اجرای ناقص طرح دفترچه های الکترونیکی بیمه

 امید رضا فراهی پژوهشگر اجتماعی در گفت‌وگویی به بررسی نقاط و ضعف توسعه خدمات غیرحضوری پرداخته است که در ادامه مشروح این پرسش و پاسخ را می‌خوانید:

سازمان تامین اجتماعی در حال حذف دفترچه های کاغذی  است، بسیاری  این اقدامات را گامی در راستای حرکت به سمت دولت الکترونیک می دانند. نظر شما در این زمینه چیست؟

خدمات غیرحضوری تامین اجتماعی گامی رو به جلو به سمت دولت الکترونیک است،که موجب تسهیل قابل توجهی در خدمت رسانی به جامعه تحت پوشش می‌شود و این طرح مزایای متعددی برای مجموعه کارفرمایان، بیمه شدگان و مستمری بگیران و کارکنان سازمان تامین اجتماعی خواهد داشت. دنیای امروز با پیشرفت های روز افزون تکنولوژی روبرو است و هر روز بیش از پیش از فناوری اطلاعات دربرآورده کردن نیازهای جامعه استفاده می شود، از طرف دیگر نگاه به بهره وری در انجام امور بسیار دقیق تر و موشکافانه تر از قبل شده است و به اهمیت بالا بردن شاخص های بهره وری توجه ویژه می شود. امروزه یکی از راه های بهبود شاخص های بهره وری در کشورهای توسعه یافته استفاده از تکنولوژی های روز مانند فناوری اطلاعات است. همان طور که می دانیم شاخص های بهره وری از جمله زمان و هزینه در سازمان های کشورمان در شرایط مناسبی قرار ندارند. این طرح با کاهش هزینه ها چه برای مردم و چه سازمان یک گام موثر در افزایش شاخص بهره وری برداشته است.

آیا روش حذف دفترچه های کاغذی به طور صحیح انجام شد؟

در ابتدای امر قرار بر این بود که دفترچه ها به تدریج حذف گردند و از طرفی زیرساخت های مورد نیاز برای آن فراهم گردد. متاسفانه این امر به صورت دفعی و آنی اتفاق افتاد که برای برخی مناطق و شهرهایی که هنوز زیرساخت های الکترونیک در آن فراهم نشده بود مشکلاتی را به وجود آورد. به هرحال ما شاهد برخی ناهماهنگی ها و کمبودها و حتی مقاومت ها در اجرای این قانون در شهرها، روستاها و برخی نقاط کشور و مطب های برخی پزشکان بودیم که می توانست با مدیریت صحیح و اطلاع رسانی دقیق تر این چالش ها را تا حد زیادی کنترل کرد.

آیا با این اوصاف مخالف این طرح بودید؟

خیر. این طرح یک ایده و اقدام مناسب بود که مزایای بسیاری برای سیستم درمانی و تامین اجتماعی کشور به همراه داشت. صحبت بر نحوه اجرای این طرح است که می توانست به مراتب بهتر اجرا گردد. البته بسیاری از مشکلات بعد از گذشت چندین ماه از اجرای این طرح رفع گردیده که جای تقدیر است و البته برخی از مشکلاتی هم که در ابتدای امر بوجود آمد اجتناب ناپذیر بوده و طبیعت هر تغییر است.

از مزایای حذف دفترچه های کاغذی به چه مواردی می توان اشاره کرد؟

موارد متعددی را می توان بر شمرد. اولین مزیت این امر کاهش هزینه ها با حذف دفترچه های کاغذی است. مزیت دیگر این طرح این است که بیمار دیگر نگران دفترچه نیست و از خدمات درمانی در هر نقطه ای از کشور با کد ملی می تواند بهره مند گردد. دیگر مزیتی که می توان بر شمرد امکان تقلب در نسخه های دفترچه های کاغذی وجود داشت که با این طرح و حذف این دفترچه ها عملا این امکان به حداقل خود رسیده است. کاهش خطا در ارائه دارو به بیمار از دیگر فواید این طرح است.

چه نقطه ضعفی را در این طرح می بینید؟

مهمترین نقطه ضعف این طرح آماده نبودن زیرساخت کافی برای آن بود که به مرور زمان بسیاری از مشکلات با ارائه زیرساخت ها و اصلاح قوانین مرتفع گردید. البته عدم توجیه مردم و حتی سیستم درمانی در ابتدای راه نیز مشکلاتی به وجود آورد که می توانست با آموزش صحیح این امر را کاهش داد.

در این طرح در ابتدا به داروخانه ها توجه مناسبی نشده بود. شاهد بودیم اولین بار که تامین اجتماعی می‌خواست این طرح را اجرا کند، به داروخانه‌ها فشار آورد و اعلام کرد که باید نسخ را به صورت آنلاین در سامانه ثبت کنید، اما ثبت آنلاین نسخ در سامانه بسیار دشوار است؛ چراکه نسخ به صورت کاغذی است و داروخانه باید اطلاعات بیمار، مشخصات پزشک و شماره نظام پزشکی او، کد رهگیری استحقاق‌سنجی و... را در سیستم وارد کند و سپس داروها را وارد کرده و دستور مصرف دارو را هم وارد سیستم کند. این اقدامات یکی یا دو نفر نیروی مجزا در داروخانه نیاز دارد. بسیاری از داروخانه‌ها امکانات و امکان جذب نیروی اضافه را ندارند.

ایرادات دیگری نیز وارد است که می بایست به مرور رفع گردد. به عنوان نمونه حذف دفترچه به شیوه کنونی، شیوه ای نادرست است؛ از طرفی فردی که دفترچه بیمه تامین اجتماعی دارد، عکسش بر روی دفترچه قرار دارد و می‌توان تشخیص داد که آن فرد، همان بیمه شده است. همچنین تاریخ اعتبار دفترچه مشخص است و این موضوع صحت و درستی اطلاعات بیمه شده را نشان می‌دهد، اما زمانی که پزشک بر روی یک کاغذ معمولی و سرنسخه، نسخه‌اش را نوشته و به داروخانه می‌فرستد، اولا بیمار برای ما اصلا شناخته شده نیست و هیچ عکس و مشخصاتی وجود ندارد. فقط باید کارت ملی فرد را بررسی کرد.

حال ممکن است بیماری کارت ملی به همراه نداشته باشد و فقط شماره ملی خود را به پزشک دهد یا ممکن است کد ملی اشتباهی را به پزشک اعلام کند. این موضوع داروخانه‌ها را گیج می‌کند. زیرا دیگر دفترچه‌ای وجود ندارد که بر روی آن تاریخ اعتبار دفترچه درج شده باشد. حال داروخانه مجبور است که در سامانه بیمه استحقاق سنجی کند. همین استحقاق سنجی بیمار از سامانه بیمه چند تهدید دارد؛ ممکن است برق نباشد، کامپیوترها قطع باشند، سامانه بیمه قطع شود، شماره بیمار درست نباشد.

بنظر شما خدمات الکترونیک بیمه ها می تواند ادامه گسترده‌تر بشود؟

ایده حذف دفترچه های کاغذی امری مفید و گامی رو به جلو بود. این مسئله باید توسط دیگر بیمه های درمانی نیز انجام پذیرد. البته این امر گام به گام باید باشد و از اجرای یکباره آن به شدت باید خودداری کرد. البته در بسیاری از کشورها الکترونیکی شدن نسخه ها به معنای حذف کامل دفترچه های کاغذی نیست و در برخی موارد می توان از آن استفاده کرد که به نظر دست اندرکاران نظام سلامت کشور مناسب است به تجربه های این کشورها نیز توجه کنند و نقاط مثبت و منفی این طرح را بررسی کنند.

در انتها این نکته را هم باید ذکر کرد که صیانت از کرامت و حفاظت از شأن مستمری‌بگیران و بیمه‌شدگان در مواجهه با هزینه‌های درمانی و توزیع عادلانه منابع، تسهیل و عدالت در دسترسی بیمه‌شدگان و مستمری بگیران به ویژه گروه‌های آسیب پذیر از اهداف این طرح بوده که می بایست به آن دقت کرد.