و آلترناتیو این جریان برگه جدیدی رو کرد تا ناظران سیاسی متحیر شده و معادلات سیاسی عراق پیچیده‌تر گردد.

عضر روز شنبه منابع خبری ادعا کردند طی ساعات آینده مقتدی صدر از خانه خود در محله حنانه (بین کوفه و نجف) به بغداد می‌رود تا شخصا کار تشکیل بزرگ‌ترین فراکسیون را نهایی و اعلان کند. اما چند ساعت بعد، «هشام الرکابی» رئیس دفتر روابط عمومی نوری المالکی در یک توییت کوتاه نوشت: «اندکی بعد از یک رویداد بسیار مهم رونمایی خواهد شد. منتظر باشید!»

بیشتر بخوانید :‌ برت مک گورک در بغداد چه می‌کند؟

هنوز ساعتی از انتشار این توییت نگذشته بود که تصاویر جلسه مشترک و هم‌پیمانی غیررسمی «نوری المالکی»، «اسامه النجیفی» و «فالح الفیاض» منتشر شد! شاید کم‌تر کسی می‌توانست پیش‌بینی کند در روزهایی که نوری المالکی برای حفظ همپیمانی دو ائتلاف دولة قانون و فتح، مجبور به کناره‌گیری از نامزدی برای هر پست دولتی شده بود؛ ناگهان اسامه النجیفی در کنار وی قرار گیرد! با این حال، اتفاق مزبور رخ داد تا جامعه سیاسی عراق و ناظران تحولات این کشور را شوکه کند!

طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، نوری المالکی و اسامه النجیفی به ترتیب نخست وزیر و رئیس پارلمان بوده و دو قطب اصلی تقابل را در ساحت سیاسی عراق ایجاد کرده بودند. اختلافات میان این دو به حدی بالا گرفته بود که زمینه ورود داعش به عراق و اشغال سرزمینی را فراهم کرد و حتی تا همین چند روز قبل، هواداران این دو نفر، دیگری را مسئول اشغال موصل توسط داعش معرفی می‌کردند! در جریان انتفاضه الانبار و شورش اهل تسنن علیه دولت مرکزی (نوری المالکی) طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ نیز اسامه النجیفی برجسته‌ترین و سرشناس‌ترین مقام حکومتی مستقر در بغداد بود که از معترضین حمایت می‌کرد. اختلافات این دو به حدی بالا گرفته بود که در جریان بن بست سیاسی ایجاد شده در سال ۲۰۱۴، اسامه النجیفی پیشنهاد داد تا خودش و نوری المالکی موقتا «بازنشسته سیاسی» اعلام شوند؛ زیرا «به نظر می‌رسد با کنار رفتن (ولو موقت) ما دو نفر، جامعه سیاسی عراق بتواند به یک توافق حداقلی برای معرفی نخست وزیر و تشکیل پارلمان دست یابد!»

با این حال در تابستان ۲۰۱۸ و در شرایطی که عمر پارلمان سابق به پایان رسیده و عراق از نظر سیاسی در بن بست قرار دارد، اسامه النجیفی این بار در کنار نوری المالکی قرار می‌گیرد تا با تشکیل بزرگ‌ترین فراکسیون در پارلمان، ضمن معرفی نخست وزیر برای معرفی رئیس پارلمان و رئیس جمهور نیز خیز بردارند! این در حالی است که همزمان اسامه النجیفی در قالب فراکسیون بزرگ اهل تسنن، باید سعی کند با امثال «خمیس خنجر» توافق کند! برای آشنایی بیش‌تر با این فراکسیون، اینجا را بخوانید

ضلع سوم نشست روز گذشته «فالح الفیاض» بود که به نظر می‌رسد خود را برای ایفای نقش در سطح بازیگر درجه اول حوزه سیاست عراق آماده کرده است. او در جریان انتخابات جناح «عطاء» را در ائتلاف انتخاباتی «نصر» به ریاست حیدر العبادی تشکیل داده بود و توانست به بیش از بیست کرسی در پارلمان دست یابد. حالا در صورت جدایی فالح الفیاض از حیدر العبادی، ائتلاف النصر از رتبه چهارم به رتبه هفتم تنزل یافته و در مقابل بیش از بیست رأی به ائتلاف دولت قانون و فتح اضافه خواهد شد!

در صورتی که طرح نوری المالکی به سرانجام برسد و بتواند با اسامه النجیفی و فالح الفیاض همپیمان شود، احتمالا آن‌ها با دست پر با کردها وارد مذاکره خواهند شد تا در ازای واگذاری پست ریاست جمهوری و برخی وزارتخانه‌های مهم، بتواند با کردها بر سر تشکیل فراکسیون بزرگ به توافق برسد. به این ترتیب بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان به محوریت دولت قانون، فتح، جناح عطاء، بخشی از اهل تسنن و بالاخره کردها تشکیل شده و با توجه به دستیابی به اکثریت، می‌توانند علاوه بر نخست‌وزیر، رئیس پارلمان و رئیس جمهور را نیز معرفی کنند. شاید راز همپیمانی اسامه النجیفی با نوری المالکی هم در همین نکته نحفته باشد که او می‌خواهد با دور زدن رقبای خود در میان اهل تسنن عراق، از طریق همپیمانی با نوری المالکی به ریاست پارلمان برسد!

در صورت اجرای این سناریو، احتمال تکرار فضای ۲۰۱۰ بسیار بالا به نظر می‌رسد. در سال ۲۰۱۰، لیست انتخاباتی «العراقیه» به ریاست ایاد علاوی با ۹۱ رأی توانست به اکثریت دست یابد و «دولة القانون» به ریاست نوری المالکی با ۸۹ رأی در جایگاه دوم قرار گرفت؛ اما در پارلمان از طریق فراکسیون ائتلافی «تحالف الوطنی» با دیگر لیست‌های نمایندگان شیعیان، نوری المالکی توانست بزرگ‌ترین فراکسیون را تشکیل داده و کرسی نخست وزیری را همچنان نزد خود نگه دارد. در آن سال، ریاست جمهوری به مرحوم جلال طالبانی و ریاست پارلمان به اسامه النجیفی رسید. با توجه به بیماری بسیار شدید جلال طالبانی، عملا دفتر نخست وزیری توسط بخشی از اتحادیه میهنی و نزدیکان جلال طالبانی به ویژه «آلاء طالبانی»، «هیرو ابراهیم» و... اداره می‌شد.

این بار نیز دولة القانون در جریان انتخابات نتوانست به اکثریت برسد؛ اما از طریق ائتلاف‌های انتخاباتی نوری المالکی تلاش می‌کند تا نه‌تنها بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان، بلکه فراکسیون اکثریت با بیش از ۵۰ درصد کرسی‌های پارلمان را تشکیل داده و عملا نخست وزیر را انتخاب کند. در همین طرح، ریاست مجلس نیز بار دیگر به اسامه النجیفی رسیده و ریاست جمهوری نیز به اتحادیه میهنی کردستان خواهد رسید که احتمالا گزینه‌ای نزدیک به هیرو ابراهیم یا آلاء طالبانی برای این پست برگزیده خواهد شد.

تکرار فضای ۲۰۱۰ ریسک کوچکی نیست و باید دید چه عواقبی خواهد داشت؟ فضای سیاسی دولت جدید عراق هیچ گاه به اندازه سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ بحرانی نبوده است و اختلافات میان گروه‌های سیاسی و اختلال در اداره کشور در آن دوره با هیچ دوره دیگری قابل مقایسه نیست. حتی در دوره اشغالگری داعش نیز فضای سیاسی داخلی عراق به اندازه دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ در بن بست سیاسی نبود و علیرغم اشغال بخشی از خاک عراق، امور خدماتی و دولتی در کنار امور سیاسی در بخش‌های عمده عراق کمابیش در جریان بود.

بیشتر بخوانید: پشت پرده همراهی العبادی با تحریم ایران چیست؟

دومین چالش مهم در این زمینه، ریسک بالای تبدیل جریان صدر به اپوزیسیون است. تجربه نشان داده که جریان صدر ابایی از اردوکشی خیابانی ندارد و هر گاه در لابی‌های سیاسی به بن بست بخورد، هواداران خود را به خیابان می‌کشاند. این نکته در ماه‌های جاری با توجه به گستره بالای اعتراضات خیابانی از یک طرف و بحران گروه‌های مسلح از طرف دیگر از اهمیت چند برابری برخوردار است.

در پایان باید گفت که عراق روزها و بلکه ساعات بسیار مهم و سرنوشت‌سازی را پشت سر می‌گذارد. باید در ساعات آینده منتظر واکنش جامعه سیاسی عراق به ائتلاف نوری المالکی و اسامه النجیفی بمانیم. *-علیرضا مجیدی - کارشناس مسائل منطقه