گرانی یا گرانفروشی؟ چاره چیست؟
قانون برای زمانی که گرانی وجود نداشته باشد، دست‌کم روی کاغذ کافی است. اما زمانی که گرانی در بازار وجود داشته باشد و قیمت‌ها از ثبات برخوردار نباشند جریمه یا نصب یک پارچه نوشته درب فروشگاه نمی‌تواند بازدارنده باشد.
نسیم آنلاین ؛ امیرعلی صفا: قیمت مرغ رو دیدی؟ کره چرا اینجور شد؟ پس قیمت پنیر رو نشنیدی؟ اینها جملاتی آشنا در این روزهاست. اگر تا پیش از این اخبار افزایش نرخ مربوط به دلار، سکه و طلا بود حالا به ارزاق عمومی رسیده و روزی نیست که مردم با دیدن قیمت یک کالای ضروری شگفت‌زده نشوند. وضعیتی که به آن گرانی می‌گویند. این میان اما، درد مضاعفی وجود دارد که باید درمان شود: گرانفروشی.
گرانی با گرانفروشی متفاوت است. گرانی یعنی وقتی مواد اولیه یک کالا افزایش قیمت پیدا کند، بهایی که به دست مصرف‌کننده هم می‌رسد افزایش قیمت پیدا کرده و گرانی را به وجود می‌آورد. فروشنده گران می‌خرد و ناچار مجبور است گران بفروشد. اما متاسفانه عدم ثبات قیمت‌ها بهترین فرصت برای سوءاستفاده کنندگان است. فروشندگانی که نه به دلیل خرید گران، بلکه به دلیل طمع به سود بیشتر جنس را با بهایی بسیار گزاف به مشتری می‌فروشند. کاری که در قانون به عنوان جرم شناخته شده است. براساس ماده ۲ قانون تعزیرات، گرانفروشی عبارت است از: «عرضه کالا یا خدمات به بهای بیش از نرخ‌های تعیین شده توسط مراجع رسمی به‌طور علی‌الحساب یا قطعی و اجرا نکردن مقررات و ضوابط قیمت‌گذاری و انجام هر نوع اقدامات دیگر که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمات برای خریدار شود.». این جرم دارای مجازات درجه بندی شده هم است. از تشکیل پرونده و اخطار تا نصب پارچه نوشته درب واحد فروشگاهی یا تعطیلی و پلمپ واحد.
مراجع نظارت بر کنترل قیمت نیز، ارگان‌های متعددی را شامل می‌شود.
- گزارش سازمان‌های بازرگانی
- گزارش اتحادیه و واحد‌های بازرسی و نظارت مجامع امور صنفی
- گزارش انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان
- گزارش سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی و دولتی و انتظامی
- شکایت اشخاص حقیقی یا حقوقی.
به نظر می‌رسد قانون برای زمانی که گرانی وجود نداشته باشد، دست‌کم روی کاغذ کافی است. اما زمانی که گرانی در بازار وجود داشته باشد و قیمت‌ها از ثبات برخوردار نباشند جریمه یا نصب یک پارچه نوشته درب فروشگاه نمی‌تواند بازدارنده باشد. چرا که فروشنده حتی با درنظر گرفتن هزینه مبلغ جریمه ناشی از گرانفروشی، سود هنگفتی به جیب می‌زند. پس چاره چیست؟ راهکار زیربنایی برای رفع مشکل گرانفروشی قطعا از بین رفتن گرانی‌ست تا در بازاری متعادل خریدار با آرامش فکر نسبت به خریدی رقابتی اقدام نماید. اما تا زمان ثبات قیمت‌ها می‌شود راهکارهایی را برای مقابله با گرانفروشی درنظر گرفت. راهکارهایی مخصوص مقابله با گرانفروشی در زمان گرانی که همت بیشتری برای اجرا طلب می‌کند:
۱- شفافیت در فروش کالاهای وزنی!
تجربه نشان داده وجود ترازویی که وزن و قیمت کالاهای فروش وزنی مثل میوه یا گوشت را فاکتور کند بیشتر از هر جریمه‌ای موجب اجبار فروشندگان به فروش با قیمت مصوب خواهد شد. متاسفانه در خصوص میوه‌فروشی یا به طور کلی کالاهای وزنی، برخی فروشندگان تمایل دارند تا اوزان کالا را به سمت بالا گرد کنند. ۸۰۰ گرم را یک کیلو محسوب کنند یا ۲۷۳۰۰ تومان را ۲۸هزار تومان کارت بکشند. شاید در نگاه خریدار این ارقام عددی محسوب نشود اما جمع این گردکردن‌ها برای فروشنده سود قابل توجه‌ای را به دنبال خواهد داشت تا جایی که می‌تواند توجیه کننده پرداخت جریمه گرانفروشی هم باشد. اما اگر از یک تاریخی به بعد مثلا فروش میوه، صرفا با ترازوهای فاکتوردار ممکن باشد، شاید گرانفروشی قدری سخت‌تر شود.
۲- اجبار به درج قیمت روی کالا تحت هرشرایطی
یکی از نتایج عدم ثبات قیمت‌ها و بالا رفتن هفتگی آن، از اعتبار ساقط شدن قیمت درج شده روی کالاست. روغن را برمی‌داری. روی آن‌را نگاه می‌کنی. نوشته شده ۹۸۰۰ تومان. وقتی به فروشنده می‌دهی ۱۲هزار تومان کارت می‌کشد. این امر در ابتدا کاری به شدت غیرعادی‌ست. اما با عدم ثبات قیمت‌ها هر فروشنده‌ای به خودش اجازه می‌دهد قیمت مصوب روی کالاها را نادیده بگیرد. موضوعی که اغلب ناشی از گرانفروشی است نه گرانی! به مرور دغدغه‌های فراوان مسئولان بازار، موجب بی‌توجهی به قیمت درج شده می‌شود و با کالاهایی مواجه می‌شویم که اصلا قیمت درج شده ندارند! کاری که علاوه بر تشدید گرانی و گرانفروشی اگر به بحث تاریخ تولید و انقضای روی کالا تسری پیدا کند موجب به خطر افتادن جدی سلامت جامعه خواهد بود.
۳- تشدید و تسهیل نظارت‌های مردمی
شاید در بازار با ثبات و عادی، یک خط تلفن برای گزارش گرانفروشی کافی باشد. اما وقتی بازار با بحران مواجه است نیازمند آن هستیم که تلفن گزارش گرانفروشی به یک خط اضطراری تبدیل شود و هر شهروند بتواند در کوتاه ترین زمان و با یک تماس ۳رقمی گزارش خود را ثبت و از نتیجه آن مطلع شود. تشدید و تسهیل نظارت علاوه بر مقابله عملی، از جهت جو روانی هم می‌تواند مفید فایده باشد.
در پایان باید توجه داشت که هرچند گرانی با گرانفروشی متفاوت است اما علت اصلی رواج گرانفروشی بازار بی‌ثبات و گرانی‌هاست. پس راهکار اصلی مقابله با گرانفروشی حل مشکلات اقتصادی‌ست، اما تا آن زمان هیچ فروشنده‌ای حق ندارد گرانی را دلیلی بر سودجویی بیشتر خود کند و اگر در چنین آشفته بازاری مرتکب گرانفروشی شد باید با او مقابله‌ای دوچندان داشت.
