سیاست‌های گام به گام FATF
اعمال محدودیت‌های موشکی، خواسته بعدی FATF از ایران
تجربه ناکام کره شمالی نشان داد که اجرای کامل برنامه اقدام FATF نه تنها باعث گشایش روابط مالی و بانکی نشد بلکه FATF به بهانة اجرای گام‌های دیگر این کشور را در لیست سیاه نگه داشت. آیا این داستان برای ایران هم تکرار می‌شود؟
نسیم آنلاین : FATF یک نهاد بین‌الدولی متشکل از 38 کشور و نهاد منطقه‌ای است که سه مأموریت اصلی برای خود تعریف کرده است؛ 1) مبارزه با پولشویی، 2) مبارزه با تأمین مالی تروریسم و 3) مبارزه با تأمین مالی اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی. FATF برای تحقق این مأموریت‌ها، استانداردهای 40 گانه‌ای را تنظیم کرده و از کشورها می‌خواهد این استانداردها را در کشور خود پیاده کنند. FATF با بررسی کاستی‌های هر کشور برای اجرای این استانداردها، یک برنامه اقدام (اکشن پلن) پیشنهاد می‌کند و از آن کشور می‌خواهد آن را اجرا نماید. در همین راستا یک برنامه اقدام 41 بندی به ایران پیشنهاد داده شد که 37 بند از آن اجرا شده است و تنها 4 بند از آن که مربوط به اصلاح قوانین داخلی و پیوستن به کنوانسیون‌های خارجی است منتظر تصویب نهادهای قانونگذاری در کشور است.
سیاست‌های گام به گام FATF
در راستای مأموریت سوم خود یعنی «مبارزه با تأمین مالی اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی» در توصیه شماره 7 از کشورهای همکاری کننده می‌خواهد به تحریم‌های مالی هدفمند مرتبط با تأمین مالی اشاعه‌ای مطابق با قطعنامه‌های شورای امنیت عمل کنند. بر این اساس اگر کشوری متهم به تولید سلاح‌های کشتار جمعی همچون بمب هسته‌ای و موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای شود، دارایی متهمان باید بدون تأخیر مسدود شده و هیچ‌گونه دارایی دیگری به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار آن‌ها قرار نگیرد.
نگاهی به مفاد برنامه اقدام پیشنهادی به ایران نشان می‌دهد هیچ یک از توصیه‌های 41 گانه FATF ، ارتباطی با مأموریت سوم آن ندارد. در نگاه نخست چنین به نظر می‌رسد که از نظر FATF فعالیت‌های موشکی ایران به ویژه موشک‌های بالستیک مجاز شمرده شده است. اما شواهد موجود نشان می‌دهد سکوت FATF نسبت به فعالیت‌های موشکی ایران به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن آن نیست؛ بلکه در راستای اجرای سیاست‌های گام به گام آمریکا و اروپا برای از بین بردن مؤلفه‌های قدرت ایران است. به عبارت دیگر 41 خواسته‌ی FATF از ایران در برنامه اقدام، تنها بخشی از خواسته‌های FATF است و با اجرای کامل برنامه اقدام، باید منتظر دستورات دیگری از سوی FATF باشیم؛ دستوراتی که این بار توان موشکی ایران را هدف گرفته است. توجه به نکات زیر، این موضوع را به خوبی روشن می‌کند:
تحریم به بهانة تأمین مالی اشاعه
در سند روش‌شناسی ارزیابی توصیه‌های FATF در توضیح توصیه هفتم آمده است: «طبق این سند، قطعنامه‌های شورای امنیت که مرتبط با تأمین مالی اشاعه‌ای هستند عبارتند از: قطعنامه ۱۷۱۸ (مصوب ۲۰۰۶) و قطعنامه‌های پیرو آن درباره کره شمالی؛ قطعنامه ۲۲۳۱ (مصوب ۲۰۱۵) درباره ایران و اجرای برجام.» بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، ۲۳ فرد و ۶۱ نهاد ایرانی در لیست تحریم‌ها قرار می‌گیرند که از جمله این نهادها گروه صنایع موشکی کروز، گروه صنایع نظامی و مهمات، گروه صنایع سازندگی قائم، صنایع شهید بابایی، مرکز فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صنایع شهید ستاری و صنایع شهید صیاد شیرازی قرار دارند این بدان معناست که تحریم افراد و نهادهای مزبور، جزء خواسته‌های FATF از کشورهای همکار از جمله ایران است.
گام بعدی محدودیت‌های موشکی
در بیانیه منتشر شده پس از نشست ماهانه FATF در 24 ژوئن 2016 (3 تیر 95) آمده است : «اگر ایران تعهدات خود را طبق برنامه اقدام در این دوره انجام دهد، FATF گام‌های بعدی را در این زمینه آغاز خواهد کرد.» این بدین معناست که با اجرای کامل برنامه اقدام، نه تنها تضمینی برای خروج نام ایران از لیست سیاه FATF وجود ندارد، بلکه این بار فشارهای FATF بر ایران برای اجرای «گام‌های بعدی» خواهد بود. اما منظور از «گام‌های بعدی» چیست؟
موگرینی ضمن مصاحبه‌ای در 19 آذرماه سال جاری گفت : «ما معتقدیم بر اساس اجرای کامل و پایدار برجام، ما می‌توانیم از طریق گفتگو همچنان به حل مسائل دیگر که برای ما مهم است، از جمله موشک‌های بالستیک، سوریه و دیگر موضوعات با ایران مذاکره کنیم» با توجه به اهمیت موضوع تأمین مالی اشاعه‌ای برای FATF و حساسیت آمریکا و اروپا نسبت به موشک‌های بالستیک ایران و قطعنامه 2231 شورای امنیت که ایران را از هر گونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک منع می‌کند، مشخص می‌شود منظور از «گام‌های بعدی»، فشار به ایران برای توقف تولید و آزمایش موشک‌های بالستیک است که از نظر آنان، مصداق سلاح‌های کشتار جمعی است. این اعمال فشارها از جانب آمریکا و اروپا و با الزام ایران بر اجرای توصیه هفتم FATF یعنی مقابله با تأمین مالی اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی صورت خواهد گرفت.
تجربه ناکام کره شمالی برای خروج از لیست سیاه
نگاهی به تجربه کره شمالی در تعامل با FATF در سال‌های اخیر به خوبی این موضوع را تأیید می‌کند که منظور از «گام‌های بعدی»، تمرکز بر فعالیت‌های موشکی ایران است. کره شمالی با این که در سال 2013 به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم ( CFT ) و در سال 2016 به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی جرائم سازمان‌یافته فراملی (پالرمو) پیوست، باز هم به اتهام تأمین مالی اشاعه‌ای در لیست سیاه FATF قرار دارد .
بر این اساس روشن می‌شود اجرای کامل برنامه اقدام از سوی ایران، نه تنها سبب خارج شدن نام ایران از لیست سیاه FATF نمی‌شود، بلکه آغازی خواهد بود بر چالش‌های جدید ایران درباره برنامه موشکی خود.
مهدی مظهر
