«معماران پول» از ارزشمندترین آثار اقتصادی دو دهه اخیر است
این اقتصاددان ضمن تمجید از کتاب معماران پول و با استناد به نتایج این کتاب، گفت: بزرگترین کارکرد این کتاب این است نشان داده بازار پول به سمت حاکمیت‌زدایی حرکت کرده و بانک مرکزی و دولت قادر به اعمال اقتدار در این بازار نیست.
فرشاد مومنی در نشست رونمایی از کتاب معماران پول اظهارداشت: انصاف این است که از انتشار این کتاب هم به اعتبار زحمات دکتر درودیان و هم انتشارات نهادگرا به‌خصوص آقای ایزدخواه تشکر کنیم چرا که از جنبه معرفتی شاید یکی از ارزشمندترین خدمات برای فهم بایسته‌های مواجهه با شرایط بحران کنونی اقتصادی ایران بوده که در اختیار ما قرار گرفته است.
وی افزود: واقعیت این است که ذهنیت‌هایی در راستای یک منافعی در این سرزمین گرامی اینقدر تکرار می‌شود که با اینکه اساس و پایه‌ای ندارد در اذهان عمومی به عنوان یک امر مسلم تلقی می‌شود و وقتی این ذهنیت‌سازی‌ها در راستای یک منافع خاصی باشد ماجرا خیلی دشوار باشد.
تاملی در نظریه «بقای واحدهای ناکارآمد» داگلاس نورث
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما در تحلیل‌های توسعه یک بحث بزرگی داریم که شاید درخشان‌ترین صورت بندی آن را داگلاس نورث تحت عنوان بقای واحدهای ناکارآمد ترسیم کرده است. نورث از این دریچه وارد می‌شود و توضیح می‌دهد چرا با آموزه بازارگرایی نه امکان فهم مساله توسعه و توسعه نیافتگی و نه امکان درک مباحث این حوزه وجود دارد.
این اقتصاددان نهادگرا ادامه داد: ایده مرکزی در این بحثِ بسیار درخشان و کم‌نظیر در ساحت نظر این است که می‌گویند در چارچوب آموزه بازارگرایی واحدهای ناموفق اعم از بنگاه یا کشور از بین می‌روند چون از گردونه رقابت عبور می‌کنند، نمی‌توانند بقا پیدا کنند پس حذف می‌شوند و فرض بر این است که بنگاه‌هایی باقی می‌مانند که کارآمد هستند اما نهادگراهای تاریخی و در قله آنها داگلاس نورث نشان می‌دهد که این نظریه اشتباه و دقیقا برعکس است چرا که در همیشه تاریخ اکثریت قاطع واحدها را واحدهای ناکارآمد تشکیل می‌دهند و در آنجا این بحث را مطرح می‌کند چرا نیاز داریم قادر به صورت‌بندی مساله بقای واحدهای ناکارآمد باشیم.
وی با بیان اینکه کلید بحث آنجا این است که در مساله بقای واحدهای ناکارآمد ما با ادغام بی‌سابقه وجوه معرفتی و منفعتی روبرو هستیم، گفت: یعنی مساله فقط جهل در یک واقعیت نیست که اشکال‌آفرینی می‌کند بلکه این واقعیت دستکاری، پنهان‌کاری و فرافکنی می‌شود تا این ساختار با همه بحران‌سازی‌ها و ناکارآمدی‌ها به یک سلسله منافع گره می‌خورد. به نظر من ماجرای آنچه که در حوزه حیطه پول در اقتصاد سیاسی ایران در دو دهه گذشته پدیدار شده به ما کمک بزرگی می‌تواند بکند.
نادیده گرفتن نقش بانک‌ها در جهش نقدینگی
مومنی اضافه کرد: سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و غیرقابل باوری می‌شود که نقدینگی را عامل همه بحران‌ها معرفی کنند در حالی که در این کتاب به خوبی نشان می‌دهد بخش اعظم کنترل نقدینگی در ایران از دست مقام پولی خارج است درواقع تحولات نقدینگی به مسائل دیگری مربوط می‌شود و فقط از دریچه اقتصاد سیاسی می‌توان به آن پرداخت.
وی تصریح کرد: اینکه اینقدر بر عمده کردن نقدینگی اینقدر پافشاری می‌شود از نظر اقتصاد سیاسی این است که این نقدینگی خیلی مهم جلوه داده می‌شود تا نقش شوک‌های بزرگ به قیمت‌های کلیدی در جهش نقدینگی و نابرابرسازی وحشتناک در سوءکارکردها و فسادها پنهان شود. اینکه نقدینگی را مهم جلوه می‌دهند به خاطر این است که نقش بانک‌ها به طور کلی و در یک ابعادی بسیار غیرمتعارف نقش بانک‌های خصوصی در این آشفتگی که در دو دهه گذشته بر اقتصاد سیاسی ایران وارد شده نادیده گرفته شده است.
نیازمند نهادهای نظارتی باکیفیت هستیم
این اقتصاددان نهادگرا گفت: در طرح مساله نقدینگی فقط بحث تغییرات کمی آن را عمده می‌کنند. شما بحث کیفیت کیفیت نقدینگی و تحولات آن و بحث توزیع آن که نابرابرترین عرصه در حیات جمعی ایرانیان است را پنهان می‌کنند که همه اینها حساب و کتاب‌هایی دارد. بنابراین ما نیازمند نهادهای نظارتی بسیار باکیفیتی هستیم که بازی این نهادها را نخورند و تا زمانی که این بازی رو می‌خوریم زیان می‌دهیم.
وی با بیان اینکه این بزرگ کردن نقدینگی ما را به این سطح تنزل می‌دهد که صاحبان نقدینگی فقط نیازمند موعظه هستند و بنابراین بیایید نقدینگی را هدایت کنیم، افزود: این مفاهیم حساب و کتاب‌هایی دارد و در راستای منافعی که آن منافع نه نسبتی با مصالح توسعه ملی دارد و نه نسبتی با کیفیت زندگی مردم دارد و نه نسبتی با ارتقاء جایگاه ایران در نظام بین‌المللی دارد. اگر نهادهای نظارتی این مسائل را نفهمند همچنان بازیچه این نهادهای پولی خواهند بود.
حرکت بازار پول به سمت حاکمیت‌زدایی
مومنی گفت: بزرگترین کارکرد این کتاب این است که با یک بیان لطیف و مشفقانه و بسیار عمیق بنیان‌های فهم واقعیت در این زمینه را در اختیار جامعه علمی و نظام تصمیم‌گیریهای اساسی قرار می‌دهد و آنها هم می‌توانند مانند بسیاری از تذکرهای مشفقانه به این کتاب هم بی‌اعتنایی کنند ولی هر روز که می‌گذرد هزینه فرصت غفلت از این ماجراها برای ایران افزایش پیدا می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه نباید نکات دکتر درودیان را دست کم گرفت، افزود: ماجرای اینکه در خلق نقدینگی در شرایط کنونی مقام پولی به طرز وحشتناکی دست پایین‌تر را دارد و این مساله به اعتبار ملاحظات اقتصاد سیاسی که به تبع آن می‌آید، ما را با دو عارضه خیلی بزرگ روبرو کرده است. یک عارضه این است که دولت دچار حاکمیت زدایی از بازار پول شده و قادر به اعمال اقتدار در بازار پول نیست.
بانک‌ها قادر به تسخیر ساختار قدرت هستند
مومنی تصریح کرد: مساله بسیار مهم دیگر این است که این توان بالاتر قادر به تسخیر کردن ساختار قدرت دارد یعنی او مقامات را به دنبال خودش می‌کشد و فهم این دلالت‌ها به نظر من بسیار شایسته تامل است و برداشت من این است که این کتاب آن مقدمات معرفتی را برای این واقعیت‌ها را به‌خوبی فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه ما می‌شنویم که در یک اقتصاد توسعه نیافته و رانتی وقتی بحث تورم می‌شود، به‌کلی مساله سقوط بنیه تولیدی در تورم نادیده گرفته می‌شود، گفت: یعنی توانسته‌اند از ذهن مقامات کلیدی این را خارج کنند که در 5 دهه اخیر وقتی مناسبات صورت رانتی می‌یابد، بخش خصوصی و تولیدی نمی‌تواند رشد کند و باعث بهبود زندگی مردم و جایگاه کشور در نظام بین‌المللی شود. این قدرت‌یابی غیرمتعارف یک دلالت‌هایی در درون اقتصاد سیاسی ایران دارد که عامل مردم و تولیدکنندگان را حذف می‌کند و میدان‌دار اصلی، غیرمولدها می‌شوند.
در دو دهه اخیر تولید رشد ناخالص داخلی 36 درصد و تورم 10 هزار درصد بوده است
استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: کافی است نهادهای نظارتی بررسی کنند که از نقطه عطف شکل‌گیری بانک‌های خصوصی در ایران تحولات مربوط به اندازه رشد تولید، تورم، نقدینگی چگونه بوده است. خود این به خوبی این تحولاتی که در اقتصاد ساسی ایران و بین‌المللی ما پدیدار شده است را کاملا آشکار می‌کند. اندازه اقتصاد ایران از سال 80 تا 99 بالغ بر 36 درصد رشد کرده اما تورم بیش از 10 هزار درصد رشد کرده است. یعنی با یک هیولایی روبرو هستیم که قسمت تقاضا را دائما پمپاژ می‌کند و به طور متناسب به تنها به بخش عرضه اجازه فعالیت می‌دهد بلکه اجازه تنفس هم به آن نمی‌دهد. بستر نهادی برای مابه‌ازای عرضه فراهم نشده و معلوم است با پمپاژ تقاضا چه اتفاقاتی رخ می‌دهد.
وی اظهارداشت: تمام بحث‌هایی که در دنیا راجع به عدالت اجتماعی می‌شود بخش اعظم آن مربوط به این است که عایدات مربوط به تولید چگونه توزیع شود. جوزف شومپیتر می‌گوید اجازه دادن به تاسیس بانک‌های خصوصی به معنای اعطای بی‌سابقه‌ترین رانت خلق شده توسط نوع بشر در طول تاریخ خودش است. شومپیتر آن رانت را خلق پول از هیچ نام‌گذاری می‌کند.
مومنی با بیان اینکه پولی که توسط بانک مرکزی ایجاد می‌شود به یک هفتم پولی می‌رسد که بانک‌ها ایجاد می‌کنند، گفت: از منظر حیات جمعی ایران ماجراهای بیشماری می‌تواند داشته باشد که به مصادیق آن وارد نمی‌شوم اما چند نکته را می‌گویم که یک ارائه معطوف به منابع رانتی و ضدتوسعه‌ای وجود دارد که از طریق دادن آدرس‌های غلط مثل برجسته کردن نقش نقدینگی در تورم و حذف کردن تولید ما را به سمت بخش‌های غیرمتعارف می‌برد و این کتاب باب گفت‌وگو را در این زمینه باز می‌کند.
کتاب معماران پول یکی از ارزشمندترین آثار دو دهه اخیر است
وی در پایان تاکید کرد: این زحمتی که آقای درودیان بی‌مزد و منت کشید، یک خدمت بزرگ معرفتی برای نجات کشور از دست مافیاها است و به سهم خودمان باید از انتشارات نهادگرا را برای حسن انتخاب این کتاب تشکر کنیم. البته کسی ادعا نمی‌کند این کتاب بی‌عیب و نقص است چون محصول بشری قابل نقد است اما یکی از ارزشمندترین آثار و عالمانه‌ترین آثاری (اقتصادی) است که در دو دهه گذشته به زبان فارسی منتشر شده است و من هم به سهم خودم از راهنمایی‌های دکتر عباس شاکری در فرایند تالیف این کتاب تشکر کنم.
مومنی در پایان گفت: این ماییم و این جامعه توسعه‌خواه ایران که ایده‌های مرکزی این کتاب را به رسمیت بشناسند و ان‌شاالله در مقدمات معرفتی غلبه بر منافع ضدتوسعه‌ای مافیاها در اجرا و عمل جایگاه بایسته‌ای پیدا کند.
