رقابت ناسالم و پاسخ به دو پرسش

با گسترش روز افزون بسترهای پخش محصولات تصویری و تبدیل شدن تلویزیون از یک رسانه سنتی به بستر حرفه‌ای پخش آثار تصویری دیگر نمی‌توان انتظار داشت همچون گذشته تمام دنیا از دریچه تنها چند کانال تلویزیونی به ذهن مخاطب تزریق شود.

محدود کردن مخاطب امروز در محصولات پرنظارت و خسته کننده تلویزیونی همواره رویکرد منفی خودش را در جذب مخاطب داشته است.

همچنان که تلویزیون ایران پس از چند دهه آزمون و خطا امروز در بن بست بزرگی قرار گرفته است که حتی بستر پخش آنلاین اینستاگرام می‌تواند عظمت یک دستگاه عریض و طویل را به مخاطره بیندازد. در چنین شرایطی که دنیا هر روز به سمت پیشنهادهای تازه حرکت می‌کند، محدود کردن حلقه ارتباطی با مخاطب از سوی رسانه‌های رسمی تنها می‌تواند به بی‌اعتمادی جامعه از کارکرد رسانه دامن بزند.

رشد VODها و گسترش بستر پخش محصولات تصویری یکی از مزیت‌های رقابتی دنیای امروز است. رقابتی که البته باید در بستری شفاف و دور از حاشیه‌های خارج از عرف اخلاقی شکل بگیرد. اینکه تلویزیون به بهانه پخش یک مسابقه اینترنتی به پوشش بازیگران حاضر در مسابقه که از قضا یک پوشش مرسوم در نمایش‌های تاریخی تلویزیون نیز هست انتقاد کند؛ در حالی که شروع کننده پخش مسابقه‌ای به نام «مافیا» در رسانه رسمی سازمان صدا و سیما بود نشان از یک نوع رفتار منفعلانه و دور از اخلاق حرفه‌ای است که تاب دیدن یک رقیب جدی و خلاق را ندارد.

سعید ابوطالب با در دست گرفتن ابتکار ساخت برنامه‌های رئالیتی شو در چند سال اخیر نشان داد می‌توان به دور از حواشی خارج از متن در بستر فرهنگی ایران برنامه‌هایی را ساخت که در جذب مخاطب با نمونه‌های خارجی قابل رقابت باشد. مسابقه «شب‌های مافیا» نیز پاسخ به نیازی در جامعه بود که در تمامی جمع‌های خانوادگی می‌توان نشانی از این بازی را پیدا کرد.

حال با استفاده از ظرفیت حضور چهره‌های مطرح شاید هیجان‌های این بازی بیش از پیش خودش را نشان دهد. طبیعی است که برای نزدیک‌تر شدن به فضای نمایشی و رسیدن به خاستگاه اصلی این بازی که از کشورهای غربی آمده است دکور و لباس‌های استفاده شده در آن هم باید همخوانی با اصل بازی داشته باشد.

توقع اینکه بازیگران حاضر در بازی با لباس‌های محلی مشغول مافیا بازی کردن باشند یک شوخی زشت با فرهنگ و رسوم داخلی است و استفاده از یک لباس معمولی نیز نمی‌تواند به وجه نمایشی کار کمک کند. در چنین شرایطی که تلویزیون برای نشان دادن سریال‌های تاریخی از همان پوشش بازیگران زن «شب‌های مافیا» استفاده می‌کند، انتقاد به این پوشش و نشان دادن آن در قالب یک گزارش خبری، که گویی از یک رفتار ناهنجار اجتماعی پرده‌برداری شده است، بی اخلاقی در فضای رسانه‌ای است. توهم هژمونی فرهنگی در سازمان صدا و سیما پیش از آنکه بتواند به یک وحدت کامل در فضای رسانه‌ای منجر شود به پس زدن و دوری مخاطب منجر خواهد شد. نشانه‌های رفتارهای غیراخلاقی در قالب یک ویدئوی منقطع شده از رفتار

نمایشی هومن حاجی‌عبداللهی و پخش شدن آن در فضای مجازی با عنوان توهین به ناشنوایان نیز از آن دست کارهای غیرحرفه‌ای است که به توقیف و غوغاسالاری رسانه‌ای علاقه بیشتری دارد تا رقابت در فضای سالم. پر واضح است که رفتار یکی از بازیگران «شب‌های مافیا» یک رفتار نمایشی است که نمونه‌های آن را در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی دیده‌ایم. چه بسا آن آثار با فیلمنامه قبلی جلوی دوربین رفته اند و این یکی رئالیتی شویی بدون متن و دکوپاژ قبلی است. بازی بابک حمیدیان در «بی پولی» حمید نعمت‌الله در نقش یک ناشنوا همان رفتاری است که در بخشی از «شب‌های مافیا» دیدیم. اگر قرار باشد با هر جمله و حرکتی به تمامی یک برنامه بتازیم و بدون آنکه به منطق دراماتیک یک فضای نمایشی توجه کنیم به ماهیت آن اثر نقد وارد کنیم این احساس را در مخاطب ایجاد می‌کند که رفتاری خارج از متن قصد دارد قواعد بازی را به نفع خود به هم بزند. توقیف و قطع شدن نمایش برنامه‌هایی از جنس «شب‌های مافیا» و «شام ایرانی» به نفع کیست؟ آیا باید رقابت پنهان در بستر VOD را در ایجاد شدن این فضا موثر دانست؟ آیا در شرایط فعلی که سرعت تغییر ذائقه مخاطب به واسطه گسترش رسانه‌های اجتماعی بسیار شدت گرفته توجه نکردن به اصول اولیه برنامه سازی و تخریب در فضای غیراخلاقی می‌تواند به رشد فرهنگ عامه کمک کند؟ به نظر می‌رسد پاسخ به این دو پرسش می‌تواند ریشه بسیاری از بی اخلاقی‌ها را در بستر فضای مجازی پیدا کند.