اینستکس ایران را از گام دوم کاهش تعهدات منصرف نکرد

علیرغم اینکه به واسطه نشست اخیر وین و موضوع اینستکس این شبهه به وجود آمده بود که ایران ممکن است از اجرای گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ایش بر اساس برجام خودداری کند یا آن را به تعویق بیندازد، اما منابع آگاه به تسنیم گفتند که با توجه به عدم تامین شروط ایران و بسیار ناکافی بودن موضوع اینستکس ایران قطعا گام دوم را در زمان تعیین شده که احتمال بسیار زیاد 16 تیر است عملیاتی خواهد کرد.

بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی روز 27 خرداد و در جریان بازدید اهالی رسانه از مجتمع اب سنگین اراک اعلام کرده بود که روز 6 تیر ایران از سقف 300 کیلو اورانیوم غنی شده 3.67 درصد عبور می‌کند با این حال محقق شدن این موضوع فعلا اعلام نشده است.

یک منبع آگاه به تسنیم گفت که علت اعلام نکردن این موضوع آن است که احتمالا طی چند روز آینده خود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این مساله را اعلام می‌کند. و ایران از این مساله کوتاه نیامده است.

همچنین درباره موضوع ادامه همکاری چین و انگلیس در موضوع بازطراحی راکتور آب سنگین اراک (انگلیس بعد از خروج آمریکا از برجام جایگزین آن شد) نیز گفته شد که با توجه به اعلام این کشورها در بیانیه کمیسیون نشست وین مبنی بر اینکه در موقع تعیین شده کار مربوط به بازطراحی را انجام خواهند داد، اگر این روال درست پیش برود مساله دیگری جایگزین موضوع اراک در گام دوم خواهد شد.

ایران اعلام کرده بود در گام دوم از سطح غنی سازی 3.67 درصد عبور خواهد کرد و مواد هسته‌ای با غنای بیشتری تولید می‌کند و همچنین در موضوع راکتور اراک به وضعیت پیش از برجام بازخواهد گشت.

این منبع با اشاره به اینکه به احتمال زیاد ایران از مرحله اول که تولید 300 کیلو اورانیوم با غنای 3.67 درصد گذشته است اما این امر توسط خود ایران اعلام رسمی نخواهد شد، بلکه باید انتظار داشت در نخستین گزارش آژانس انرژی بین المللی اتمی به عنوان مرجع نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران اعلام شود.

آژانس گزارش‌های فصلی خود درباره برنامه هسته‌ای ایران را هر سه ماه یک بار اعلام می‌کند.

ایران در گام اول اعلام کرد به محدودیت 300 کیلوگرم مواد غنی شده 3.67 درصد و همچنین 130 تن آب سنگین در اراک پایبند نخواهد بود. ایران بر اساس بند 26 و 36 برجام می‌تواند به دلیل عدم اجرای تعهدات طرف مقابل، با استفاده از حقوقش طبق برجام تعهدات خود را کاهش دهد و این به معنای نقض برجام نیست.

به این ترتیب، موضوع بالاتر رفتن سطح غنی سازی از 3.67 درصد برای گام دوم همچنان پابرجاست اما "امکان دارد" (در صورت پایبندی طرف‌های مقابل به تعهدشان در موضوع آب سنگین اراک) این موضوع با اقدام دیگری توسط ایران جایگزین شود.

آیا اینستکس می‌تواند منافع ایران در برجام را تامین کند؟

مکانیزم پیشنهادی اروپا به منظور انجام و تسهیل تبادلات مالی ایران و اروپا (اینستکس) تاکنون نتوانسته پاسخگوی نیازهای اقتصادی ایران ذیل برجام باشد.

در همین زمینه، سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه روز جمعه و در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرد اگرچه پیشرفت‌های خوبی در زمینه عملیاتی شدن سازوکار مالی موسوم به «اینستکس» صورت گرفته اما اروپایی‌ها هنوز تا برآورده کردن خواسته‌های ایران ذیل برجام فاصله زیادی دارند.

عراقچی به خبرنگاران گفت: «ما یک نشست طولانی داشتیم که بیش از سه ساعت به‌طول انجامید. این نشست در مجموع سازنده و مثبت بود و در قیاس با نشست‌های قبلی، گامی رو به جلو محسوب می‌شود. البته هنوز تا تحقق خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران فاصله زیادی باقی مانده است».

معاون ظریف در این رابطه گفت: اینستکس به مرحله عملیاتی رسیده است، اما کمتر از انتظار ماست. بدون اینکه خرید نفت از ایران انجام شود یا اعتبارات مشخصی برای آن در نظر گرفته شود، اینستکس نخواهد توانست انتظارات ما را برآورده کند، به همین دلیل کشورهای اروپایی باید بحث صادرات نفتی ما را به‌صورت جدی در دستور کار قرار دهند.

مجید تخت روانچی نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل نیز درباره راه‌اندازی مکانیزم تبادل مالی اروپا و ایران موسوم به اینستکس گفت: سازوکار مالی اروپا به خودی خود کمکی به ایران نمی‌کند. آنها با تأخیر عمل کردند. بیش از یک سال طول کشید که آنها چنین سازوکاری را ایجاد کنند. ایجاد این سازوکار, خوب است اما کافی نیست. آنها باید شتاب کنند و در این سازوکار پول تزریق کنند در غیر این صورت این سازوکار هیچ کمکی نخواهد کرد چون ایجاد این سازوکار مالی به‌خودی خود چیزی نیست که بتواند مشکلات ما را رفع کند. طی 10 روز آینده مذاکراتی حیاتی با طرف‌های اروپایی خواهیم داشت.

نماینده دائم ایران در سازمان ملل همچنین با تاکید بر اینکه اروپا برای حفظ برجام اقدام ملموسی انجام نداده است، وضعیت فعلی اینستکس را یک «ماشین زیبا بدون بنزین» توصیف کرد.

مجید تخت‌روانچی در مصاحبه‌ای گفته بود: شخصاً معتقدم که اینستکس در وضعیت فعلی کافی نیست. این سازوکار بدون پول همچون ماشین بسیار زیبای بدون بنزین است.